Υπό αμφισβήτηση τίθεται η ικανότητα των επιχειρήσεων να πληρώνουν ΦΠΑ και άρα να είναι βιώσιμες ως προς τις υποχρεώσεις τους, μετά από μία πιο προσεκτική ματιά στη σχέση μεταξύ των βεβαιωμένων εσόδων από τον εν λόγω έμμεσο φόρο, την είσπραξη και κατ΄επέκταση την πορεία των ληξιπρόθεσμων χρεών προς την εφορία.
Και αυτό ενώ οι εισπράξεις από το ΦΠΑ, μετά ένα μπαράζ μέτρων πάταξης της φοροδιαφυγής το 2024 και το 2025, κατέρριψαν θετικά τη μία πρόβλεψη για τα έσοδα μετά την άλλη, καθώς δείχνουν τα στοιχεία, αυξήθηκαν και εκείνοι που δεν μπορούν να πληρώσουν, οδηγώντας και σε αύξηση των απλήρωτων ποσών του συγκεκριμένου φόρου, πάνω στον οποίο βασίστηκε σε μεγάλο βαθμό το «θαύμα» της υπεραπόδοσης του κρατικού προϋπολογισμού την τελευταία 2ετία.
Ας σημειωθεί, πως το MyDATA έχει ξεκινήσει την λειτουργία του το 2021, αλλά η μεγάλη «εκστρατεία» κατά της φοροδιαφυγής στον ΦΠΑ εκδηλώνεται την περίοδο 2022-2024 όταν ολοκληρώνεται η υποχρεωτική διασύνδεση POS-ταμειακών και το 2023-2024 όταν επεκτείνεται η υποχρέωση POS σχεδόν σε όλο το επαγγελματικό φάσμα, αυξάνοντας τον βεβαιωμένο ΦΠΑ αλλά ταυτόχρονα φτάνοντας σήμερα, στο δεκάμηνο του 2025, ο απλήρωτος ΦΠΑ να αγγίζει τα σχεδόν 3,33 δισ. ευρώ!
Η χρονοσειρά εξέλιξης του απλήρωτου ΦΠΑ
Μια προσεκτική εξέταση του ίδιου διαστήματος των προηγούμενων ετών δείχνει το πώς εξελίσσεται το φαινόμενο:
- Στο δεκάμηνο Ιανουαρίου – Οκτωβρίου 2022 ο συνολικός οφειλόμενος ΦΠΑ διαμορφώθηκε σε περίπου 11,7 δισ. ευρώ. Από αυτά, πληρώθηκαν εμπρόθεσμα γύρω στα 9,99 δισ. ευρώ, με το ποσοστό συμμόρφωσης να φτάνει το 85,4% και τον ΦΠΑ που δεν εξυπηρετήθηκε στην ώρα του περίπου στα 1,7 δισ. ευρώ.
- Στο δεκάμηνο Ιανουαρίου – Οκτωβρίου 2023 ο συνολικός οφειλόμενος ΦΠΑ διαμορφώθηκε σε περίπου 13,1 δισ. ευρώ. Από αυτά, πληρώθηκαν εμπρόθεσμα γύρω στα 11,1 δισ. ευρώ, με το ποσοστό συμμόρφωσης να φτάνει το 84,7% και τη διαφορά στα περίπου 2 δισ. ευρώ.
- Ένα χρόνο αργότερα, στο δεκάμηνο του 2024, η εικόνα έχει ήδη επιβαρυνθεί. Ο συνολικός οφειλόμενος ΦΠΑ ανεβαίνει στα 15,3 δισ. ευρώ, αντανακλώντας τόσο την αύξηση του τζίρου και των τιμών όσο και την καλύτερη αποτύπωση συναλλαγών μέσω των ψηφιακών εργαλείων. Όμως οι εμπρόθεσμες πληρωμές φτάνουν περίπου τα 12,5 δισ. ευρώ, με το ποσοστό συμμόρφωσης να υποχωρεί στο 81,7%. Ο απλήρωτος ΦΠΑ του δεκαμήνου αγγίζει πλέον τα 2,8 δισ. ευρώ, περίπου 800 εκατ. περισσότερα σε σχέση με το 2023.
- Στο δεκάμηνο 2025 η τάση δεν αναστρέφεται. Ο συνολικός οφειλόμενος ΦΠΑ αυξάνεται περαιτέρω, στα περίπου 17,6 δισ. ευρώ, καθώς η φορολογητέα βάση διευρύνεται και οι βεβαιώσεις μεγαλώνουν. Οι εμπρόθεσμες πληρωμές φτάνουν τα 14,4 δισ. ευρώ, με βάση τους πίνακες της ΑΑΔΕ, όμως το ποσοστό συμμόρφωσης παραμένει πρακτικά στάσιμο στο 81,6%. Η διαφορά μεταξύ βεβαιωμένου και εμπρόθεσμα καταβληθέντος ΦΠΑ ανέρχεται σε περίπου 3,25 δισ. ευρώ στο δεκάμηνο.
Με άλλα λόγια, σε δύο χρόνια ο απλήρωτος ΦΠΑ στο δεκάμηνο αυξάνεται από τα 2 στα περίπου 3,25 δισ. ευρώ, ενώ η έγκαιρη πληρωμή, ως ποσοστό του συνολικού οφειλόμενου, υποχωρεί από το 84,7% στο 81,6%. Την ίδια στιγμή, ο «λογαριασμός» του ΦΠΑ που βεβαιώνεται μέσα στο έτος ανεβαίνει περίπου κατά 4,5 δισ. ευρώ.
Αυτό σημαίνει ότι το Δημόσιο εισπράττει μεν περισσότερα σε απόλυτα ποσά, αλλά ταυτόχρονα συσσωρεύεται μεγαλύτερη μάζα φόρου που δεν πληρώνεται στην ώρα του. Μια μάζα που, προφανώς, και θα αναζητηθεί από την ΑΑΔΕ, και δεν θα «χαριστούν» σε επαγγελματίες και επιχειρήσεις.
Τι σημαίνει για τις επιχειρήσεις
Το εύρημα αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία αν ληφθεί υπόψη ότι την ίδια περίοδο εφαρμόζονται σειρά μέτρων για την ενίσχυση της φορολογικής συμμόρφωσης, από την καθολική εφαρμογή των myDATA και τη διασύνδεση των ταμειακών με τα POS, μέχρι τις στοχευμένες διασταυρώσεις σε κλάδους υψηλού κινδύνου για φοροδιαφυγή. Τα εργαλεία αυτά συμβάλλουν στο να δηλώνεται περισσότερος ΦΠΑ και να περιορίζονται οι «μαύρες» συναλλαγές, όμως οι δείκτες της ΑΑΔΕ δείχνουν ότι, πάνω στο δηλωμένο σκέλος του φόρου, η έγκαιρη εξυπηρέτηση των υποχρεώσεων όχι μόνο δεν βελτιώνεται αλλά εμφανίζει μια ήπια καθώς και επίμονη κόπωση.
Τι σημαίνει όμως αυτό πρακτικά; Από τη μία, η καταγραφή της οικονομικής δραστηριότητας γίνεται όλο και πιο πλήρης, γεγονός που ανεβάζει το ύψος του βεβαιωμένου ΦΠΑ. Από την άλλη, η δυνατότητα μέρους των επιχειρήσεων να πληρώνουν στην ώρα τους φαίνεται να πιέζεται, λόγω έλλειψης ρευστότητας και υποχρεώσεων που συσσωρεύονται, με αποτέλεσμα το αυξανόμενο μέγεθος του απλήρωτου ΦΠΑ εντός της χρονιάς.
Το «κενό ΦΠΑ» και τα όρια των επιχειρήσεων και της οικονομίας
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ευρωπαϊκών θεσμών για το συνολικό κενό ΦΠΑ, το διαθέσιμο περιθώριο από την πάταξη της φοροδιαφυγής παραμένει ισχυρό, αλλά δεν είναι απεριόριστο και συναντά πλέον τον σκληρό περιορισμό της πραγματικής δυνατότητας πληρωμής, γεγονός που αποτυπώνεται στην επιβράδυνση του ρυθμού εξοφλήσεων, και αναμένεται να αποτυπωθεί ακόμα περισσότερο όσο περισσότερο «στύβεται» η φορολογική βάση.
Και για μία οικονομία που στηρίζεται στα φορολογικά έσοδα, αν η ικανότητα των επιχειρήσεων να εξυπηρετούν έγκαιρα τις υποχρεώσεις τους δεν ενισχυθεί μέσω σταθερού φορολογικού περιβάλλοντος, καλύτερης πρόσβασης σε χρηματοδότηση και περαιτέρω ρυθμίσεων, το Δημόσιο μπορεί να βρεθεί με ολοένα μεγαλύτερο κομμάτι προσδοκώμενων εσόδων «παγωμένο» σε απλήρωτες οφειλές προς την Εφορία.
