Του Ηρακλή Ρούπα, οικονομολόγου
Παρά το γεγονός ότι οι διεθνείς οικονομικές ισορροπίες αλλάζουν με ραγδαίους ρυθμούς, καθώς στο πλαίσιο εντάσσονται πλέον ειδικά θέματα γεωστρατηγικής και άμυνας, επικρατεί ακόμα η ψευδαίσθηση στην κυβέρνηση ότι η ΔΕΘ θα πρέπει να εξακολουθεί να λαμβάνει το ρόλο «ντελάλη» για μεμονωμένες κινήσεις ή προεκλογικού τύπου εξαγγελίες.
Ως η οικονομία και η ανάπτυξη να μην αποτελούν δυναμικά στοιχεία αναγκαίων και συνεχών παρεμβάσεων καθώς και διαρθρωτικών αλλαγών όπου χρειάζεται. Κάθε χρόνο επιδιώκεται ή ίδια «συνταγή» αποσπασματικών πολιτικών που τις περισσότερες φορές αδυνατούν να διαμορφώσουν τις βάσεις «υψηλής στρατηγικής» μακροπρόθεσμου αποτυπώματος.
Η μέχρι σήμερα επιλογές – με βάσει τις διεθνείς εξελίξεις – αποδεικνύουν πως βρίσκονται σε λάθος πορεία. Τα δεδομένα αλλάζουν συνεχώς με πρωτόγνωρη δυναμική. Μπορεί ο πολίτης να αρκείται ακόμα σε «σπασμωδικής φύσεως» παροχές που ανακουφίζουν την καθημερινότητά του, όμως απαιτείται πολιτική αναβάθμιση του τι σημαίνει «εξαγγελία», καθώς πέρα από τα «καθρεπτάκια», είναι καιρός ο κύριος Πρωθυπουργός να αντιληφθεί πως πλέον τα αναπτυξιακά δεδομένα για όλη την Ευρώπη αλλάζουν ραγδαία για πρώτη φορά μετά την λήξη του ΒΠΠ.
Παρατηρούμε μία ιδιόμορφη δυναμική αλλαγών χωρίς δυστυχώς να έχει διαμορφωθεί η αντίληψη στην κυβέρνηση πως βρισκόμαστε σε ένα μεταίχμιο στην νέα παγκόσμια σκακιέρα. Η Ευρώπη έχοντας χάσει ιστορικά στρατηγικά ερείσματα και πλεονεκτήματα που είχε πετύχει με την υποστήριξη των ΗΠΑ για αρκετές δεκαετίες, βρίσκεται μπροστά σε μία αντιστροφή πολιτικής και δεδομένων σε σχέση με εκείνα που ακολούθησαν την μεταπολεμική ανάκαμψη με την στήριξη των ΗΠΑ.
Η ΗΠΑ είχαν επιλέξει μετά τον πόλεμο, τακτική «υψηλής στρατηγικής» που λειτούργησε ως πολιτικό ανάχωμα απέναντι στην πρώην σύμμαχο Ρωσία. Δόθηκε τότε η δυνατότητα στην Ευρώπη, μέσω της «ομπρέλας» άμυνας των ΗΠΑ, να διοχετεύσει κονδύλια σε αναπτυξιακά και κοινωνικά προγράμματα, αναδεικνύοντας το μοντέλο που μέχρι σήμερα γνωρίζαμε. Μέχρι σήμερα όμως. Η μορφή του καπιταλισμού πλέον τείνει να εκμηδενισθεί ως συλλογική πολιτική και οικονομική πλατφόρμα. Την ίδια στιγμή, που οι ΗΠΑ σε μία στροφή στρατηγικής, απαιτούν – ορθώς – από την Ευρώπη να αναλάβει το κόστος την δικής της άμυνας προκαλώντας ένα ιστορικό σοκ.
Το «ελεύθερο» παραγωγικό και αναπτυξιακό δυναμικό που διοχετευόταν βάσει της προγενέστερης στρατηγικής των ΗΠΑ, στην «ανώδυνη» ανάπτυξη, πρέπει πλέον να στραφεί στην αμυντική βιομηχανία, στερώντας κονδύλια στήριξης θεσμών που πρέπει να θεωρούνται αυτονόητα ως προτεραιότητα. Η επανεμφάνιση ή η δημιουργίας ενός νέου «Σιδηρούν Παραπετάσματος» για προσχηματικούς λόγους, οδηγεί πλέον την Ευρώπη σε πλήρη αναδιάταξη. Την ίδια στιγμή που οι ΗΠΑ αποστασιοποιούνται αναδεικνύοντας άλλες στοχεύσεις «υψηλής στρατηγικής», με βάση ένα πεδίο «μεσολαβητικής ουδετερότητας». Συχνή ιστορική στρατηγική επιλογή με έναρξή της τους Ναπολεόντειους πολέμους, εμφανιζόμενη σε πολλές περιπτώσεις μέχρι σήμερα.
Η αναδιάταξη αυτή αναδεικνύει πολύ γρήγορα, αφενός μεν τις παθογένειες καθώς και την γενικότερη αδυναμία της Ευρώπης να αντιληφθεί τις επιπτώσεις των εξελίξεων, αφετέρου δε την σύγχυση ως προς τις επιλογές και την αδυναμίας συλλογικής αποφασιστικότητας στην νέα πραγματικότητα. Υπάρχει σαφής πλέον αδυναμία της ΕΕ να διαμορφώσει ενιαίες και δίκαιες πολιτικές, οδηγώντας σε νέες «ανισορροπίες» μεταξύ των ισχυρών και ανίσχυρων χωρών.
Αυτές οι επικείμενες ανισορροπίες θα έπρεπε να αφυπνίσουν τις ασθενέστερες χώρες προς μία διευρυμένη επαναδιαπραγμάτευση του συνολικού πολιτικού, αναπτυξιακού και κοινωνικού μοντέλου της ΕΕ. Σε περίπτωση που δεν είναι δυνατόν να παραχθεί μία νέα ενιαία ευρωπαϊκή και μακροπρόθεσμη πολιτική, τότε η χώρα μας οφείλει μεμονωμένα να αναδείξει δεδομένα «υψηλής στρατηγικής» και να επιλέξει νέους ρόλους συνεταιρισμού με χώρες εκτός του υφιστάμενου πλαισίου.
Δυστυχώς, η σταδιακή «απομάκρυνση» των ΗΠΑ, αφήνει την μέχρι σήμερα «προστατευόμενη» – εν μέσω των ιστορικών δυσλειτουργιών της – να λειτουργήσει σε έναν νέο ρόλο. Αφήνει όμως ταυτόχρονα περιθώριο για την ανάδειξη εθνοκεντρικών αναπτυξιακών πολιτικών και ανεξάρτητο πλαίσιο συμμαχικών «ταυτίσεων». Αν η κυβέρνηση συνειδητοποιήσει πως η επιβίωση στο νέο διεθνές σκηνικό απαιτεί ένα νέο εθνικό διαπραγματευτικό πλαίσιο «υψηλής στρατηγικής», θα έχει ισχυροποιήσει τον ρόλο της στο νέο «πεδίο». Δυστυχώς, επιλέγεται για άλλη μία φορά η επικοινωνιακή προσέγγιση της ΔΕΘ των «κατ αποκοπή» μέτρων.
Οι όποιες εξαγγελίες καλοδεχούμενες. Όμως, σύμφωνα με όσα συζητώνται, θα μείνει στα επίπεδα ουτοπικής θεωρίας η ανάγκη επαναχάραξης του συνολικού πολιτικού και αναπτυξιακού αφηγήματος, με βάση τις νέα ιστορικές εξελίξεις. Ο κύριος Πρωθυπουργός φαίνεται πως είτε δεν μπορεί να αναλύσει τις προεκτάσεις των διεθνών εξελίξεων, είτε αδυνατώντας να αλλάξει στρατηγική – έμμεσα παραδεχόμενος τα μέχρι σήμερα λάθη – αρκείται στον εύκολο βραχυπρόθεσμο δρόμο της «Σεπτεμβριανής επανάστασης» μίας …ΔΕΘ των παρωχημένων μέτρων της «προκαταβολής φόρου» και των «τεκμηρίων» διαβίωσης. Η θεωρητική προσέγγιση «Πισσαρίδη» εξακολουθεί να προκαλεί αγκυλώσεις.
Το μόνο σίγουρο είναι πως οι ΔΕΘ δεν έχουν σηματοδοτήσει μέχρι σήμερα, ούτε προβλέπεται να σηματοδοτήσουν, κάποιο πλαίσιο «υψηλής στρατηγικής» για την κυβέρνηση. Η χώρα από την περίοδο των μνημονίων και μετέπειτα κινείται πολιτικά στην πεπατημένη των «τακτικών ρυθμίσεων» και ανάδειξης μίας «κανονικότητας». Το βασικό λάθος που αναδεικνύεται όμως, ως προς τις ακολουθούμενες πολιτικές, αποτελεί το γεγονός ότι η κυβέρνηση επαναπαυόμενη στην εύκολη οδό των «διευθετήσεων», επιδομάτων και συγκέντρωσης φόρων, έχει αποτύχει να προάγει κάποιου είδους μακροπρόθεσμη «υψηλή στρατηγική». Ως αποτέλεσμα οι διεθνείς εξελίξεις να την έχουν αφήσει εκτεθειμένη σε μεγάλο βαθμό.
Οι εξαγγελίες στις ΔΕΘ πολλές φορές να εκλαμβάνονται ως προεκλογικές εξαγγελίες. Καλόν θα είναι όμως να ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι το 2024 ονομάσθηκε «η χρονιά των εκλογών» καθώς διενεργήθηκαν σε 70 χώρες. Τα αποτελέσματα ανέδειξαν ένα κοινό χαρακτηριστικό: Οικονομική ανησυχία και θυμό σε συστήματα και πολιτικές που δεν αποδίδουν.
