Το κείμενο που ακολουθεί είναι η τοποθέτηση του Γ. Κανέλλη, ως επικεφαλής της «Οικολογικής Δυτικής Ελλάδας» στην συνεδρίαση του Περιφερειακού Συμβουλίου Δ. Ελλάδας της 12ης Σεπτεμβρίου 2016 για τον νέο Περιφερειακό Σχεδιασμό για τα απόβλητα.
Η διαχείριση των αποβλήτων ήταν πάντα στη χώρα μας ένα πρόβλημα χρονίως άλυτο, κακολυμένο ή μισολυμένο στην καλύτερη περίπτωση.
Και σήμερα, μέσα Σεπτεμβρίου 2016, που βρισκόμαστε μπροστά σε ένα νέο ΠΕΣΔΑ, οι προβληματικές πλευρές που οδήγησαν σε καταστάσεις τύπου τα σκουπίδια στους δρόμους επ’ αόριστον , ανεξήγητες φωτιές στους ΧΑΔΑ του καλοκαίρι, συρράξεις περιοχών για την αποτροπή χωροθέτησης υποδομών όπως ΧΥΤΑ και ΣΜΑ κοντά τους και άλλα συναφή, γνωστά σε όλους.
Τα αίτια για τα παραπάνω παραμένουν: βαριά ελλιπής ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού, χάιδεμα αυτιών και νοοτροπιών «μακριά από την αυλή μου» εκ μέρους σοβαρής μερίδας του πολιτικού προσωπικού και παράλληλα προώθηση επιλογών βασισμένων σε συγκεντρωτική και ακριβή τεχνολογία, μακριά από λύσεις βασισμένες στην υπεύθυνη καθημερινή συμμετοχή του πολίτη.
Η κατάσταση στη Δ. Ελλάδα σήμερα
Βρισκόμαστε σήμερα στην περιφέρειά μας, μπροστά σε μια κατάσταση με κύρια δεδομένα τα παρακάτω:
Οι λύσεις που προωθούνταν για επεξεργασία συμμείκτων δημοτικών απορριμμάτων έχουν στην πράξη τελματωθεί, οι σχετικές χρηματοδοτήσεις έχουν χαθεί.
Όποιες περιοχές (και σ΄αυτές περιλαμβάνονται τα δύο μεγαλύτερα πληθυσμιακά κέντρα οι Δήμοι Πάτρας και Αγρινίου) έχουν (καλώς ή κακώς) αδειοδοτημένο ΧΥΤΑ, βασίζονται κυρίως σε αυτόν, με κάτω του 10% συμμετοχή της ανακύκλωσης μέσω του μικτού συστήματος των μπλε κάδων. Σχετικά εύκολες πλευρές όπως τα κλαδέματα και τα ογκώδη συνεχίζουν να μην αντιμετωπίζονται με σύγχρονη λογική.
Η ενημέρωση - ευαισθητοποίηση του πληθυσμού, είναι σε απόλυτα ανεπαρκές επίπεδο.
Από την άλλη από πέρυσι το καλοκαίρι έχουμε ένα νέο εθνικό σχεδιασμό σημαντικά διαφορετικό από αυτόν τον οποίο αντικατέστησε και στου οποίου τις προδιαγραφές και στόχους προσαρμόσθηκαν οι περιφερειακοί.
Ορθή κατεύθυνση, υπερφιλόδοξοι στόχοι, πίεση χρόνου
Ο εθνικός σχεδιασμός χαρακτηρίζεται από στόχους τολμηρούς, μάλλον υπερφιλόδοξους, σε ότι αφορά την ποσοστιαία εκτροπή από την ταφή καθώς και από την επιλογή κατευθύνσεων για αναβαθμισμένη πολλαπλή ανακύκλωση των αποβλήτων εν γένει. Σοβαρή καινοτομία του στην οποία επενδύουμε ελπίδες είναι τα Πράσινα σημεία, θα κριθεί βέβαια στην εφαρμογή, όπως όλα. Κινήσεις όπως η τιμολόγηση της πλαστικής σακούλας που, αναμένεται για το φθινόπωρο που διανύουμε να νομοθετηθούν στο πλαίσιο της αναθεώρησης του ν. 2939 του 2001, καλούνται να υπηρετήσουν και την πρόληψη σε σχέση με τα απόβλητα.
Από την άλλη όμως δεν μπορεί κανείς να μη διαπιστώσει οι τολμηροί στόχοι δεν έχουν ως τώρα συνοδευτεί ούτε σε εθνικό επίπεδο ούτε σε επίπεδο Δήμων, πέραν λίγων εξαιρέσεων, από την αίσθηση του επείγοντος (ο σχεδιασμός είναι για 2015 ως 2020 και ήδη είμαστε στο Φθινόπωρο του 16), από έμπρακτα βήματα στην ευαισθητοποίηση του κοινού και την πιλοτική εφαρμογή των καινοτομιών (Πράσινα σημεία, πολλαπλοί κάδοι ανακύκλωσης). Επίσης σε απόλυτα αναγκαίες υποδομές όπως οι Μονάδες Επεξεργασίας, έστω απλούστερης και φθηνότερης λογικής από αυτές που ματαιώθηκαν στην πράξη αλλά και επαρκείς ΧΥΤΥ, ΣΜΑ, χώροι κομποστοποίησης προδιαλεγμένων οργανικών παρατηρείται σοβαρή ανεπάρκεια. Όπου υπάρχουν ΧΥΤΑ υπάρχει ευκαιρία για μετατροπή τους σε ΧΥΤΥ και χώρους κομποστοποίησης, όπου δεν υπάρχουν, μόνον αγωνία για το μέλλον.
Προτεραιότητες : υποδομές, ευαισθητοποίηση του πολίτη
Το θέμα των αποβλήτων είναι τεράστιο και πονάει, δεν μπορούμε να τα πούμε όλα, ας επικεντρώσουμε σε κάποιες πλευρές και σημεία προτεραιότητας ώστε αν δεν επιτευχθούν οι στόχοι το 20, τουλάχιστον να μπούμε σε μια πορεία προς την κατεύθυνση αυτή και βεβαίως να αφήσουμε οριστικά πίσω μας τις γνωστές άθλιες εικόνες .
Πρώτον, και σε σχέση με όσα ανέφερα πριν λίγο για τα ελλείμματα υποδομών. Πρόκειται για μεγάλο αγκάθι, με κινδύνους να λιμνάσουν όλα από τοπικές αντιπαλότητες και αδιέξοδα. Εδώ καλώ την περιφερειακή αρχή να ασκήσει τον εποπτικό της ρόλο, να λειτουργήσει ως αμερόληπτος ενοποιός παράγων ώστε υποδομές όπως οι ΜΕΑ που ο σχεδιασμός προβλέπει να κατασκευαστούν σε επίπεδο περιφερειακών ενοτήτων, 1 ή 2 σε κάθε μια, να χωροθετηθούν και να χρηματοδοτηθούν με τους ρυθμούς που επιβάλει η ως τώρα απώλεια τόσων ετών. Θα αντιμετωπίσουμε την υπερβολή, την παραπλάνηση, τη δαιμονοποίηση απλών υποδομών, όπως οι μονάδες κομποστοποίησης οργανικών από νοικοκυριά, αγροτικά υπολείμματα και λάσπες βιολογικών. Το ζήσαμε στην Επιτροπή περιβάλλοντος, υφιστάμενοι και προπηλακισμούς, όμως η αλήθεια είναι ότι αυτές οι μονάδες και δεν βλάπτουν και αναγκαίες είναι και δίνουν θέσεις εργασίας. Μια ειδική αναφορά στο θέμα του ΧΥΤΑ Παπανικολού : η λύση που προτείνεται στο Τοπικό Σχέδιο του Δήμου Αιγιαλεία (Κέντρο Διαλογής ανακυκλώσιμων και ταφής του υπολείμματος απ’ αυτά) είναι μια διέξοδος αν λήξει η δικαστική εμπλοκή.
Επίσης σημαντικό είναι να πάει στις σωστές του διαστάσεις το θέμα των ΣΔΙΤ (Συμπράξεις δημόσιου – ιδιωτικού τομέα) και να παύσει να δαιμονοποιείται. Η ουσία έγκειται στην μέθοδο διαχείρισης όχι στο χρηματοδοτικό σχήμα.
Δεύτερον, να προχωρήσουμε παράλληλα με τα αντίστοιχα προγράμματα των Δήμων σε καμπάνια σύγχρονη, καλοσχεδιασμένη και προπαντός ΜΟΝΙΜΗ για την εκπαίδευση και την ευαισθητοποίηση του κοινού στην νέα υπεύθυνη συμπεριφορά του πολίτη που μπαίνει καθημερινά στον κόπο να ξεχωρίσει τα απορρίμματά του. Βέβαια το πιο αποτελεσματικό κομμάτι αυτής της δουλειάς, όπως απέδειξε το πετυχημένο παράδειγμα του Δήμου Πατρέων το 2013 (25% βελτίωση ποσοτικά και ποιοτικά ότι στη της απόδοσης των μπλε κάδων) είναι η πόρτα – πόρτα ενημέρωση, με συμμετοχή εθελοντικών ομάδων, και διανομή υλικού ανακύκλωσης.
Τρίτον, οφείλουμε να έχουμε επίγνωση των αναπόφευκτων κενών και καθυστερήσεων κατά τη μεταβατική περίοδο. Οι ποσοτικοί στόχοι που τίθενται για το προς ταφή υπόλειμμα πολύ φοβούμαι ότι θα είναι μονίμως μακριά από τα πραγματικά νούμερα. Καταστάσεις με τα σκουπίδια στους δρόμους είναι όμως αδιανόητες και αν συμβούν θα πρόκειται για γελοιοποίηση του σχεδιασμού που συζητάμε σήμερα. Θέτοντας σε προτεραιότητα τις αναγκαίες χωροθετήσεις μπορούμε να έχουμε περιθώρια για πραγματικά προσωρινές αποθηκεύσεις ποσοτήτων για επεξεργασία στη συνέχεια.
Τέταρτον, συστηματικό ενδιαφέρον για να υποστηριχθούν και οι μικρότεροι Δήμοι ώστε να γίνει πράξη ο στόχος : ΟΛΟΙ οι Δήμοι έχουν πρόσβαση σε ΟΛΑ τα συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης (λάστιχα, ορυκτέλαια, παλιά οχήματα, μπαταρίες κλπ).
Πέμπτον, εφαρμογή της νομοθεσίας για διαχείριση των ΑΕΚΚ (απόβλητα εκσκαφών και κατασκευών) με ευθύνη των παραγωγών. Ο στόχος 70% εκτροπή από την ταφή για το 20 είναι δύσκολος αλλά εφικτός.
Οι περιβαλλοντικές βόμβες
Έκτον, αλλαγή στάσης έναντι των επικινδύνων. ¨Όπως είχα αναφέρει σε πρότασή μου, το Μάιο, που κοινοποίησα και σε όλες τις παρατάξεις, ΑΜΙΑΝΤΙΤ στην Αχαΐα και Ποτόκι στην Ηλεία είναι περιβαλλοντικές βόμβες.
Η ως τώρα πρακτική χαρακτηρίζεται από στρουθοκαμηλισμό. Για το μεν Ποτόκι κοιτάζουμε αμήχανα και ούτε σε επίπεδο μελέτης δεν ετοιμάζουμε μια λύση για την αποτροπή των κινδύνων στραγγισμάτων ή πυρκαγιάς. Για την ΑΜΙΑΝΤΙΤ έχουμε επαναπαυθεί σε «αποφάσεις» για αποστολή του μολυσμένου χώματος και άλλων επικίνδυνων στο εξωτερικό (μιλάμε για δεκάδες χιλιάδες τόνους!). Όμως η κατεύθυνση και του ΠΕΣΔΑ και του εθνικού σχεδιασμού για τα επικίνδυνα και ειδικά για τα αμιαντούχα είναι η τοπική διαχείριση. Μπορούμε να το κάνουμε αρκεί να τολμήσουμε. ΧΥΤΕΑ επικινδύνων αμιάντου στο 1/5 της έκτασης και νέα χρήση, παραγωγική ή άλσος στο υπόλοιπο. Επίσης εκεί πρέπει να χωροθετήσουμε ΧΥΤΕΑ για τα επικίνδυνα της περιφέρειάς μας, και μόνο αυτά βέβαια, έστω και αν αυτό δεν προβλέπεται στον Εθν. Σχεδιασμό. Δεν μας εμποδίζει όμως να το αποφασίσουμε αποκτώντας μια όχι μόνο περιβαλλοντικά αλλά και αναπτυξιακά αναγκαία υποδομή.
Κλείνω:
Χρειαζόμαστε ρεαλισμό αλλά και τόλμη, ταχύτητα ενεργειών και πνεύμα ενότητας και όχι τοπικισμού, μεσολάβηση και παρέμβαση της Περιφέρειας, ευελιξία και προπαντός ευαισθητοποίηση των πολιτών. Με αυτό το πνεύμα, πνεύμα ανάληψης ευθύνης θα υπερψηφίσουμε τον Σχεδιασμό έστω και αν ξέρουμε καλά ότι ο δρόμος που τον περιμένει δεν είναι στρωμένος με άνθη αλλά με αγκάθια.
