Τμήμα μαρμάρινης στήλης, που βρέθηκε στην αρχαία ελληνική πόλη της Φαναγορείας, στην περιοχή Κρασνοντάρ της νότιας Ρωσίας, στη χερσόνησο του Ταμάν, φέρει επιγραφή που αναφέρεται στον Πέρση βασιλιά Δαρείο Α’.
To γεγονός έγινε γνωστό από το Ίδρυμα Volnoe Delo, που από το 2004 στηρίζει τις ανασκαφές στην περιοχή.
Η στήλη, που χρονολογείται στο πρώτο μισό του 5ου αι. π. Χ., εντοπίστηκε κατά τη διάρκεια ερευνών που διεξάγει η αποστολή Ταμάν του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών. Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους το εύρημα έχει όλες τις προϋποθέσεις για να προκαλέσει παγκόσμια αίσθηση.
Η στήλη, ήρθε στο φως στο κέντρο της Φαναγορείας, της μεγαλύτερης αρχαίας ελληνικής πόλης επί ρωσικού εδάφους και μίας από τις σημαντικότερες αρχαίες πόλεις κατά μήκος των βόρειων ακτών της Μαύρης θάλασσας.
Ιδρύθηκε στα μέσα του 6ου αι. π. Χ. από Έλληνες αποίκους (πιθανότατα από την ιωνική Τέω) και για μακρό διάστημα υπήρξε μια από τις δυο πρωτεύουσες του βασιλείου του Κιμμερικού Βοσπόρου, που σχηματίστηκε τον 5ο αι. π. Χ. στην ανατολική Κριμαία και στη Χερσόνησο του Ταμάν.
Η στήλη που φέρει επιγραφή στην αρχαία περσική γλώσσα, περιλαμβάνει μια μη καταγεγραμμένη ως σήμερα λέξη, η οποία πιθανότατα αναφέρεται στη Μίλητο, μια από τις μεγαλύτερες πόλεις της Ιωνίας στη Μικρά Ασία.
Η Μίλητος, ως γνωστόν, ήταν επικεφαλής της Ιωνικής Επανάστασης κατά των Περσών, που κατεστάλη από τον Δαρείο Α’ το 494 π. Χ. Είναι δε πολύ πιθανόν, σύμφωνα με τις αιτιάσεις των Ρώσων αρχαιολόγων, το τμήμα που βρέθηκε να ανήκε σε μαρμάρινη στήλη την οποία είχε στήσει ο Δαρείος στην ιωνική πόλη μετά τη νίκη του, με κείμενο που αναφερόταν στον θρίαμβό του.
Πώς όμως βρέθηκε το συγκεκριμένο τμήμα στη Φαναγορεία; Πάλι σύμφωνα με τους ειδικούς, φαίνεται ότι τμήμα της στήλης, που κάποια στιγμή έπεσε και έσπασε, έφτασε στη Φαναγορεία ίσως ως έρμα σε πλοίο το οποίο κατέπλευσε στο λιμάνι της.
Το γεγονός, εξάλλου, ότι δεν υπάρχει στην χερσόνησο Ταμάν φυσικός λίθος αντίστοιχος με εκείνον της στήλης, συνηγορεί στην υπόθεση της «μετανάστευσης» του κομματιού.
«Η επιγραφή στη στήλη που έγινε στο όνομα του βασιλιά Δαρείου Α’ είναι προφανώς αφιερωμένη στη συντριβή της Ιωνικής εξέγερσης.
Η ανακάλυψη θέτει τη Φαναγορεία στο πλαίσιο ενός από τα σημαντικότερα γεγονότα της αρχαίας ιστορίας, με εντυπωσιακές συνέπειες για τους Έλληνες και τους Πέρσες. Επίσης, καθιστά δυνατή την παρακολούθηση των συνδέσεων αυτής της αποικίας με άλλα μέρη του ελληνικού κόσμου και την ανάλυση της σημασίας της στον σημαντικό ελληνικό πολιτισμό που αναπτύχθηκε στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας», ανέφερε ο δρ. Βλαντιμίρ Κουζνέτσοφ (Vladimir Kuznetsov), επικεφαλής των ανασκαφών.
Αυτή τη στιγμή το εύρημα υποβάλλεται σε έλεγχο στο εργαστήριο συντήρησης του ερευνητικού κέντρου της Φαναγορείας, ενώ στην ακρόπολη της αρχαίας πόλης έχουν βρεθεί υπολείμματα αρχαίου τείχους φρουρίου.
Επίσης, έχουν εντοπιστεί τα κατάλοιπα παλατιού του Μιθριδάτη VI, που χρονολογούνται τον 1ο αι. π. Χ., ένα αρχαίο έμβολο που χρησιμοποιήθηκε από τον στρατό του Μιθριδάτη, ένας τάφος με κλιμακωτό ταβάνι, ένας ναός του 5ου αι. π. Χ., καθώς και αντικείμενα που βρέθηκαν στη θάλασσα (μέρος της πόλης έχει καταποντιστεί), όπως δομές του λιμανιού και κατάλοιπα πλοίων.
