Στην θέσπιση ανεξάρτητου Εθνικού Μηχανισμού Διερεύνησης Περιστατικών Αυθαιρεσίας στα σώματα ασφαλείας προχωρούν με κοινή νομοθετική πρωτοβουλία τους οι Υπουργοί Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Νίκος Παρασκευόπουλος, Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής Θεόδωρος Δρίτσας και ο Αναπληρωτής υπουργός Προστασίας του Πολίτη Νίκος Τόσκας.
Η κίνηση αυτή όπως αναφέρουν σε ανακοίνωση τους έρχεται να καλύψει ένα μακροχρόνιο θεσμικό κενό.
Συγκεκριμένα, θεσπίζεται ανεξάρτητος Εθνικός Μηχανισμός Διερεύνησης Περιστατικών Αυθαιρεσίας στα σώματα ασφαλείας (ΕΛΑΣ, Πυροσβεστικό Σώμα, Λιμενικό Σώμα) και τις φυλακές.
Πρόκειται, όπως αναφέρουν, για την ουσιαστική ανταπόκριση της Ελληνικής πολιτείας σε πολυετείς συστάσεις διεθνών και εθνικών οργάνων προστασίας των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου στην κατεύθυνση της ενίσχυσης της διαφάνειας και της λογοδοσίας. Το σημαντικότερο είναι πως ο Εθνικός Μηχανισμός δεν θα λειτουργεί υπό τον έλεγχο ή την εποπτεία κάποιου Υπουργείου. Για προφανείς λόγους διαφάνειας, λειτουργικής ανεξαρτησίας και αποτελεσματικότητας θα λειτουργεί στο πλαίσιο του Συνηγόρου του Πολίτη, ανεξάρτητης αρχής με συσσωρευμένη πείρα και γνώση στο πεδίο του ελέγχου της διοίκησης και της διερεύνησης υποθέσεων αυθαιρεσίας. Η συγκρότηση του ανεξάρτητου μηχανισμού θα επιτευχθεί με την άμεση κατάθεση σχετικού νομοσχεδίου που τροποποιεί τον ν. 3938/2011, νόμος ο οποίος προέβλεπε τη σύσταση Γραφείου Διερεύνησης Περιστατικών Αυθαιρεσίας αλλά ουδέποτε εφαρμόστηκε.
Το εν λόγω νομοσχέδιο βασίζεται σε πρόταση ομάδας εργασίας των Υπουργείων Δικαιοσύνης και Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης (για θέματα Προστασίας του Πολίτη), η οποία στην συνέχεια έτυχε επεξεργασίας από όλα τα καθ’ ύλην αρμόδια υπουργεία, με τη συνδρομή του Συνηγόρου του Πολίτη.
Δεδομένης της φύσης του Συνηγόρου του Πολίτη ως Ανεξάρτητης Αρχής, η προβλεπόμενη διαδικασία διερεύνησης περιστατικών αυθαιρεσίας δεν υποκαθιστά τις προβλεπόμενες πειθαρχικές διαδικασίες για τους υπαλλήλους στα σώματα ασφαλείας και τις φυλακές.
Ειδικότερα στο υπό κατάθεση νομοσχέδιο προβλέπονται τα ακόλουθα:
Ο Συνήγορος του Πολίτη επιλαμβάνεται σχετικών υποθέσεων: α) ύστερα από καταγγελία, β) αυτοβούλως, γ) μετά από παραπομπή της υπόθεσης από τον καθ’ ύληναρμόδιο Υπουργό ή Γενικό Γραμματέα.
Αφ’ ής στιγμής ο Συνήγορος του Πολίτη αναλάβει τη διερεύνηση μιας υπόθεσης, εντός 3 μηνών συντάσσει πόρισμα. Κατά τη διερεύνηση μπορεί να λαμβάνει όλα τα αντίγραφα του πειθαρχικού φακέλου που τυχόν έχει ήδη σχηματιστεί ενώ διεξάγει τις έρευνες σύμφωνα με τις διατάξεις του ν.3094/2003. Ιδίως μεριμνά για την διασφάλιση του δικαιώματος ακροάσεως των ελεγχομένων.
Τα πειθαρχικά όργανα της κάθε υπηρεσίας αναστέλλουν την έκδοση της απόφασης μέχρι την έκδοση του πορίσματος του Συνηγόρου του Πολίτη, το οποίοπόρισμα συσχετίζεται με το πειθαρχικό φάκελο.Σημειώνεται ότι δεν θίγονται διοικητικά μέτρα που έχουν ήδη ληφθεί σε βάρος του πειθαρχικά ελεγχόμενου ή μέτρα επείγοντος χαρακτήρα, όταν διακυβεύεται το συμφέρον της υπηρεσίας.
Πρέπει να αναφερθεί ιδίως πως η τελική απόφαση του πειθαρχικού οργάνου μπορεί να αποκλίνει από το διατακτικό του πορίσματος μόνο με ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία.
Σε περίπτωση σχετικής καταδικαστικής απόφασης από το ΕΔΔΑ, ο Συνήγορος του Πολίτη επανεξετάζει την υπόθεση και αποφασίζει για την εκ νέου διερεύνησή της.Τέλος, ο Συνήγορος του Πολίτη δημοσιεύει ετησίως ειδικές εκθέσεις για τις υποθέσεις αυθαιρεσίας. Οι εκθέσεις του κοινοποιούνται στους καθ’ ύλην αρμόδιους Υπουργούς.
