Οι αριθμοί που έχουν σχέση με το προσφυγικό-μεταναστευτικό είναι ανοιχτοί σε πολιτικές ερμηνείες. Δεν υπάρχει όμως αμφιβολία ότι είναι εφιαλτικοί σε ό,τι αφορά τους ανθρώπους που βρίσκονται πίσω από αυτούς.
Τεράστιο κύκλωμα
Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της Europol, έχει αναπτυχθεί ένα τεράστιο κύκλωμα εκμετάλλευσης γύρω από τις ανάγκες των προσφύγων και των μεταναστών. Οι ειδικοί της Europol εκτιμούν ότι το 90% των προσφύγων και των μεταναστών που ήρθαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) το 2015 –και που ξεπερνούν το 1 εκατομμύριο– έκαναν χρήση ενός πανίσχυρου διεθνούς εγκληματικού κυκλώματος το οποίο λειτουργεί εξαιρετικά αποτελεσματικά μέσα και έξω από την ΕΕ.
Το κύκλωμα αυτό, το οποίο φυσικά έχει πάρα πολλές διακλαδώσεις, απασχολεί συνολικά 40.000 άτομα. Τα μέλη του προέρχονται κυρίως από την Βουλγαρία, την Ουγγαρία, την Πολωνία και την Ρουμανία σε ό,τι αφορά τις χώρες μέλη της ΕΕ, την Σερβία και την Τουρκία σε ό,τι αφορά χώρες που θέλουν να ενταχθούν στην ΕΕ, την περιοχή του Κοσσόβου, την Αίγυπτο, το Ιράκ, το Πακιστάν, την Συρία και την Τυνησία σε ό,τι αφορά χώρες εκτός ΕΕ.
Με βάση την ανάλυση των ειδικών της Europol, 44% των κυκλωμάτων που ασχολούνται με την διακίνηση προσφύγων και μεταναστών αποτελούνται από πολίτες χωρών που δεν είναι μέλη της ΕΕ, 30% των κυκλωμάτων αποτελούνται από πολίτες χωρών μελών της ΕΕ και 26% των κυκλωμάτων αποτελούνται από ένα μείγμα πολιτών χωρών μελών της ΕΕ και πολιτών χωρών που δεν ανήκουν στην ΕΕ.
Είναι τιμητικό για την χώρα μας το γεγονός ότι, σύμφωνα με τα στοιχεία της Europol, οι Έλληνες δεν πρωταγωνιστούν στα κυκλώματα διακίνησης. Διαβάζοντας όμως την επίσημη έκθεση διαπιστώνουμε ότι κυκλώματα Ιρακινών, Πακιστανών και Βούλγαρων έχουν αναπτυχθεί στην χώρα μας γι αυτόν ακριβώς τον σκοπό. Η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη θεωρούνται κέντρα ανάπτυξης κυκλωμάτων διακίνησης, όπως άλλωστε το Βερολίνο, η Βουδαπέστη, η Κοπεγχάγη, η Φρανκφούρτη, το Αμβούργο, το Λονδίνο, η Μαδρίτη, το Μιλάνο, το Μόναχο, το Παρίσι, η Ρώμη, η Στοκχόλμη, η Βιέννη και η Βαρσοβία.
Οι εκτιμήσεις των ειδικών της Europol ανεβάζουν τον κύκλο εργασιών του διεθνούς κυκλώματος διακίνησης σε 3-6 δισεκατομμύρια ευρώ για το 2015 και προειδοποιούν ότι, αν δεν ανακοπεί ο ρυθμός ανάπτυξης του κυκλώματος, ο τζίρος του θα πολλαπλασιαστεί κατά την διάρκεια του 2016. Το εγκληματικό κύκλωμα που έχει αναπτυχθεί γύρω από την διακίνηση προσφύγων και μεταναστών διασυνδέεται με άλλες εγκληματικές δραστηριότητες. Η Europol εκτιμά ότι 22% των υπόπτων για συμμετοχή στην διακίνηση προσφύγων και μεταναστών εμπλέκονται και στο εμπόριο ναρκωτικών, 20% των υπόπτων εμπλέκονται στο εμπόριο ανθρώπων και 20% σε εγκλήματα που έχουν σχέση με την περιουσία.
Από τα παραπάνω προκύπτει ότι, πίσω από τις εικόνες ανθρωπιστικής κρίσης, βρίσκονται πανίσχυρα εγκληματικά κυκλώματα και τεράστια οικονομικά συμφέροντα. Οι διακινητές θα έπρεπε να είχαν αντιμετωπιστεί με αυστηρότητα από την κυβέρνηση Τσίπρα και τις αρμόδιες αρχές, διότι όπου δραστηριοποιούνται αναπτύσσουν και άλλες εγκληματικές δραστηριότητες. Το ελληνικό παράδοξο σε αυτή την περίπτωση βρίσκεται στην μη συμμετοχή Ελλήνων, τουλάχιστον σε πρωταγωνιστικό ρόλο, σε κυκλώματα που δραστηριοποιούνται σε γειτονικές χώρες και μέσα στην Ελλάδα και μάς προκαλούν ανεπανόρθωτη κοινωνική, διεθνοπολιτική και οικονομική ζημιά.
Ο ρόλος της Τουρκίας
Σε επαφές που είχαμε ευρωβουλευτές του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ) στις Βρυξέλλες με ανώτατο Τούρκο αξιωματούχο, ανταλλάξαμε απόψεις και στοιχεία για τις προσφυγικές και μεταναστευτικές ροές. Συνοψίζω τις επίσημες θέσεις της τουρκικής πλευράς ως εξής:
Πρώτον, το πρόβλημα είναι μεγάλων διαστάσεων και δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί σε διάστημα λίγων μηνών, επειδή έχει σχέση με ευρύτερες εξελίξεις όπως είναι ο εμφύλιος στην Συρία.
Δεύτερον, η Τουρκία έχει δραστηριοποιηθεί για να περιορίσει τις προσφυγικές-μεταναστευτικές ροές και σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία ανεβαίνει συνεχώς ο αριθμός αυτών που εμποδίζονται να φτάσουν στα παράλια και να περάσουν απέναντι στα ελληνικά νησιά.
Τρίτον, οι εκτιμήσεις της τουρκικής, της ελληνικής και της ευρωπαϊκής πλευράς για τις προσφυγικές και μεταναστευτικές ροές σε πολλές περιπτώσεις διαφέρουν. Αναπόφευκτα, η καταγραφή δεν είναι πλήρης και γι αυτό σημασία έχει περισσότερο η δυναμική που αναπτύσσεται προς την μία ή την άλλη κατεύθυνση.
Τέταρτον, υπολογίζεται ότι στην Τουρκία έχουν καταφύγει 2,7 εκατομμύρια πρόσφυγες από την Συρία, με περίπου 10% από αυτούς να βρίσκονται σε καταυλισμούς, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα μείνουν μόνιμα εκεί. Το τουρκικό κράτος αλλάζει την νομοθεσία του για να διευκολύνει την απασχόληση των προσφύγων. Υπάρχουν στην Τουρκία 700.000 προσφυγόπουλα, από τα οποία το 50% πηγαίνει στο σχολείο, ενώ γεννήθηκαν στην Τουρκία 150.000 παιδιά προσφύγων.
Πέμπτον, συνεχίζεται η ροή προσφύγων από την Συρία στην Τουρκία, αλλά η αντιμετώπισή τους από το τουρκικό κράτος έχει γίνει πιο αυστηρή. Από τους 20.000 πρόσφυγες που προσπάθησαν να εισέλθουν στην Τουρκία μετά τις πρόσφατες ένοπλες συγκρούσεις στο Χαλέπι, επιτράπηκε η είσοδος μόνον στο 10% από αυτούς (όλοι γυναικόπαιδα), ενώ το 90% βρήκε σχετική ασφάλεια σε καταυλισμούς που στήθηκαν στα σύνορα με την Τουρκία αλλά από την πλευρά της Συρίας.
Έκτον, είναι δύσκολος ο ακριβής υπολογισμός του οικονομικού και δημοσιονομικού κόστους αυτής της κατάστασης, αλλά τα μεγέθη σε ό,τι αφορά την Τουρκία είναι της τάξης των 9-10 δισεκατομμυρίων ευρώ. Η ΕΕ έχει δεσμευτεί για την καταβολή 3 δισεκατομμυρίων ευρώ, αυτή όμως θα πάρει κάποιον χρόνο γιατί –σε συμφωνία με την τουρκική πλευρά– τα χρήματα θα πάνε για προγράμματα και δράσεις υπέρ των προσφύγων και χρειάζεται χρόνος για την επεξεργασία και εφαρμογή τους.
Ο βασικός στόχος
Με το προσφυγικό-μεταναστευτικό ζήτημα να έχει διεθνείς ρίζες και την Τουρκία να δέχεται τόσο μεγάλη πίεση, είναι πρακτικά αδύνατον να μηδενιστούν, στο άμεσο μέλλον, οι προσφυγικές και μεταναστευτικές ροές. Ο βασικός στόχος, ο οποίος μοιάζει φιλόδοξος, όχι όμως και εξωπραγματικός, είναι να περιοριστούν οι ροές κατά 40% σε ετήσια βάση, ώστε να φθάσουμε σε έναν αριθμό 600.000 έως 700.000 ατόμων, τα οποία θα μπορούν να ενσωματωθούν οικονομικά και κοινωνικά στην Γερμανία, στην Σουηδία και στην Αυστρία, στις χώρες της ΕΕ που έχουν την πολιτική βούληση και την οικονομική δυνατότητα να κινηθούν στην σωστή κατεύθυνση.
Το πρόβλημα είναι ότι η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ υιοθέτησε μία πολιτική σκόπιμης αδράνειας και ανοιχτών συνόρων που συνέβαλε στον πολλαπλασιασμό του προβλήματος σε ό,τι αφορά την ΕΕ και ειδικά την Ελλάδα. Επί κυβέρνησης Σαμαρά είχαμε καταφέρει να έχουμε πολύ μικρότερες ροές απ’ ό,τι η Ιταλία, με αποτέλεσμα να σηκώνει η γειτονική χώρα –η οποία έχει μεγαλύτερες δυνατότητες– το βάρος της αναζήτησης μιας ευρωπαϊκής πολιτικής για το ζήτημα. Παλαιότερα οι ροές περνούσαν κυρίως μέσω Ισπανίας, αλλά οι κυβερνήσεις της πήραν τα κατάλληλα μέτρα και πέτυχαν τον μηδενισμό τους. Στην συνέχεια, πρωταθλήτρια στις ροές αναδείχθηκε η Ιταλία και από το 2015 η αρνητική πρωτιά ανήκει στην χώρα μας.
Το πρόβλημα δεν μπορεί να εξαφανιστεί, μπορεί όμως να περιοριστεί στην βάση της διμερούς και ευρωπαϊκής συνεργασίας, παρά τις προφανείς δυσκολίες και τις αντιθέσεις, και όχι βέβαια στην βάση των καταγγελιών και των κινήσεων εντυπωσιασμού που έχουν σχέση με την διαχείριση της κοινής γνώμης κάθε χώρας ξεχωριστά.
