Ο ΣΥΡΙΖΑ φαίνεται προς το παρόν να ρέπει προς το μοντέλο διακυβέρνησης που εισήγαγε στην χώρα ο Ανδρέα Παπανδρέου .Πριν 41 χρόνια, μια ιδρυτική διακήρυξη έπαιρνε σάρκα και οστά ώστε να γίνει η βάση πάνω στην οποία, λίγο αργότερα, ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού πίστεψε στην Αλλαγή, σύνθημα που πέρασε ως βασικό μήνυμα στην ‘διψασμένη’ τότε ελληνική κοινωνία.
Ο Ανδρέας Παπανδρέου, ευφυής οικονομολόγος που έζησε από κοντά την οικονομική άνθηση του ’50 και του ’60 στις ΗΠΑ, ίδρυσε το ΠΑΣΟΚ και από το 1981 υιοθέτησε μια νεοκεϋνσιανή -για την εποχή του- συνταγή τόνωσης της ελληνικής οικονομίας, με κεντρικό άξονα πολιτικής την κατανάλωση.
Δεν θα αναφερθώ σε μεγέθη δημοσιονομικά, ούτε σε αριθμούς που δείχνουν την διόγκωση του Κράτους, των ελλειμμάτων, του Χρέους. Είναι όλα πλέον γνωστά και ιστορικά καταγεγραμμένα.
Θα σταθώ στο σκέλος της «επένδυσης της κοινωνικής επιθυμίας». Μια παράμετρο που διαμόρφωσε νοοτροπίες ατόμων και ομάδων.
Μια ολόκληρη γενιά έμαθε, από την δεκαετία του ’80 και μετά, να κερδίζει χωρίς να δουλεύει πολύ, να επιδοτείται οικονομικά και κοινωνικά χωρίς να καταθέτει βιώσιμα πλάνα, να ζει μεταπρατικά και διαμεσολαβητικά χωρίς να παράγει.
Κάποιοι θα πουν ότι το ‘μεσιτικό’ χαρακτηριστικό του Έλληνα, το εμπορικό δαιμόνιο και όχι το δημιουργικό, υπάρχει από την αρχαιότητα. Σύμφωνοι. Αλλά η πρόσβαση στο εύκολο κέρδος, η διείσδυση στα κανάλια της υπεραξίας και κυρίως η τάση για ανοδική κοινωνική κινητικότητα, εδραιώθηκε σε αυτόν τον τόπο, μετά τον ερχομό στην εξουσία του Ανδρέα Παπανδρέου.
Το ιεραρχικό κομματικό σύστημα γαντζώθηκε στην δομή της κρατικής μηχανής. Ο συνδικαλισμός μετατράπηκε σε επάγγελμα. Τα κεκτημένα άρχισαν να υπερβαίνουν τα δεδουλευμένα. Τα δικαιώματα ξεπέρασαν τις υποχρεώσεις. Πολλοί έχοντες δικαίωμα υπογραφής στο Δημόσιο, πλούτισαν αφού το δωράκι νομιμοποιήθηκε από τον αρχηγό του κράτους.
Τα μεσογειακά ολοκληρωμένα προγράμματα και τα πακέτα Ντελόρ έπεφταν στην οικονομία αλλά δεν διαχέονταν σε όλη την κοινωνία. Εκλεκτοί και κολλητοί της εξουσίας, καρπώθηκαν τεράστια οφέλη. Χιλιάδες Έλληνες πλούτισαν επί ΠΑΣΟΚ. Το κόμμα φρόντιζε την διανομή σε πολλές από τις φυλές των ψηφοφόρων του.
Κάποιοι θα αρχίσουν εδώ τις συγκρίσεις με την ΝΔ. Προφανώς και έχουν δίκιο.Αλλά η πλατφόρμα στήθηκε απο τον Ανδρέα το 1981.Όπως σήμερα έχουν δίκιο και όσοι λένε ότι η μετεξέλιξη του ΠΑΣΟΚ είναι ο ΣΥΡΙΖΑ.Η ιστορία όμως δεν είναι γραμμική και δεν μπορεί να ερμηνεύεται με όρους αντιγραφής δομών και αντιλήψεων σε άτομα και ομάδες.
Είναι αρκετά και σεβαστά τα οφέλη της χώρας και των κατοίκων της από την ηγετική φυσιογνωμία του Ανδρέα Παπανδρέου και από τις κυβερνήσεις του. Όπως πολλά είναι και τα αναποτελεσματικά μέτρα και οι δράσεις των υπολοίπων κυβερνήσεων (Μητσοτάκη, Σημίτη, Καραμανλή). Το ‘εταιρικό’ ομόλογο όμως που εκδόθηκε από το ΠΑΣΟΚ το 1974 είχε τελικά πολύ μεγάλο κόστος δανεισμού για το νεοελληνικό κράτος και τους πολίτες του. Αποδείχθηκε ‘ομόλογο της ήσσονος προσπάθειας για το μέγιστο κέρδος’, με ενέχυρο τον δήθεν μελλοντικό πλούτο.
Μπορεί η ψαλίδα φτωχών – πλουσίων να έκλεισε τα τελευταία 40 χρόνια στην χώρα μας, όμως η κινητικότητα του πλούτου δεν ήταν αποτελεσματική για την κοινωνία: οι τάξεις καλύφθηκαν κάτω από τον μανδύα της ελεύθερης πρόσβασης στην κατανάλωση.
Πριν 6 χρόνια ο γιός του Ανδρέα Παπανδρέου κλήθηκε να αποπληρώσει το ‘ομόλογο’ εκείνο που εκδόθηκε το 1974. Η κρίση του παγκόσμιου οικονομικού μοντέλου τον ανάγκασε να το μετακυλήσει προς το μέλλον, ως ατέρμονη οφειλή για τις επόμενες γενιές. Δυστυχώς θα είναι πολλά τα χρόνια της ύφεσης και της στασιμότητας.
Η περίοδος του Κώστα Καραμανλή συνιστά παράδειγμα προς αποφυγήν καθ οτι “το χαλάκι” σηκωνότανε και σπρώχναμε τα “σκουπίδια” απο κάτω μεταθέτοντας στο μέλλον την εκκαθαριστική διαχείριση και προσθέτοντας στο δημόσιο νέους υπεράριθμους
Το ΠΑΣΟΚ του Σημίτη της δεύτερης τετραετίας (2000-2004) “συνάντησε” το φθηνό ευρώ και ένα ελληνικό τραπεζικό σύστημα που από σχεδόν κρατικό την δεκαετία του ’80 μετετράπη σε έντονα ιδιωτικό και επεκτατικό (Βαλκάνια) τις δυο επόμενες δεκαετίες. Αυτό το τραπεζικό σύστημα μοίρασε μέσω των δανείων τον τόκο που δήθεν δικαιούνταν ο κάθε Έλληνας από το ‘ομόλογο’ του 1974: το επιχειρείν με δανεικά για γρήγορο και εύκολο κέρδος .
Για πολλούς φαντάζομαι ότι άλλο πράγμα είναι το ΠΑΣΟΚ και άλλο ο παπανδρεϊσμός.Προσωπικά διαφωνώ. Το ΠΑΣΟΚ ήταν η ενσάρκωση του παπανδρεϊσμού. Ήταν η μεγαλύτερη πολιτική ”εταιρεία” στην Ελλάδα, με σοσιαλιστικό ιδεολογικό περιτύλιγμα. Και ο ιδρυτής της ευφυώς φρόντισε αυτή η εταιρεία να μοιράζει για πολλά χρόνια μέρισμα σε αρκετούς μικρομετόχους του. Και μάλιστα για δυο γενιές.Κάτι που δεν θα προλάβει μάλλον ο ΣΥΡΙΖΑ…
* Ο Ηλίας Καραβόλιας αρθρογραφεί από το 1994 σε περιοδικά και σε ειδησεογραφικά sites και διεθνή portals.
