Αυτή η σκηνή έχει μείνει αποτυπωμένη στο μυαλό μου. Πριν 50 και πλέον χρόνια βρίσκομαι σ΄ένα τυπικό βελγικό «μπιστρό» και άθελά μου παρακολουθώ στο διπλανό τραπέζι, τη συζήτηση πατέρα και γιού για τον πόλεμο στο Βιετνάμ. Ο γιος ξεκάθαρα κατά των ΗΠΑ, μιλάει με σκληρή γλώσσα και ο πατέρας χωρίς να λέει τίποτα, τον ακούει. Ξαφνικά πετάγεται όρθιος και φωνάζει στο γιό του: «....Ρε, για να λες αυτά που μου αναφέρεις, 200.000 νέοι Αμερικανοί έχασαν τη ζωή τους, εδώ τριγύρω μας. Αυτό δεν στο έχουν πει… Άει παράτα με λοιπόν….»
Αυτή η αντίδραση, κούρδισε τότε το δημοσιογραφικό μου αισθητήριο και επειδή το ΝΑΤΟ ήταν ήδη εγκατεστημένο στις Βρυξέλλες, άρχισα να ψάχνω ποια ήταν η αμερικανική χρηματική συμμετοχή σε αυτό και τι αντιπροσώπευε σε σχέση με τις άλλες χώρες – μέλη της Συμμαχίας. Μετά από έρευνα έτσι, κατέληξα στη διαπίστωση ότι από το 1952 και μετά, οι ΗΠΑ, κατά την έκφραση του πρώτου γενικού γραμματέα του ΝΑΤΟ, Βρετανού Χάστινγκς Λάϊνελ Ισλεϊ «για να κρατήσουν τους Ρώσους έξω, τους Αμερικανούς μέσα και τους Γερμανούς υπό έλεγχο», στην ουσία πλήρωναν το 70% των τότε αμυντικών δαπανών της δημοκρατικής Ευρώπης.
Την ίδια εποχή έτσι, το Βέλγιο και η Ολλανδία για παράδειγμα, με αμυντικές δαπάνες 0,3% του ΑΕΠ τους, είχαν τη δυνατότητα όχι μόνον να ακολουθούν προωθημένες κοινωνικές πολιτικές προνοίας, αλλά να ανοίγουν και νέες αγορές στον διεθνή καταμερισμό της εργασίας.
Ας σημειωθεί επίσης ότι το περίφημο άρθρο 5 της Συνθήκης του Βορείου Ατλαντικού ορίζει ότι μια επίθεση εναντίον ενός συμμάχου θα θεωρείται επίθεση εναντίον όλων, δικαιολογώντας μια συλλογική απάντηση κατά του επιτιθέμενου. Αυτή η διάταξη στοχεύει να πείσει οποιονδήποτε πιθανό εχθρό ότι εάν συμβιβάσει την ειρήνη στην ευρωπαϊκή ήπειρο, ο θείος Σαμ θα είναι εκεί για να αποκαταστήσει την τάξη.
Υπονομεύοντας αυτό το άρθρο πίστης, ο Ντόναλντ Τραμπ καταρρίπτει το ίδιο το θεμέλιο της δυτικής αποτροπής. Ωστόσο, επαναδιατυπώνει μόνο μια παλιά εμμονή. Ήδη από την εκστρατεία του το 2016, προειδοποίησε ότι η αμερικανική βοήθεια θα ήταν εγγυημένη μόνο σε έναν σύμμαχο που δέχτηκε επίθεση εάν «εκπλήρωσε τις οικονομικές τον υποχρεώσεις» και είχε περιγράψει το NATO ως «παρωχημένο». Το 2018, απείλησε ακόμη και να αποχωρήσει από την οργάνωση, σύμφωνα με τον πρώην σύμβουλο του για την εθνική ασφάλεια Τζον Μπόλτον. Η αφορμή ήταν η δήλωση που ανέλαβαν το 2014 οι σύμμαχοι να αφιερώσουν το 2% των προϋπολογισμών τους στην άμυνα και το 2024 μετά την εισβολή στην Ουκρανία από τον Πούτιν, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων του NATO ανέβασαν τον πήχη τον περασμένο Ιούλιο δηλώνοντας ότι αυτό το ποσοστό θα ήταν πλέον ελάχιστο και όχι πλέον απλός στόχος. Ωστόσο, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία που δημοσιεύθηκαν στις Βρυξέλλες, μόνο 11 από τα 31 κράτη μέλη του οργανισμού τον σέβονται, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, του Ηνωμένου Βασιλείου, της Πολωνίας και των τριών χωρών της Βαλτικής. Η Γαλλία είναι λίγο πιο κάτω (1,9%). Οι υπόλοιποι είναι πίσω, κυρίως η Γερμανία, η Ιταλία, η Ισπανία, η Ολλανδία και το Βέλγιο.
Εν μέσω πολέμου σε ευρωπαϊκό έδαφος και σοβαρής κρίσης στη Μέση Ανατολή, οι προκλήσεις του Τράμπ πρέπει να αφυπνίσουν. Ο πρώην Αμερικανός πρόεδρος είναι αδίστακτος και την Ευρώπη για ποικίλους λόγους δεν την πολυπηγαίνει. Γνωρίζει δε ότι η ουκρανική κρίση έδειξε ότι η ΕΕ δεν είναι έτοιμη να αναλάβει την άμυνά της. Ακόμη και η δέσμευση που ανέλαβε πέρυσι η Ευρωπαϊκή Ένωση να προμηθεύσει 1 εκατομμύριο οβίδες στην Ουκρανία πριν από τον Μάρτιο του 2024 έπρεπε να αναβληθεί για το τέλος του έτους, επειδή η βιομηχανία δεν ακολουθεί το παράδειγμά της (η Βόρεια Κορέα παρέδωσε την ίδια ποσότητα βλημάτων στη Ρωσία σε τρεις μήνες, σύμφωνα με τις νοτιοκορεατικές υπηρεσίες πληροφοριών).
Ο πόλεμος έκανε τους Ευρωπαίους να συνειδητοποιήσουν τα πολλαπλά τους τρωτά σημεία, είτε στρατιωτικά, βιομηχανικά, ενεργειακά ή στρατηγικά. Πριν από μερικά χρόνια, η Γαλλία ήταν μόνη που υποστήριξε μια αυτόνομη ευρωπαϊκή άμυνα. Σήμερα, αυτή η συζήτηση είναι ευρέως διαδεδομένη στην Ένωση. Και η ευρωπαϊκή δέσμευση δίπλα στην επίθεση στην Ουκρανία αποδεικνύεται πιο ανθεκτική από αυτή των Ηνωμένων Πολιτειών, αποδυναμωμένη από τον Τραμπ και τους Ρεπουμπλικανούς φίλους του που εμποδίζουν την ψηφοφορία για ένα νέο πακέτο στρατιωτικής βοήθειας από το Κογκρέσο.
Εκτός από την Τουρκία και την Ουγγαρία, οι σύμμαχοι των Ηνωμένων Πολιτειών στο NATO συνεχίζουν να επιδεικνύουν αξιοσημείωτη συνοχή εναντίον της Ρωσίας. Αλλά θα χρειαστούν ακόμη χρόνια συνεχούς προσπάθειας προτού μπορέσουν να αντιμετωπίσουν έναν επιτιθέμενο σε μια σύγκρουση υψηλής έντασης χωρίς την Αμερική στην πρώτη γραμμή. Το ξύπνημα είναι δύσκολο μετά από τρεις δεκαετίες όπου οι Ευρωπαίοι αφοπλίστηκαν πάση θυσία για να καρπωθούν τα λεγόμενα «μερίσματα ειρήνης». Για να ξαναοπλίσεις, θα πρέπει να πάρεις τα χρήματα από κάπου. Είμαστε έτοιμοι για αυτό; Θα μας συμβουλεύαμε συλλογικά να ακούσουμε τις νουθεσίες του Τραμπ, όσο δυσάρεστες κι αν είναι, και να προετοιμαστούμε για το χειρότερο. Εννέα μήνες απομένουν μέχρι τις προεδρικές εκλογές των Η.Π.Α.
