Σε ολόκληρη την Ιαπωνία, σχεδόν 1,5 εκατομμύριο άνθρωποι έχουν αποτραβηχτεί από την κοινωνία, ζώντας απομονωμένες ζωές που περιορίζονται σε μεγάλο βαθμό στους τοίχους του σπιτιού τους, σύμφωνα με μια νέα κυβερνητική έρευνα.
Αυτοί είναι οι hikikomori της Ιαπωνίας, ή αλλιώς οι κλεισμένοι στο σπίτι, οι οποίοι ορίζονται από την κυβέρνηση ως άνθρωποι που έχουν απομονωθεί για τουλάχιστον έξι μήνες. Κάποιοι βγαίνουν έξω μόνο για να αγοράσουν ψώνια ή για περιστασιακές δραστηριότητες, ενώ άλλοι δεν βγαίνουν καν από το υπνοδωμάτιό τους.
Η φράση επινοήθηκε ήδη από τη δεκαετία του 1980, και οι αρχές έχουν εκφράσει αυξανόμενη ανησυχία για το ζήτημα την τελευταία δεκαετία αλλά το Covid-19 έχει επιδεινώσει τα πράγματα, σύμφωνα με έρευνα που διεξήχθη τον περασμένο Νοέμβριο από την κυβερνητική Υπηρεσία Παιδιών και Οικογενειών.
Η πανεθνική έρευνα διαπίστωσε ότι μεταξύ 12.249 ερωτηθέντων, περίπου το 2% των ατόμων ηλικίας 15 έως 64 ετών χαρακτήριζε τον εαυτό του ως hikikomori, με μικρή αύξηση μεταξύ των ατόμων ηλικίας 15 έως 39. Με την εφαρμογή αυτού του ποσοστού στο συνολικό πληθυσμό της Ιαπωνίας, εκτιμάται ότι υπάρχουν 1,46 εκατομμύρια κοινωνικοί ερημίτες στη χώρα, σύμφωνα με εκπρόσωπο της υπηρεσίας.
Οι συνήθεις λόγοι που αναφέρθηκαν για την κοινωνική απομόνωση ήταν η εγκυμοσύνη, η απώλεια εργασίας, η ασθένεια, η συνταξιοδότηση και η ύπαρξη κακών διαπροσωπικών σχέσεων, όμως κορυφαίος λόγος ήταν το Covid-19, με περισσότερους από το ένα πέμπτο των ερωτηθέντων να αναφέρουν την πανδημία ως σημαντικό παράγοντα για τον απομονωμένο τρόπο ζωής τους.
Δεν δόθηκαν περαιτέρω λεπτομέρειες σχετικά με τον αντίκτυπο του Covid-19 στους ερωτηθέντες.
Η Ιαπωνία, όπως και πολλές χώρες της Ανατολικής Ασίας, διατήρησε αυστηρούς περιορισμούς για την πανδημία μέχρι και το 2022, ακόμη και όταν άλλα μέρη αγκάλιαζαν τη «ζωή με το Covid». Μόλις τον περασμένο Οκτώβριο άνοιξε εκ νέου τα σύνορά της στους υπερατλαντικούς επισκέπτες, τερματίζοντας έναν από τους αυστηρότερους συνοριακούς ελέγχους στον κόσμο, περισσότερα από δύο χρόνια μετά την έναρξη της πανδημίας.
Ωστόσο, το τίμημα των τελευταίων ετών εξακολουθεί να είναι βαθιά αισθητό.
«Λόγω του Covid-19, οι ευκαιρίες για επαφή με άλλους ανθρώπους έχουν μειωθεί», ανέφερε ένα ξεχωριστό έγγραφο που δημοσιεύθηκε τον Φεβρουάριο στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ιαπωνίας.
Πρόσθεσε ότι η πανδημία θα μπορούσε να έχει επιδεινώσει τα υπάρχοντα κοινωνικά προβλήματα, όπως η μοναξιά, η απομόνωση και οι οικονομικές δυσκολίες, επισημαίνοντας την αύξηση των αναφερόμενων αυτοκτονιών, καθώς και της παιδικής και ενδοοικογενειακής κακοποίησης.
Οι ειδικοί έχουν δηλώσει προηγουμένως στο CNN ότι το hikikomori θεωρείται συχνά ότι προέρχεται από ψυχολογικά ζητήματα όπως η κατάθλιψη και το άγχος, αν και παίζουν ρόλο και κοινωνικοί παράγοντες, όπως οι πατριαρχικές νόρμες της Ιαπωνίας και η απαιτητική εργασιακή κουλτούρα.
Η γήρανση του πληθυσμού της Ιαπωνίας
Όμως, το hikikomori υπήρχε πολύ πριν από την πανδημία, συνδεδεμένο με το άλλο διαφαινόμενο πρόβλημα της Ιαπωνίας: την πληθυσμιακή της κρίση.
Ο πληθυσμός της Ιαπωνίας μειώνεται σταθερά από την οικονομική άνθηση της δεκαετίας του 1980, με το ποσοστό γονιμότητας και τον ετήσιο αριθμό γεννήσεων να πέφτουν σε νέα χαμηλά επίπεδα ρεκόρ πολλά χρόνια στη σειρά.
Παράλληλα, ο πληθυσμός των ηλικιωμένων διογκώνεται καθώς οι άνθρωποι αποχωρούν από το εργατικό δυναμικό και συνταξιοδοτούνται, γεγονός που σημαίνει προβλήματα για την ήδη στάσιμη οικονομία. Τα πράγματα είναι τόσο άσχημα που ο πρωθυπουργός προειδοποίησε φέτος ότι η χώρα βρίσκεται «στα πρόθυρα να μην μπορεί να διατηρήσει τις κοινωνικές λειτουργίες».
Για τις οικογένειες με μέλη hikikomori, αυτό αποτελεί μια διπλή πρόκληση, που ονομάστηκε «πρόβλημα 8050» – αναφερόμενο σε κοινωνικούς ερημίτες στα 50 τους που βασίζονται σε γονείς στα 80 τους.
Οι αρχές έχουν αναφερθεί και σε άλλους παράγοντες, όπως ο αυξανόμενος αριθμός των ανύπαντρων ενηλίκων, καθώς η ελκυστικότητα των ραντεβού και του γάμου μειώνεται, και η αποδυνάμωση των δεσμών της πραγματικής ζωής, καθώς οι άνθρωποι μεταφέρουν τις κοινότητές τους στο διαδίκτυο.
Το 2018, το υπουργείο Υγείας, Εργασίας και Πρόνοιας της Ιαπωνίας ίδρυσε έναν περιφερειακό φορέα υποστήριξης των hikikomori για να βοηθήσει όσους έχουν πληγεί από το φαινόμενο.
«Πιστεύουμε ότι είναι σημαντικό να αποκαταστήσουμε τους δεσμούς με την κοινωνία, παρέχοντας παράλληλα λεπτομερή υποστήριξη σε όσους έχουν αποσυρθεί, φροντίζοντας για την ατομική τους κατάσταση», δήλωσε ο Takumi Nemoto, τότε επικεφαλής του υπουργείου, το 2019.
Πρόσθεσε ότι οι τοπικές και εθνικές αρχές είχαν δρομολογήσει διάφορες υπηρεσίες, όπως διαβουλεύσεις και κατ’οίκον επισκέψεις σε όσους έχουν πληγεί από το hikikomori, στεγαστική υποστήριξη για μεσήλικες και ηλικιωμένους και άλλες προσπάθειες προσέγγισης της κοινότητας για «νοικοκυριά που δυσκολεύονται να αναφέρουν το πρόβλημα από μόνα τους».
Ωστόσο, αυτές οι προσπάθειες επισκιάστηκαν από τις προκλήσεις που έφερε η πανδημία, γεγονός που ώθησε την κυβέρνηση να διεξάγει πανεθνικές έρευνες για τη μοναξιά από το 2021 και να δημοσιεύσει ένα πιο εντατικό σχέδιο αντιμέτρων τον Δεκέμβριο του 2022.
Ορισμένα μέτρα περιλαμβάνουν την προώθηση εκστρατειών ευαισθητοποίησης του κοινού και πρόληψης των αυτοκτονιών μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, την ανάθεση περισσότερων σχολικών συμβούλων και κοινωνικών λειτουργών και τη συνέχιση μιας υπηρεσίας τηλεφωνικής διαβούλευσης σε 24ωρη βάση για όσους έχουν «αδύναμους κοινωνικούς δεσμούς».
Υπάρχουν επίσης προγράμματα που απευθύνονται σε μονογονεϊκά νοικοκυριά, όπως προγράμματα σίτισης για τα παιδιά τους, στεγαστικά δάνεια και υπηρεσίες σχεδιασμού για όσους περνούν διαζύγιο.
Αν και η πανδημία μπορεί να προκάλεσε μεγαλύτερη μοναξιά στην κοινωνία, μπορεί επίσης απλώς να έριξε φως σε προβλήματα που υπήρχαν από καιρό και τα οποία συνήθως δεν γίνονται αντιληπτά, αναφέρει η κυβέρνηση στο σχέδιο.
«Καθώς ο αριθμός των μονοπρόσωπων νοικοκυριών και των ηλικιωμένων μονοπρόσωπων νοικοκυριών αναμένεται να αυξηθεί στο μέλλον, υπάρχει ανησυχία ότι το πρόβλημα της μοναξιάς και της απομόνωσης θα γίνει πιο σοβαρό», αναφέρεται.
«Ως εκ τούτου, ακόμη και αν η εξάπλωση του Covid-19 σταματίσει στο μέλλον, θα είναι απαραίτητο για την κυβέρνηση να αντιμετωπίσει τα προβλήματα της μοναξιάς και της απομόνωσης που είναι γνωστά στην ιαπωνική κοινωνία».
