Η αιμοδοσία είναι πράξη αλληλεγγύης - Γίνε μέλος της προσπάθειας και σώσε ζωές

Γράφει η Ελισάβετ Γρουζή, Αιματολόγος, Συντονίστρια Διευθύντρια της Νοσοκομειακής Υπηρεσίας Αιμοδοσίας και Υπεύθυνη του Ιατρείου Διαταραχών Αιμόστασης  στο Ογκολογικό Νοσοκομείο «Άγιος Σάββας»

Η 14η Ιουνίου έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια Ημέρα του Εθελοντή Αιμοδότη από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) που έχει θέσει την Αιμοδοσία στους κύριους τομείς δράσης του, θεωρώντας την εθελοντική προσφορά αίματος τον ακρογωνιαίο λίθο για την ασφαλή μετάγγιση. Η καθιέρωση αυτή έχει στόχο να ευαισθητοποιήσει τους πολίτες σχετικά με την ασφάλεια του αίματος και να τονίσει τη σημασία της Εθελοντικής Αιμοδοσίας. Είναι η ημέρα, που εκφράζεται η ευγνωμοσύνη της κοινωνίας προς τους Αιμοδότες.

Η ημέρα αποτελεί επίσης την ευκαιρία υπενθύμισης προς τις κυβερνήσεις και τις Εθνικές Υγειονομικές Αρχές κάθε χώρας ότι πρέπει να παρέχουν επαρκείς πόρους για να αυξήσουν τη συλλογή αίματος από Εθελοντές, μη αμειβόμενους Αιμοδότες και να διαχειριστούν την πρόσβαση στο αίμα και τη μετάγγιση εκείνων που το χρειάζονται.

Το αίμα είναι εξαιρετικά πολύτιμο, δεδομένου ότι μέχρι σήμερα δεν είναι δυνατόν να παρασκευασθεί τεχνητά, ενώ δεν μπορεί να υποκατασταθεί από κανένα φάρμακο ή χημική ουσία. Είναι ζωντανός ιστός με περιορισμένη διάρκεια ζωής. Προσφέρεται αποκλειστικά δωρεάν από υγιείς εθελοντές αιμοδότες. Εάν τα αποθέματά του στις Υπηρεσίες Αιμοδοσίας δεν ανανεώνονται διαρκώς με τη συστηματική αιμοδοσία, δεν είναι δυνατόν να υπάρχει επάρκεια. Το αίμα και τα προϊόντα αίματος είναι απαραίτητα θεραπευτικά μέσα για την αποτελεσματική διαχείριση πολλών κλινικών καταστάσεων, όπως:

Τραύμα
Μαιευτική αιμορραγία και νεογνικές επιπλοκές
Οξεία αιμορραγία από παθολογικά ή χειρουργικά αίτια
Κληρονομικές αιμολυτικές αναιμίες (όπως η Μεσογειακή Αναιμία)
Αιματολογικά και νεοπλασματικά νοσήματα (όπως λευχαιμίες, μυελοδυσπλαστικά  σύνδρομα, άλλα νεοπλασματικά νοσήματα του αίματος, καρκίνος)
Μείζονες χειρουργικές επεμβάσεις (όπως καρδιοχειρουργικές και ορθοπαιδικές)
Μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων
Μεταμοσχεύσεις συμπαγών οργάνων 

Η ανάγκη για αίμα είναι καθολική και παγκόσμια, αλλά η πρόσβαση στο αίμα για όλους εκείνους που το χρειάζονται δεν είναι ισότιμη. Οι ελλείψεις αίματος είναι ιδιαίτερα έντονες στις χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος. Για να διασφαλιστεί ότι όλοι όσοι χρειάζονται μετάγγιση έχουν πρόσβαση σε ασφαλές αίμα, όλες οι χώρες χρειάζονται μη αμειβόμενους εθελοντές αιμοδότες που δίνουν αίμα τακτικά. Ένα αποτελεσματικό σύστημα Αιμοδοσίας, το οποίο χαρακτηρίζεται από ευρεία και ενεργό συμμετοχή του πληθυσμού, είναι ζωτικής σημασίας για την κάλυψη των αναγκών μετάγγισης τόσο στις περιόδους ειρήνης, όσο και κατά τη διάρκεια καταστάσεων έκτακτης ανάγκης ή καταστροφών όπου υπάρχει αύξηση της ζήτησης αίματος ή όταν επηρεάζεται η κανονική λειτουργία των Υπηρεσιών Αιμοδοσίας όπως έγινε κατά στην περίοδο της πανδημίας και που εξακολουθεί να συμβαίνει σε κάποιο βαθμό.

Για το 2022, το σύνθημα της Παγκόσμιας Ημέρας Εθελοντή Αιμοδότη είναι:

«Η αιμοδοσία είναι πράξη αλληλεγγύης - Γίνε μέλος της προσπάθειας και σώσε ζωές»

Στόχος του είναι να επιστήσει την προσοχή στο ρόλο που διαδραματίζει η Εθελοντική Αιμοδοσία στη διάσωση της ζωής και στην ενίσχυση της αλληλεγγύης εντός της κοινωνίας. Είναι γνωστό αφενός ότι μία συνεκτική κοινωνία με ισχυρούς δεσμούς αλληλεγγύης δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη ενός αποτελεσματικού συστήματος Αιμοδοσίας. Αφετέρου όμως, η σχέση αυτή είναι αμφίδρομη γιατί η ίδια η πράξη της Αιμοδοσίας συντελεί στην ενίσχυση των κοινωνικών δεσμών της κοινωνίας αυτής. Η εθελοντική προσφορά αίματος, ως συμμετοχή και συμπαράσταση στην ανθρώπινη ανάγκη χωρίς διακρίσεις και αναστολές, συμπυκνώνει το βαθύτερο νόημα του εθελοντισμού. Στο πλαίσιο αυτό στόχοι των Υπηρεσιών Αιμοδοσίας παγκοσμίως είναι η ασφάλεια του αίματος σε εθνικό επίπεδο, η προστασία των αιμοδοτών και των μεταγγιζομένων ασθενών, και η μη εμπορευματοποίηση προϊόντων ανθρώπινης προέλευσης.

Και ερχόμαστε τώρα στη δική μας πραγματικότητα. Οι ετήσιες ανάγκες της χώρας μας σε αίμα ανέρχονται σε περίπου 580.000 μονάδες ολικού αίματος, οι οποίες θα πρέπει σχεδόν στο σύνολό τους να διαχωρίζονται στα επιμέρους συστατικά του (ερυθρά αιμοσφαίρια, αιμοπετάλια και πλάσμα) που αποτελούν πολύτιμα θεραπευτικά μέσα και μπορεί να χρησιμοποιηθούν σε διαφορετικούς ασθενείς. Γνωρίζουμε ότι η Ελλάδα έχει μεγαλύτερο αριθμό τροχαίων ατυχημάτων σε σχέση με τις άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, καθώς και σημαντικό αριθμό πασχόντων από Μεσογειακή Αναιμία, γεγονός που οδηγεί σε αυξημένες ανάγκες για μεταγγίσεις ιδιαίτερα συμπυκνωμένων ερυθρών που είναι και το βασικό παράγωγο του ολικού αίματος. Ως εκ τούτου θα πρέπει να υπάρχει ένα τέτοιο απόθεμα για να καλύψει τις τυχόν επείγουσες ανάγκες που μπορεί να προκύψουν, καθώς και τις προγραμματισμένες μεταγγίσεις των ατόμων με αιμοσφαιρινοπάθειες. Στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης, στον Καναδά, την Αμερική, την Αυστραλία αλλά και σε αρκετές χώρες της Ασίας οι Αιμοδότες είναι συστηματικοί εθελοντές, δηλαδή αιμοδοτούν 2-3 φορές το χρόνο χωρίς να υπάρχει συγκεκριμένη ανάγκη. Έτσι όλες οι ανάγκες σε αίμα και παράγωγά του καλύπτονται από εθελοντικό αίμα. Εμείς συχνά αναγκαζόμαστε να ζητάμε να αιμοδοτήσει το συγγενικό και φιλικό περιβάλλον των ασθενών. Παρά τις συστηματικές προσπάθειες που γίνονται από το Εθνικό Κέντρο Αιμοδοσίας  (Ε.ΚΕ.Α.) τα τελευταία χρόνια για την ανάπτυξη της Εθελοντικής Αιμοδοσίας και των στοχευμένων δράσεων για προσέλκυση νέων αιμοδοτών, το ποσοστό του αίματος που προσφέρεται από συστηματικούς Εθελοντές Αιμοδότες δεν ξεπερνά το 60-63%. Το υπόλοιπο καλύπτεται από Αιμοδότες του συγγενικού και φιλικού περιβάλλοντος των ασθενών, οι οποίοι με την κατάλληλη ενημέρωση θα μπορούσαν να γίνουν τακτικοί Εθελοντές Αιμοδότες, γεγονός που πρέπει να αποτελεί πρόκληση και στρατηγική μας. Αντίθετα στην Ευρώπη σχεδόν το 100% του μεταγγιζόμενου αίματος προέρχεται από την Εθελοντική Αιμοδοσία. Ακόμη, σύμφωνα με στοιχεία του προηγούμενου έτους του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας 79 χώρες παγκοσμίως συλλέγουν πάνω από το 90% του μεταγγιζόμενου αίματος από τακτικούς Εθελοντές Αιμοδότες. Με την Εθελοντική Αιμοδοσία έχουμε πιο ασφαλές και άμεσα διαθέσιμο αίμα. Για να φθάσουμε στο στόχο αυτό και να γίνει η χώρα μας αυτάρκης σε εθελοντικό αίμα απαιτείται συστράτευση των Εθνικών Αρμόδιων Αρχών,  των Συλλόγων Εθελοντών Αιμοδοτών και των Υπεύθυνων Πολιτών, προς την κατεύθυνση αυτήν.

Η Αιμοδοσία είναι σήμερα περισσότερο ασφαλής από ποτέ τόσο για τους αιμοδότες, όσο και για τους μεταγγιζόμενους ασθενείς. Η “επιλογή του αιμοδότη” γίνεται προσεκτικά με κριτήρια που ισχύουν σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση.  Ο κύριος σκοπός της “επιλογής του αιμοδότη” είναι να καθορισθεί αν η κατάσταση της υγείας του είναι καλή, προκειμένου να διαφυλαχθεί η υγεία αφενός του ίδιου του αιμοδότη, και αφετέρου του ασθενούς που θα λάβει το αίμα. Αιμοδότης μπορεί να είναι κάθε υγιές άτομο ηλικίας 18 έως 65 ετών. Όλοι οι υποψήφιοι αιμοδότες υποβάλλονται στη διαδικασία επιλογής, και μόνο εκείνοι που πληρούν τις προϋποθέσεις γίνονται δεκτοί ως αιμοδότες. Κάθε πρόβλημα υγείας (παροδικό ή μόνιμο) που ενδεχομένως έχει ο υποψήφιος αιμοδότης, πρέπει να συζητείται με τον υπεύθυνο γιατρό της Αιμοδοσίας, ο οποίος θα αποφασίσει τελικά για την καταλληλότητα του αιμοδότη. Επιπλέον η διαδικασία αυτή έχει ως στόχο μέσω συγκεκριμένων ερωτήσεων να εντοπίσει «συμπεριφορές υψηλού κινδύνου» για νοσήματα που μεταδίδονται με το αίμα και στις οποίες ο Αιμοδότης θα πρέπει να απαντήσει με ειλικρίνεια.  

Η 14η Ιουνίου είναι μέρα γιορτής και απόδοσης τιμής και σεβασμού στον «Εθελοντή Αιμοδότη»

Η συγκεκριμένη ημερομηνία έχει ιδιαίτερο συμβολισμό και έχει επιλεγεί γιατί είναι η γενέθλιος ημέρα του Karl Landsteiner, του Αυστριακού γιατρού που το 1900 ανακάλυψε το σύστημα των ομάδων αίματος ΑΒΟ. Ο Landsteiner για την ανακάλυψή του αυτή η οποία άνοιξε τον δρόμο για την ασφαλή μετάγγιση  που έδωσε τη δυνατότητα ανάπτυξης πολλών τομέων της Ιατρικής, έλαβε το Βραβείο Νόμπελ το 1930. Κάθε χρόνο μια χώρα ορίζεται το κέντρο των εκδηλώσεων του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για την ημέρα αυτή. Φέτος οικοδεσπότης της παγκόσμιας ημέρας είναι το Μεξικό, όπου εκτός των άλλων θα πραγματοποιηθεί μια κεντρική εκδήλωση στην Πόλη του Μεξικού στις 14 Ιουνίου 2022 που θα περιλαμβάνει και φωτισμό εμβληματικών κτιρίων με το χρώμα του αίματος. Ανάλογες εκδηλώσεις θα πραγματοποιηθούν και στη χώρα μας σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Συγκεκριμένα το  Ε.ΚΕ.Α. διοργανώνει μία Αιμοδοσία με υψηλό συμβολισμό,  στον κήπο του Προεδρικού Μεγάρου υπό την αιγίδα της Προεδρίας της Δημοκρατίας. Επιπλέον την επόμενη μέρα θα πραγματοποιηθεί εκδήλωση βράβευσης Κοινωνικών Φορέων και Συλλόγων Εθελοντών Αιμοδοτών  στη Θεσσαλονίκη, σε συνεργασία με την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας.

Κλείνοντας, τα μηνύματα της ημέρας αυτής και οι δεσμεύσεις που έχουμε ως επαγγελματίες υγείας συνοψίζονται στα εξής:

Η ανάγκη για ασφαλές αίμα είναι παγκόσμια
Οι μεταγγίσεις αίματος και προϊόντων του σώζουν εκατομμύρια ζωές
Απαιτούνται τακτικές αιμοδοσίες σε όλο τον κόσμο για να διασφαλιστεί ότι όλοι έχουν πρόσβαση σε ασφαλές αίμα
Η διασφάλιση της υγείας και της ευημερίας των Αιμοδοτών είναι κρίσιμη και ενδυναμώνει τη δέσμευσής τους για τακτικές αιμοδοσίες
Οι τακτικοί Αιμοδότες θα πρέπει να συνεχίσουν να δίνουν αίμα και να παρακινήσουν και άλλα άτομα με καλή υγεία που δεν έχουν δώσει ποτέ αίμα να αρχίσουν να το κάνουν
Πρέπει να εντατικοποιηθούν οι προσπάθειες όλων μας για την ευαισθητοποίηση των νέων σε ηλικία πολιτών να αγκαλιάσουν και να εντάξουν στη ζωή τους την εθελοντική προσφορά αίματος
Η ασφάλεια των μεταγγιζόμενων ασθενών, ιδιαίτερα δε των πολυμεταγγιζόμενων ατόμων, είναι η διαρκής επιδίωξή μας και η ευθύνη μας - οφείλουμε ως Επιστημονική Κοινότητα να τη διασφαλίσουμε με σεβασμό και φροντίδα προς τον Αιμοδότη
«Δώστε αίμα με ασφάλεια - Σώζει ζωές»