Η πρώτη «είδηση» που υπέπεσε στην αντίληψή μου γύρω από τον Γκαγκάριν, προχθές το απόγευμα, πιο πολύ με ξένισε παρά με σκανδάλισε. Σύμφωνα με αυτήν, ένα Διαστημικό Ιδρυμα, στο πλαίσιο των συμβολικών μέτρων που λαμβάνονται εναντίον της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, αφαίρεσε μεταθανάτια από τον Γκαγκάριν τον τιμητικό τίτλο του «πρώτου ανθρώπου που πάτησε στη Σελήνη».
Αντανακλαστικά σκέφτηκα ότι πρόκειται μάλλον για πραγματολογικό ολίσθημα, αφού ο Γκαγκάριν έτσι κι αλλιώς ποτέ δεν πάτησε στη Σελήνη. Λίγο πιο κάτω, μια άλλη εκδοχή της ίδιας «είδησης», έδειχνε να διατηρεί εγγύτερη σχέση με την αλήθεια – το Διαστημικό Ιδρυμα αφαίρεσε μεταθανάτια από τον Γκαγκάριν τον τιμητικό τίτλο του πρώτου κοσμοναύτη – αλλά άφηνε και πάλι αναπάντητα ερωτηματικά: πώς είναι δυνατόν ένα Διαστημικό Ιδρυμα να αφαιρέσει από κάποιον τον τιμητικό τίτλο για ένα αναντίρρητο ιστορικό γεγονός; Είχαν έρθει στο φως νέα ντοκουμέντα που αποδείκνυαν πως κάποιος άλλος άνθρωπος (γιατί σκύλος υπήρξε πράγματι, η θρυλική όσο και τραγική Λάικα, τριάμισι χρόνια νωρίτερα από τον Γκαγκάριν) ήταν ο πρώτος κοσμοναύτης και, αν ναι, ποια αδήριτη ανάγκη υπαγόρευε πάνω από εξήντα χρόνια αυτά τα ντοκουμέντα να παραμείνουν στο σκοτάδι;
Το πράγμα καταντούσε γελοίο για όποιον έστω και στοιχειωδώς γνώριζε την ιστορία του Γκαγκάριν και χρειάστηκε ένας ακόμη σταθμός παρακάτω, σε μια τρίτη εκδοχή της ίδιας «είδησης», προκειμένου να διαλευκανθεί πλήρως το μυστήριο: κανένα Διαστημικό Ιδρυμα δεν είχε αφαιρέσει κανέναν τιμητικό τίτλο μεταθανάτια από τον Γιούρι Αλεξέγεβιτς Γκαγκάριν· απλώς το Διαστημικό Ιδρυμα, ένας αμερικανικός μη κερδοσκοπικός οργανισμός, σε ένδειξη συμβολικής συμπαράστασης προς τους αγωνιζόμενους Ουκρανούς, είχε αποφασίσει να αφαιρέσει το όνομα του ρώσου κοσμοναύτη από τον τίτλο του ετήσιου διεθνούς συνεδρίου με σταθερό αντικείμενο τη διαστημική βιομηχανία.
Η ανακοίνωση του Ιδρύματος δεν επιδεχόταν παρερμηνεία: «Υπό το πρίσμα των τρεχόντων παγκοσμίων γεγονότων το συνέδριο για το 2022 «Διαστημικό Ιδρυμα: Η νύχτα του Γιούρι» μετονομάζεται σε «Ένας Διαστημικός Εορτασμός: Ανακαλύψτε Τι Επεται»». Κακώς; Κάκιστα. Βλακωδώς; Βλακωδέστατα. Πόσω μάλλον όταν οι ίδιοι οι Ουκρανοί, το 2011, είχαν τιμήσει τη συμπλήρωση πενήντα χρόνων από τα 108 λεπτά της διαστημικής περιστροφής του Γκαγκάριν γύρω από τον πλανήτη μας δίνοντας το όνομά του σε ένα μεγάλο αθλητικό στάδιο και διατηρώντας το παρ’ όλες τις τραγικές εξελίξεις έκτοτε. Η πρωτοβουλία του Διαστημικού Ιδρύματος είναι από τις περιπτώσεις όπου η πολιτική ορθότητα καλείται να αναλάβει ρόλο βασιλικότερου του βασιλέως. Σε κάτι τέτοια διαπρέπουν οι Αμερικανοί.
Ο Γκαγκάριν σκοτώθηκε σε αεροπορικό δυστύχημα το 1968, σε ηλικία 34 ετών, μόλις επτά χρόνια μετά τον διαστημικό του άθλο και πολλές δεκαετίες πριν ξημερώσει η εποχή των social media. Εάν ζούσε σήμερα, θα ήταν 88 ετών και μάλλον θα δυσκολευόταν να κατανοήσει τις παραλλαγές της παράνοιας που τροφοδότησαν οι τρεις εκδοχές της προχθεσινής «είδησης». Στην πρώτη εκδοχή, το Twitter πήρε φωτιά: αφού δεν είναι πια ο Γιούρι που «πάτησε πρώτος στη Σελήνη», τότε «κανένας δεν πάτησε στη Σελήνη», μια και είναι γνωστό σε όλους ότι «οι υποτιθέμενες προσσεληνώσεις των Αμερικανών ήταν σκηνοθετημένες σε στούντιο του Χόλιγουντ». Στη δεύτερη εκδοχή, «οι κομπλεξικοί Αμερικανοί αρνούνται να συμφιλιωθούν με την ιδέα ότι ο πρώτος κοσμοναύτης ήταν Σοβιετικός». Ακόμη όμως και για την τρίτη εκδοχή – την αλήθεια αυτοπροσώπως – έσταξαν χολή κάποιοι: «Ανίκητοι οι Ρώσοι στον στρατιωτικό τομέα, πλήττονται με φαιδρές προσβολές στον τεχνολογικό». Ναι. Μικρό το κακό εάν δεν εορταστεί και μια χρονιά «Η Νύχτα του Γιούρι». Μεγαλύτερο και μονιμότερο το κακό από τη ζοφερή Νύχτα της Λογικής.
