Με αφορμή την μοναδική αυτή επέτειο των 40 χρόνων παρουσίας της ιστορικής εκπομπής της ΕΡΤ «Μονόγραμμα», τιμώντας όλους όσους αυτοβιογραφήθηκαν στις εκπομπές της αυτά τα χρόνια, σχεδιάζεται η έκδοση ειδικού λευκώματος με τον τίτλο: «Χειρόγραφα & Αυτόγραφα», με σπάνια χειρόγραφα και ντοκουμέντα από το έργο όλων όσων συνέβαλαν στη δημιουργία του «εθνικού αρχείου», όπως πολύ εύστοχα χαρακτήρισε ο Τύπος το «Μονόγραμμα».
Η ιδέα της δημιουργίας αυτής της έκδοσης με τα χειρόγραφα & αυτόγραφα των τετρακοσίων πνευματικών ανθρώπων της σύγχρονης Ελλάδας (όσων αυτοβιογραφήθηκαν μέχρι σήμερα), αποτελεί σημαντικό σταθμό στην πορεία της ιστορικής και πλέον μακρόχρονης εκπομπής της ΕΡΤ. Τιμάται συμβολικά με την έκδοση αυτή η πνευματική Ελλάδα, οι σπουδαίες δημιουργίες των σημαντικών ανθρώπων της Τέχνης και της επιστήμης. Παράλληλα καταγράφονται οι αξίες εκείνες που χαρακτηρίζουν το πνεύμα, την αντίληψη και τη συνείδηση του λαού μας. Θα μπορούσε να χαρακτηριστεί η έκδοση αυτή ως το Μονόγραμμα των Μονογραμμάτων.
Πρόκειται για ένα ευσυνείδητα φιλόπονο έργο, μια τοιχογραφία της σύγχρονης πολιτισμικής Ελλάδας, που φωτίζει, συμπληρώνει και αναδεικνύει ακόμα περισσότερο κάθε μια από τις 400 προσωπικότητες που έχει καταγράψει μέχρι σήμερα το «Μονόγραμμα». Φιλοδοξεί η ειδική αυτή έκδοση να αποτελέσει έναν ακόμα φόρο τιμής σε κείνους που πίστεψαν και εξακολουθούν να πιστεύουν και να υπηρετούν, σε πείσμα των καιρών, την Ελλάδα της δημιουργίας. Η ιδέα αυτή, το πόνημα του Γιώργου Σγουράκη, είναι ένα συναρπαστικό ταξίδι, όπως και κάθε επεισόδιο της σειράς αυτοβιογραφιών που τρέχει στις οθόνες της Δημόσιας Τηλεόρασης.
Το «Μόνογραμμα», μια εκπομπή σταθμός στα πολιτιστικά δρώμενα. Δικαίως της έχει αποδοθεί ο χαρακτηρισμός της Δημόσιας Αξίας του τόπου μας, που δεν κουράστηκε στιγμή μετά από τόσα χρόνια, αντίθετα πλούτισε σε εμπειρίες και γνώση. Ατέλειωτες ώρες δουλειάς, έρευνας, μελέτης και βασάνου πίσω από κάθε πρόσωπο που καταγράφεται και παρουσιάζεται στην οθόνη της ΕΡΤ. Πρόσωπα που σηματοδότησαν με την παρουσία και το έργο τους την πνευματική, πολιτιστική και καλλιτεχνική πορεία του τόπου μας.
Πρόσωπα που δημιούργησαν πολιτισμό, που έφεραν εντός τους πολιτισμό και εξύψωσαν με αυτό το «μικρό πέτρινο ακρωτήρι στη Μεσόγειο» όπως είπε ο Γιώργος Σεφέρης «που δεν έχει άλλο αγαθό παρά τον αγώνα του λαού του, τη θάλασσα, και το φως του ήλιου…».
Εθνικό αρχείο – Βραβείο της Ακαδημίας
«Εθνικό αρχείο» έχει χαρακτηριστεί από το σύνολο του Τύπου το «Μονόγραμμα» και για πρώτη φορά το 2012 η Ακαδημία Αθηνών αναγνώρισε και βράβευσε οπτικοακουστικό έργο, απονέμοντας στους δημιουργούς παραγωγούς - σκηνοθέτες Γιώργο και Ηρώ Σγουράκη το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του έργου τους και ιδίως για το «Μονόγραμμα», με το σκεπτικό ότι: «…οι βιογραφικές τους εκπομπές αποτελούν πολύτιμη προσωπογραφία Ελλήνων που έδρασαν στο παρελθόν αλλά και στην εποχή μας και δημιούργησαν, όπως χαρακτηρίστηκε, έργο “για τις επόμενες γενεές”».
Η δημιουργία
Η ιδέα της δημιουργίας της σειράς ήταν του παραγωγού - σκηνοθέτη Γιώργου Σγουράκη, όταν ερευνώντας το 1980, διαπίστωσε ότι δεν υπήρχε συστηματική καταγραφή της Ιστορίας των ανθρώπων του πολιτισμού μας, παρά αποσπασματικές μόνο καταγραφές. Έτσι απλά γεννήθηκε η ιδέα της δημιουργίας των αυτοβιογραφικών ταινιών. Επιθυμούσε να καταγράψει με αυτοβιογραφική μορφή τη ζωή, το έργο και η στάση ζωής των προσώπων της πνευματικής ζωής, έτσι ώστε να μην υπάρχει κανενός είδους παρέμβαση και να διατηρηθεί ατόφιο το κινηματογραφικό ντοκουμέντο.
Άνθρωποι της διανόησης και Τέχνης καταγράφτηκαν και καταγράφονται ανελλιπώς στο «Μονόγραμμα». Άνθρωποι που ομνύουν και υπηρετούν τις Εννέα Μούσες, κάτω από τον «νοητό ήλιο της Δικαιοσύνης και τη Μυρσίνη τη Δοξαστική…» για να θυμηθούμε και τον Οδυσσέα Ελύτη ο οποίος έδωσε και το όνομα της εκπομπής στον Γιώργο Σγουράκη. Για να αποδειχτεί ότι ναι, προάγεται ακόμα ο πολιτισμός στην Ελλάδα, η νοητή γραμμή που μας συνδέει με την πολιτιστική μας κληρονομιά ουδέποτε έχει κοπεί.
Σε κάθε εκπομπή ο/η αυτοβιογραφούμενος/η οριοθετεί το πλαίσιο της ταινίας η οποία γίνεται γι’ αυτόν. Στη συνέχεια με τη συνεργασία τους καθορίζεται η δομή και ο χαρακτήρας της όλης παρουσίασης. Μελετούμε αρχικά όλα τα υπάρχοντα βιογραφικά στοιχεία, παρακολουθούμε την εμπεριστατωμένη τεκμηρίωση του έργου του προσώπου το οποίο καταγράφουμε, ανατρέχουμε στα δημοσιεύματα και στις συνεντεύξεις που το αφορούν και μετά από πολύμηνη πολλές φορές προεργασία ολοκληρώνουμε την τηλεοπτική μας καταγραφή.
Ο σφραγιδόλιθος – σήμα της σειράς
Το σήμα της σειράς είναι ακριβές αντίγραφο από τον σπάνιο σφραγιδόλιθο που υπάρχει στο Βρετανικό Μουσείο και χρονολογείται στον τέταρτο ως τον τρίτο αιώνα π.Χ. και είναι από καφετί αχάτη. Τέσσερα γράμματα συνθέτουν και έχουν συνδυαστεί σε μονόγραμμα. Τα γράμματα αυτά είναι το Υ, Β, Ω και Ε. Πρέπει να σημειωθεί ότι είναι πολύ σπάνιοι οι σφραγιδόλιθοι με συνδυασμούς γραμμάτων, όπως αυτός που έχει γίνει το χαρακτηριστικό σήμα της τηλεοπτικής σειράς. Το χαρακτηριστικό μουσικό σήμα που συνοδεύει τον γραμμικό αρχικό σχηματισμό του σήματος με την σύνθεση των γραμμάτων του σφραγιδόλιθου, είναι δημιουργία του συνθέτη Βασίλη Δημητρίου.
Μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί περίπου 400 πρόσωπα και θεωρούμε ως πολύ χαρακτηριστικό, στην αντίληψη της δημιουργίας της σειράς, το ευρύ φάσμα ειδικοτήτων των αυτοβιογραφουμένων, που σχεδόν καλύπτουν όλους τους επιστημονικούς, καλλιτεχνικούς και κοινωνικούς χώρους με τις ακόλουθες ειδικότητες: αρχαιολόγοι, αρχιτέκτονες, αστροφυσικοί, βαρύτονοι, βιολονίστες, βυζαντινολόγοι, γελοιογράφοι, γεωλόγοι, γλωσσολόγοι, γλύπτες, δημοσιογράφοι, διαστημικοί επιστήμονες, διευθυντές ορχήστρας, δικαστικοί, δικηγόροι, εγκληματολόγοι, εθνομουσικολόγοι, εκδότες, εκφωνητές ραδιοφωνίας, ελληνιστές, ενδυματολόγοι, επιστήμονες πληροφορικής, ερευνητές, ζωγράφοι, ηθοποιοί, ηχολήπτες, θεατρολόγοι, θέατρο σκιών, ιατροί, ιερωμένοι, ιμπρεσάριοι, ιστορικοί, ιστοριοδίφες, καθηγητές πανεπιστημίων, κεραμιστές, κιθαρίστες, κινηματογραφιστές, κοινωνιολόγοι, κριτικοί λογοτεχνίας, κριτικοί τέχνης, λαϊκοί οργανοπαίκτες, λαογράφοι, λογοτέχνες, λυράρηδες, μαθηματικοί, μεταφραστές, μουσικολόγοι, οικονομολόγοι, παιδαγωγοί, πιανίστες, ποδοσφαιριστές, ποιητές, πολεοδόμοι, πολιτικοί, σεισμολόγοι, σεναριογράφοι, σκηνοθέτες, σκηνογράφοι, σκιτσογράφοι, σπηλαιολόγοι, στιχουργοί, στρατηγοί, συγγραφείς, συλλέκτες, συνθέτες, συνταγματολόγοι, συντηρητές αρχαιοτήτων και εικόνων, τραγουδιστές, τυπογράφοι, χαράκτες, φιλέλληνες, φιλόλογοι, φιλόσοφοι, φυσικοί, φωτογράφοι, χορογράφοι, χρονογράφοι, ψυχίατροι.
Για το Μονόγραμμα έχουν εργαστεί:
Παραγωγός: Γιώργος Σγουράκης
Σκηνοθεσία: Νίκος Αντωνάκος, Ανδρέας Αντωνιάδης, Χρίστος Ακρίδας, Κώστας Αριστόπουλος, Περικλής Κ. Ασπρούλιας, Ηλίας Γιαννακάκης, Γιάννης Διαμαντόπουλος, Γιάννης Καραμπίνης, Δέσποινα Καρβέλα, Βασίλης Κεσίσογλου, Πάνος Κοκκινόπουλος, Κώστας Κουτσομύτης, Σωτήρης Λαμπρόπουλος, Ντίνος Μαυροειδής, Σπύρος Μιχαλόπουλος, Κιμ Ντίμον, Γιάννης Ξανθόποουλος, Χρήστος Παληγιαννόπουλος, Μπάμπης Πλαιτακης, Θανάσης Προυτζόπουλος, Γιώργος Σγουράκης, Ηρώ Σγουράκη, Νίκος Σγουράκης, Στέλιος Σγουράκης, Πέτρος Σεβαστίκογλου, Σωκράτης Σπανός, Κώστας Στυλιάτης, Νίκος Τριανταφυλλίδης, Λευτέρης Χαρωνίτης.
Διεύθυνση παραγωγής: Ηρώ Σγουράκη, Στέλιος Σγουράκης, Κώστας Στυλιάτης.
Δημοσιογραφική συνεργασία: Ιωάννα Κολοβού Νέλλη Κατσαμά και Χρήστος Σιάφκος
Διευθυντές Φωτογραφίας: κυρίως Νίκος Γαρδέλης και Στάθης Γκόβας, ακόμα Λάμπρος Γόβατζης, Κωνσταντίνος Καρβέλας, Χρήστος Παπαδόπουλος, Λευτέρης Παυλόπουλος, Σωτήρης Χαραλάμπους, Σταύρος Χασάπης.
Ηχολήπτες: Δημήτρης Αθανασόπουλος, Μαρίνος Αθανασόπουλος, Δημήτρης Γαλανόπουλος, Τάκης Δημητρόπουλος, Μίμης Κασιμάτης, Ντίνος Κίττου, Βασίλης Κυριακόπουλος, Μαρία Μανώλη, Γιώργος Μπίρης, Χρήστος Μπίρης, Νίκος Παναγοηλιόπουλος, Τάκης Παναγόπουλος, Αντώνης Σαμαράς, Κώστας Σεκλειζιώτης, Παύλος Σιδηρόπουλος, Πέτρος Σμυρλής, Γιώργος Σωτηρόπουλος, Γιάννης Φωτιάδης, Κωνσταντίνος Χήνης, Χρήστος Χριστίδης.
Μοντάζ (film 16mm – έως 1991): κυρίως Γιάννης Κριαράκης, ακόμα Σπύρος Ανακτορίδης, Τάκης Γιαννόπουλος, Γιάννα Σπυροπούλου.
Μοντάζ (video & ψηφιακό): κυρίως Σταμάτης Μαργέτης, Νίκος Μουστάκης, ακόμα Χρήστος Ακάλεστος, Βαγγέλης Βασιλάκης, Γιάννης Καραμπίνης, Τζαννέτος Κομηνέας, Αλέξανδρος Μπίσυλλας, Δημήτρης Μπλέτας, Θανάσης Παπαθανασίου, Αποστολία Παπαϊωάννου, Ελευθερία Παπουτσάκη, Μίντο (Saouas) Αργυρόπουλος, Σωκράτης Σπανός.
