Όλοι όσοι βλέπουμε κινηματογράφο γνωρίζουμε ότι δεν έχουμε παρακολουθήσει όλες τις ταινίες της χρονιάς και ταυτόχρονα με τρόμο ανείπωτο και προσδοκία κοφτερή, ελπίζουμε ότι κάπου στη Υποσαχάρια Αφρική, πιθανόν στις δαιδαλώδεις Μέση ή Άπω Ανατολή, μπορεί και στη σκονισμένη Λατινική Αμερική να δημιουργήθηκε ένα καταπληκτικό κινηματογραφικό διαμαντάκι το οποίο ποτέ δεν θα χαρούμε.
Όμως από αυτές τις ταινίες που είδαμε τον χρόνο που πέρασε διαλέξαμε τις 5+1 ταινίες του 2021 που αν δεν παρακολουθήσαμε πρέπει οπωσδήποτε να δούμε κι αν τις γευτήκαμε πρέπει να τις ξαναχαρούμε με την ίδια λαχτάρα που οι μουσικόφιλοι δεν χορταίνουν τον Μάλερ και τον Ερίκ Σατί και οι των εικαστικών συνεχίζουν να απολαμβάνουν ξανά και ξανά τα έργα του Ρέμπραντ και του Καντίνσκι.
Το περασμένο έτος ήταν περίοδος -μερικής τουλάχιστον- ανάκαμψης για το σινεμά, το έτος που μας αποχαιρέτησε ήταν σίγουρα πλουσιότερο και πιο ποιοτικό από το 2020, φέρνοντας στις αίθουσες φιλμ για όλες τις προτιμήσεις, από φεστιβαλικά «πουλέν» και τις σινεφιλ προσπάθειες, μέχρι πελώρια μπλοκμπάστερ, η κυκλοφορία των οποίων είχε αναβληθεί πολλές φορές λόγω πανδημίας όλο το προηγούμενο διάστημα.
1 Η Δύναμη του Σκύλου
Η Τζέιν Κάμπιον σε όλες τις προηγούμενες ταινίες της είχε κεντρικά πρόσωπα γυναίκες, γυναίκες καταπιεσμένες, ταλαιπωρημένες, συντετριμμένες γυναίκες που προσπαθούσαν, διεκδικούσαν που αγωνιζόντουσαν και πολεμούσαν να βρουν μια θέση στη ζωή.
Η σκηνοθέτις με την εξουσία του σκύλου αποφασίζει να δει τον κόσμο των γυναικών από την πλευρά των ανδρών. Με όχημα το αρχετυπικό ανδρικό υπόδειγμα του καουμπόι, του άνδρα δηλαδή των ανοιχτών οριζόντων, των συντηρητικών απόψεων, των παθιασμένων ανομολόγητων ερώτων μιλά πάλι για τις γυναίκες. Την Κάμπιον ποτέ δεν έπαψαν να την απασχολούν τα προβλήματα των γυναικών, απλώς βρήκε άλλο σημείο θέασης του κόσμου, μια άλλη γωνία για να φωτίσει τα θέματα που πάντα την απασχολούσαν.
Το μεγάλο επίτευγμα της Κάμπιον είναι, ότι ένα κουαρτέτο εύθραυστων συναισθημάτων, λεπτών αποχρώσεων, διάφανων εμπειριών το οποίο είναι κατασκευασμένο για να «ακουστεί» σε ένα δωμάτιο, η σκηνοθέτις το βγάζει στην απλωσιά των ανοιχτών χώρων. Όσο περνάει ο χρόνος καταλαβαίνουμε, ότι η όμορφη ταινία της Κάμπιον, μπορεί να μην εκτυλίσσεται σε ένα δωμάτιο όπως πιθανόν θα έπρεπε, αλλά αναπτύσσεται σε ένα περίκλειστο από βουνά τοπίο, αφυδατωμένο από συναισθήματα χώρο και πνιγηρό από την ακινησία τόπο.
2 Μην Κοιτάτε Πάνω
Ο Ανταμ Μακ Κέι επιστρέφει με μία ακόμα σάτιρα της κοινωνικής, πολιτικής, οικονομικής, τηλεοπτικής μας εξαθλίωσης. Στο διάβα του δεν αφήνει τίποτα όρθιο, ούτε την εφαρμοσμένη παλαβή πολιτική και τους ανεξέλεγκτους, ψεκασμένους, λαϊκιστές κι ανίκανους πολιτικούς, ούτε τους «ανοιχτόμυαλους», αλλά σφιχτοχέρηδες δισεκατομμυριούχους, που είναι ικανοί να βγάλουν χρήματα και από τη μεγαλύτερη συμφορά, ούτε τη σαχλή δημοσιογραφία που κυνηγώντας την τηλεθέαση ποδοπατά κάθε έννοια εγκυρότητας, αξιοπιστίας και σεβασμού της αλήθειας. Τέλος δεν αφήνει ο σκηνοθέτης στο απυρόβλητο ούτε τους πολίτες, το ίδιο του το κοινό, που είναι έτοιμοι να συνταχθούν πίσω από τον κάθε αγύρτη, τυχοδιώκτη πολιτικό, να δημιουργήσουν αθεράπευτες εχθροπάθειες, να συγκρουστούν με τους συνανθρώπους τους, να φτάσουν τα πράγματα μέχρι τα άκρα, αντί να συνταχθούν όλοι γύρω από ένα σχέδιο, την κατανόηση, την ενσυναίσθηση, την κοινή λογική, τον ορθό λόγο, την επιστήμη και τη γνώση.
Ο Μακ Κέι στήνει μια δηλητηριώδη πυκνή σάτιρα, έτσι ενώ είμαστε πάνω σε σύννεφα μεταλλικής και αστραφτερής απόλαυσης και γλεντάμε τα χτυπήματα που δέχεται ό,τι είναι σαθρό, απάνθρωπο και υποκριτικό στον κόσμο μας και ενώ ευχαριστιόμαστε μια δυνατή κωμωδία με το αιχμηρό χιούμορ, την ανατρεπτική πέρα για πέρα διάθεση και νιώθουμε ότι τα τακτοποιημένα πράγματα γύρω μας δεν μπορεί να τα σώσει κανένας «από μηχανής Θεός»
3 Ατυχές Πήδημα ή Παλαβό Πορνό
Το πρώτο μέρος της ταινίας ακολουθεί την ηρωίδα ενός σπιτικού πορνό, την Εμι, να περπατά στους δρόμους μιλώντας στο τηλέφωνο και γρήγορα θα καταλάβουμε ότι η home movie που γύρισε με τον σύζυγό της, έχει διαρρεύσει στο διαδίκτυο και πως η θέση της στο σχολείο όπου εργάζεται, βρίσκεται σε κίνδυνο εξαιτίας του. Η κάμερα του Ζούντε θα την ακολουθήσει από μακριά ή κοντύτερα στους δρόμους, στην επίσκεψη στο σπίτι της διευθύντριας, και αφήνει την κάμερά του να περιπλανηθεί σε διαφημιστικές πινακίδες ή ταλαιπωρημένες προσόψεις κτιρίων και ό,τι έχει να δείξει το σύγχρονο Βουκουρέστι από οδηγούς που δεν σέβονται τίποτα μέχρι σμπαραλιασμένα αυτοκίνητα και διαλυμένους ανθρώπους. Αυτός είναι ο κόσμος που ζούμε.
Όλα όσα όμως συμβαίνουν στους δρόμους της πόλης, την οποία διασχίζει διαγώνια η ηρωίδα μας ωχριούν μπροστά στη φαρσική παράνοια που θα επικρατήσει στη συγκέντρωση του ιδρύματος, το οποίο είναι ένα σπαρακτικό θεατρικό μονόπρακτο του παραλόγου, για το οποίο ο Ζούντε μας έχει από νωρίς προϊδεάσει.
Ο σκηνοθέτης στηλιτεύει όλο το σύστημα που στηρίζεται στο συνονθύλευμα του πανταχού παρόντος χριστιανισμού, του εφαρμοσμένου καπιταλισμού και του ανεφάρμοστου κομμουνισμού και αναρωτιέται ποιος –ισμός από τους τρεις φέρει τη μεγαλύτερη ευθύνη για τα κατάντια της Ρουμανίας και χαμογελά σαρκαστικά πίσω από την κινηματογραφική του κάμερα ο ταλαντούχος δημιουργός, γιατί ξέρει ότι στο βαλκανικό κουβάρι που μας έμπλεξε, έξοδος δεν υπάρχει.
4 Μικρή Μαμά
Οι γαλλίδες σκηνοθέτριες εδώ και καιρό εμπλουτίζουν τον κινηματογράφο, τις παγκόσμιες ταινιοθήκες με φιλμ γεμάτα κοινωνική ευαισθησία, συναρπαστικές ιστορίες, γοητευτικές εικόνες και φιλμική κομψότητα.
Η οκτάχρονη Νελί στο «Petite Maman» «Μικρή Μαμά» πηγαίνει με τους γονείς στο πατρικό της μητέρας της για να το αδειάσουν μια και η αγαπημένη της γιαγιά πέθανε. Ξαφνικά η μητέρα της Νελί φεύγει απροειδοποίητα αφήνοντας τη μικρή με τον πατέρα της, τα τραύματά της και τη μοναξιά της. Η μικρή προσπαθώντας να γεμίσει τον χρόνο της ξανοίγεται στο δάσος που έπαιζε κάποτε και η μητέρα της. Εκεί η Νελί θα συναντήσει τη συνομήλική της οποίας το όνομα είναι Μάριον όπως και της μητέρας της. Το σπίτι της φίλη της είναι σχεδόν το ίδιο με το δικό τους και η μητέρα της Μαριόν είναι η γιαγιά της περίπου στην ηλικία της μητέρας της και θα εδώ θα αρχίσει ένα γοητευτικό παιχνίδι στο χώρο και στο χρόνο.
5 Dune
Ο Βιλνέβ στο Dune θα κρατήσει τις δοκιμασμένες φόρμες, τα γεωμετρικά σχήματα, θα χρησιμοποιήσει τις όμορφες χρυσές τομές στα κάδρα του με κυρίαρχη τη συμμετρία η οποία θα αναμειγνύεται με την μεγαλύτερη δυνατή ποικιλία των διάφορων στοιχείων, θα προκαλέσει και θα παρασυρθεί από μεγαλειώδες, χωρίς να χάσει το μέτρο, χωρίς να του ξεφύγουν τα συναισθήματα των ηρώων του, χωρίς να λείψει από τα κάδρα του το αισθαντικό γαλάζιο βλέμμα των φτωχών και δύσπιστων γηγενών Φρέμεν. Ο Ντενί Βιλνέβ στο Dune, φροντίζει την επιστήμη να την καταπίνει δημιουργικά η φαντασία και τα αναπόφευκτα διλήμματα της τραγωδίας με αρχαιοελληνικές και σαιξπηρικές ρίζες να απλώνονται κάτω από το αμμώδες τοπίο του εγχειρήματός του. Μια δόση Ιουδαϊκού ανατολίτικου χριστιανικού οριενταλισμού διαπερνά εγκάρσια όλο το εγχείρημα, ευτυχώς χωρίς να το ανατρέπει.
Όλοι φοβόμαστε στη ζωή και φοβόμαστε πολύ, αλλά όπως έγραφε ο γερμανός συγγραφέας Ζαν-Πωλ Ρίχτερ «Ο λιγόψυχος άνθρωπος είναι τρομοκρατημένος πριν τον κίνδυνο, ο δειλός κατά τη διάρκεια και ο θαρραλέος μετά».
+1 Η Γαλλική Αποστολή
Κάθε πλάνο της The French Dispatch είναι ένας οργανωμένος μικρόκοσμος με τη λογική και την αντίληψη ενός ζωγράφου, που ό,τι επιθυμεί να πει πρέπει να ειπωθεί στο συγκεκριμένο πλαίσιο, ανεξάρτητα αν βλέποντάς το ο θεατής θα χαθεί σε κόσμους ονειρικούς, σε καταστάσεις μαγικές ή σε συναισθήματα λυτρωτικά.
Πίσω από τις φωτεινές εικόνες του ο Γουές Άντερσον και τα περίτεχνα στημένα πλάνα του καιροφυλακτούν ψυχολογικά αδιέξοδα που δεν βγαίνουν στο φως παρά μόνο όταν τρυπήσουν όλο το σκοτάδι της ανθρώπινης απελπισίας. Αναρωτιέται κανείς τι αγαπά περισσότερο ο δημιουργός, τη ζωγραφική ή τη λογοτεχνία; Δεν θα βρει απάντηση παρά αν πάρει κομμάτια ολόκληρα της ζωγραφικής και τα ρίξει μέσα σε τόνους σπουδαίας λογοτεχνίας ή το αντίστροφο.
Η ταινία είναι ένα σύνολο μικρών και μεγαλύτερων ιστοριών, μοιάζει με ένα σεντούκι που όταν ανοίξει δεν ξέρεις τι να πρωτοπάρεις στα χέρια σου και να παίξεις τα πλάνα, τις μουσικές, τις σκηνές, τις αφηγήσεις ή να μείνεις ενεός με τα μάτια ορθάνοιχτα και την ψυχή σταματημένη και να απολαύσεις το όλον.
Είναι ένα γαλλικό ποίημα, μπορεί και πίνακας με θέμα τον πολιτισμό, την εμπνευσμένη και ανεξάρτητη δημοσιογραφία, τον διεθνισμό και την τέχνη. Και για να απενοχοποιήσουμε τον οποιοδήποτε θεατή, δεν τα καταλάβαμε όλα όσα ήθελε να μας πει ο σπουδαίος δημιουργός, τέτοιες ταινίες χρειάζεται να τις δει κανείς και μια και δυο και περισσότερες φορές. Απλά αφεθήκαμε να νιώσουμε ό,τι δεν καταλάβαμε .
