Το 2021 που φεύγει είχε σχεδιαστεί «εν χορδαίς και οργάνοις». Μεγαλεπήβολα σχέδια της Επιτροπής 2021 και εκδηλώσεις με ιστορικό φορτίο έμειναν στο συρτάρι ή μετατέθηκαν για την χρονιά που έρχεται. Η πανδημία και το παρατεταμένο lock down δεν άφησαν περιθώρια για περισσότερα πράγματα.
Και τώρα μεταφερόμαστε νοητά από μια ένδοξη επέτειο, σε μια ανάμνηση σκληρή. Που άλλαξε τα δεδομένα. Πόνεσε και πονάει. Αλλά ταυτόχρονα δημιούργησε και την εικόνα του ελληνισμού έτσι όπως την γνωρίζουμε.
Η μικρασιατική καταστροφή αποτέλεσε τον οριστικό ενταφιασμό της Μεγάλης Ιδέας που για εκατό χρόνια σήμανε τον λόγο ύπαρξης του ελληνικού κράτους. Η απώλεια των «χαμένων πατρίδων» σηματοδότησε την οριστική στροφή της ελληνικής πολιτικής τάξης σε αυστηρά εσωτερικά πλαίσια , δίνοντας ανεπίστρεπτο τέλος στις αλυτρωτικές πολιτικές. Οι μεταρρυθμίσεις πλέον τουλάχιστον για τον Μεσοπόλεμο- θα στρέφονταν στην οικονομία, την παιδεία και την προσφυγική ενσωμάτωση.
Οι πρόσφυγες βιώνοντας τον απόλυτο ξεριζωμό από αρχέγονες πατρικές εστίες ήρθαν στον κυρίως Ελλαδικό χώρο, κατατρεγμένοι, στιγματισμένοι και αντιμετωπίστηκαν από το «Κωνσταντινικό» κράτος ως «εσωτερικοί εχθροί», όπως έγραφε και ο Σεφέρης. Η «Βενιζελική» αρωγή όμως για σχεδόν μια δεκαετία, τους ενθάρρυναν να δημιουργήσουν από την αρχή όλα όσα είχαν χάσει μέσα από την καταστροφή. Αποτελώντας ένα τονωτικό ισοδύναμο στην επέλαση της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης στα τέλη του 1920.
Αναβίωσαν με την δράση τους, ολόκληρους τομείς της ελληνικής οικονομίας που μέχρι τότε οπισθοχωρούσαν ή έμεναν σε αδράνεια. Ειδικότερα , ενδυνάμωσαν τον πληθυσμό , την εθνολογική σύσταση της Ελλάδας, ενώ καταλυτική ήταν η συμβολή τους στην γεωργία την κτηνοτροφία και τον βιοτεχνικό κλάδο. Και βέβαια ποιος μπορεί να λησμονήσει την ασύγκριτη προσφορά τους στον ελληνικό πολιτισμό, τις τέχνες και τα γράμματα; Τα ονόματα των Σεφέρη, Δούκα, Καλομοίρη, Κόντογλου κα μιλούν από μόνα τους.
Η χρονιά που έρχεται όμως, είναι ανάγκη όχι μόνο να θυμάται αλλά και να μπορεί να σχεδιάζει. Τον ασφαλή δρόμο της εξόδου από την πανδημία, την στιγμή που καλείται να βρει απαντήσεις για τα διλήμματα και τα αδιέξοδα της εποχής. Φαινόμενα όπως η «μεγάλη παραίτηση» στις ΗΠΑ ή το «μένω αραχτός» στην Κίνα, άραγε θα κάνουν και την εμφάνιση τους και εδώ; Θα δούμε και εμείς άτομα στην πιο παραγωγική τους ηλικία να εγκαταλείπουν την εργασία τους επειδή πολύ απλά «δεν αξίζει»;
Στο 2022 ας αποδεχθούμε τη αβεβαιότητα και την ρευστότητα. Οι αλλαγές έχουν ύψος και βάθος. Ας αντιληφθούμε όμως, πως στο χέρι μας είναι να σχεδιάζουμε το μέλλον συμμετέχοντας σε αυτό, όχι παραχωρώντας την δύναμη μας σε άλλους να αποφασίζουν για αυτό. Ας πιστέψουμε στον εξανθρωπισμό της ανθρωπότητας. Βάζοντας ανάχωμα στην αγριότητα και την συντήρηση.
*Ο Διονύσης Γ. Γράψας είναι ιστορικός και εργάζεται στην ιδιωτική δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
