Τα συλλαλητήρια στους δρόμους και τις πλατείες, εξακολουθούν να αποτελούν τον πλέον ενεργητικό τρόπο αντίδρασης των συνδικάτων. Στην Δημοκρατία άλλωστε, κάθε μορφής λελογισμένη αντίδραση αποτελεί δικαίωμα που ενισχύει αυτήν την ίδια την δημοκρατία.
Οι συνθήκες όμως μεταβάλλονται ταχύτατα, καθώς αλλάζει το περιβάλλον του χώρου εργασίας, η μορφή των υπηρεσιών και ο τρόπος διάθεσης των προϊόντων της παραγωγής μέσω της νέα μορφής λειτουργίας των επιχειρήσεων.
Ο «παλαιάς κοπής» συνδικαλισμός όπως τον γνωρίζαμε φαίνεται να μην μπορεί να ανταποκριθεί στις εξελίξεις και στην αναγκαία υποστήριξη των εργαζομένων.
Άλλωστε, απέτυχε να προβλέψει τις εξελίξεις – όχι κατ΄ανάγκη λόγω πανδημίας – μένοντας πεισματικά εγκλωβισμένος σε πρακτικές και τακτικές που αδυνατούν να ευαισθητοποιήσουν ακόμα και τους ίδιους του εργαζόμενους στους οποίους απευθύνονταν.
Στο τμήμα εκείνο της οικονομίας που εμπλέκονται υπηρεσίες και παραγωγή, αυταπόδεικτα οι διορατικοί εργοδότες κινούνται διεθνώς ταχύτατα, προκειμένου να προλάβουν τις εξελίξεις και να ουδετεροποιήσουν τις μελλοντικές αντιδράσεις των εργαζομένων.
Το συνδικαλιστικό κίνημα όμως, οφείλει άμεσα να αλλάζει στόχευση, τρόπο σκέψης και μεθοδολογία αντίδρασης, συνδυάζοντας αντιδράσεις προβλέψιμων και σε περιπτώσεις ελέγξιμων κινητοποιήσεων, και μη ελέγξιμων αλλά πλέον απόλυτα αποτελεσματικών αντιδράσεων του διαδικτύου.
Το πλήγμα στην εικόνα της efood αποτέλεσε το πρώτο εγχώριο παράδειγμα για το πώς οι οργανωμένες αντιδράσεις μέσω διαδικτύου μπορούν να υποκαταστήσουν τον παραδοσιακό ρόλο του συνδικαλιστικού κινήματος.
Άλλωστε, το πλήγμα στην efood δεν είναι το πρώτο παγκοσμίως. Μαζικές διαδικτυακές αντιδράσεις δημιούργησαν σημαντικά πλήγματα σε εταιρείες όπως η Amazon, η Uber και η Tesla.
Δυστυχώς, ενώ κανόνες εταιρικής διακυβέρνησης επιβάλλονται για τις εισηγμένες στο χρηματιστήριο εταιρίες, για τις μη εισηγμένες δεν υπάρχει διαμορφωμένο πλαίσιο τουλάχιστον κοινωνικής ευθύνης.
Ούτε βέβαια φαίνεται να έχει αναδειχθεί μετά τα μνημόνια στην χώρα μας ένα νέο διεισδυτικό συνδικαλιστικό κίνημα με νέες αντιλήψεις όπου με γνώμονα τις διεθνείς εξελίξεις να συλλειτουργήσει με τις διοικήσεις των εταιριών στα πλαίσια της διαμορφούμενης νέας κουλτούρας.
Τα μνημόνια και η πανδημία ισοπέδωσαν την μία μορφή αντίδρασης. Η διαδικτυακή όμως ενισχύεται ταχύτατα.
Την στιγμή που η τεχνολογία αντικατέστησε την προσωπική επαφή στα πεδία όπου το συνδικαλιστικό κίνημα δείχνει αργά αντανακλαστικά, τα περιθώρια αντίδρασης σε δεδομένες στιγμές θα ελαχιστοποιηθούν. Ενίοτε χωρίς όφελος ούτε για τους εργαζόμενους ούτε για του εργοδότες.
Όταν γίνει συνείδηση όμως, ότι στα νέα αναπτυξιακά μοντέλα και τον νέο πλαίσιο λειτουργίας των επιχειρήσεων, η αντίδραση του «πεζοδρομίου» οδηγείται στο να αντικατασταθεί από την παραγωγική παρέμβαση μέσω των «δρόμων του διαδικτύου», τότε ίσως αμφότερες οι πλευρές βρεθούν σε θέση να κερδίσουν από τις εκατέρωθεν παρεμβάσεις.
Για να επιτευχθεί ο στόχος αυτός, η συνδικαλιστική νοοτροπία της συναλλαγής πρέπει να αντικατασταθεί από τον παραγωγικό συνδικαλισμό με συμμετοχή στην ανάπτυξη των επιχειρήσεων και κατ΄επέκταση της οικονομίας.
Ο εταιρικός ακτιβισμός για την ανάδειξη δικαιότερου και κοινωνικά ευαισθητοποιημένου πεδίου διοίκησης των εταιριών, αρχίζει να συγκλίνει διεθνώς προς την χρήση του διαδικτύου.
Το γνωστό «Occupy Wall Street» ως κίνημα επί της ουσίας δεν διεκδίκησε τίποτα περισσότερο από την ορθή λειτουργία των επιχειρήσεων, μετατόπιση από τον μοναδικό στόχο της κερδοφορίας προς εκείνον της ανάδειξης της κοινωνικής εταιρικής ευθύνης, αλλά και της εξάλειψης των οικονομικών ανισοτήτων και της διαφθοράς στην πολιτική.
Ίσως αν υπήρχε υγιής συνδικαλισμός να μην υπήρχε ανάγκη των κινημάτων αυτών.
Από το 2011 έχουν περάσει δέκα χρόνια, καθώς η πανδημία αλλάζει ριζικά τον τρόπο λειτουργίας των επιχειρήσεων. Κατ΄ επέκταση την θέση των εργαζομένων με αρνητικές συνέπειες στην δυνατότητα αντίδρασης.
Οι πιέσεις μέσω των κοινωνικών δικτύων φαίνεται πως αποκτούν μεγαλύτερη απήχηση με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα. Κατά ειρωνικό τρόπο, αυτά ακριβώς τα κοινωνικά δίκτυα που κατηγορούνται για χειραγώγηση ιδεών και αποφάσεων.
Οι δυναμικές κινητοποιήσεις του διαδικτύου, είναι δεδομένο πως «υποχρεώνουν» σε αναδιπλώσεις και αποτελέσματα υπέρ των εργαζομένων. Όπως στην περίπτωση της efood.
Η κατανόηση των αλλαγών σε μία διαμορφούμενη εκλεπτυσμένη και ίσως χειραγωγούμενη προς το παρόν κινητοποίηση, θα μπορούσε να αποτελέσει εφαλτήριο νέας μορφής ανάπτυξης και ισορροπίας κοινωνίας, εργαζομένων και επιχειρηματικότητας.
Στην σύγχρονη πολιτική πραγματικότητα, είναι ανάγκη να υπάρξει ενσωμάτωση θέσεων που αναδεικνύονται από κοινωνικές αντιδράσεις, προκειμένου αυτές να γίνουν ποιο διεισδυτικές, καθώς αναγκαστικά οι πολιτικές θα γίνονται ποιο σκληρές και κοινωνικά απρόσωπες.
Αν δεν καταστεί δυνατόν το συνδικαλιστικό κίνημα να αντιδράσει άμεσα μέσα από νέες ιδέες και μορφές επικοινωνίας, θα υποκατασταθεί ολοκληρωτικά από τις ανεξάρτητα διαδικτυακές «μεθοδευμένες» ενίοτε αντιδράσεις.
Επί της ουσίας η ανυπαρξία άμεσης αντίδρασης μας επαναφέρει στην εποχή της ανάδειξης του νεοφιλελευθερισμού όπου ο θεωρητικός του Milton Friedman από το 1962 φοβόταν ότι η κοινωνική ευθύνη στις επιχειρήσεις θα διατάρασσε την ίδια την βάση της καπιταλιστικής αγοράς.
Σήμερα όμως, αναζητούμε αλλαγές ως προς την ισορροπία μέσα στο καπιταλιστικό σύστημα μεταξύ του υπερβολικού πλούτου και της ανάγκης κοινωνικής ενσυναίσθησης και στήριξης.
Ο Noam Chomsky είχε πει σε φοιτητές του πως «αν θέλετε να αλλάξετε το κόσμο με εποικοδομητικό τρόπο, καλό θα ήταν να προσπαθήσετε να τον κατανοήσετε».
Οι ραγδαίες αλλαγές επιβάλλουν άμεση κατανόηση και επακόλουθη αντίδραση. Σε αντίθετη περίπτωση θα συνδικαλίζονται τα ρομπότ και το blockchain. Το διαδίκτυο ίσως αποτελέσει την βάση σωτηρίας από τον εκφυλισμό των κινημάτων.
Το «αόρατο χέρι» του Άνταμ Σμιθ που λειτουργεί εξισωτικά πιθανώς να βρίσκεται πλέον στο απρόσωπο και «αόρατο» διαδίκτυο.
