Η θεομηνία, που έπληξε σφοδρά την επικράτεια τις τελευταίες ημέρες, δεν επέτρεψε να… παιχθεί η «β΄ πράξη» μιας σημαντικής προσπάθειας που εμπνεύστηκαν και υλοποιούν από κοινού το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και το Πάντειο Πανεπιστήμιο. Ο λόγος για το «Τουρνουά Μαραντόνα για Έλληνες και Πρόσφυγες Μαθητές/τριες», το αγωνιστικό σκέλος του οποίου επρόκειτο να λάβει χώρα το Σάββατο 16 και την Κυριακή 17 Οκτωβρίου στο γήπεδο των Τζιτζιφιών, στην Καλλιθέα.
Η αυλαία του αμιγώς ποδοσφαιρικού μέρους είχε ανοίξει στις εγκαταστάσεις του Α.Π.Θ., στις 25 και 26 Σεπτεμβρίου, καθώς οι καιρικές συνθήκες ήταν διαφορετικές τότε. Πλέον, αντί των αγώνων στην Αθήνα η οργανωτική επιτροπή θα επισκεφθεί την επόμενη εβδομάδα τη Δομή του Ελαιώνα και, κατόπιν σχετικής άδειας, θα διοργανώσει εντός της αθλητικές δράσεις και θα μοιράσει στα παιδιά φανέλες με αντιρατσιστικό μήνυμα και μπάλες ποδοσφαίρου με το λογότυπο του Παντείου.
«Η ιδέα γεννήθηκε μέσα από τη συνεργασία που είχαν αναπτύξει οι δύο σχολές πολιτικών επιστημών, του Παντείου και του Α.Π.Θ. και συγκεκριμένα οι κοσμήτορες Γιάννης Κουζής και Γρηγόρης Ζαρωτιάδης», εξηγεί στη ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ η πρύτανις στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, κυρία Χριστίνα Κουλούρη.
«Κυρίως όμως, ήταν η κοινή μας επιλογή να προωθήσουμε δράσεις που καταπολεμούν τον ρατσισμό στην εκπαίδευση και την κοινωνία. Δεν πρόκειται μόνο για ένα τουρνουά ποδοσφαίρου αλλά για σύνολο πρωτοβουλιών, όπως προβολή ταινιών, επιστημονικές συζητήσεις και άλλες δράσεις, οι οποίες πρόκειται να συνεχιστούν».
Στο πολυήμερο τουρνουά, εμπνευσμένο από τον βίο του κατά πολλούς κορυφαίο ποδοσφαιριστή όλων των εποχών, συμμετείχαν (στη Θεσσαλονίκη) δεκάδες αγόρια και κορίτσια ηλικίας 10-15 ετών, από δομές φιλοξενίας προσφύγων κι από σχολεία της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.
Η επιλογή της ονομασίας υπαγορεύτηκε από «το λαϊκό προφίλ που είχε ο Μαραντόνα και τις κοινωνικές του ευαισθησίες», εξηγεί η κυρία Κουλούρη. «Θεωρήσαμε ότι το παράδειγμα ενός φτωχού παιδιού που κατέκτησε το παγκόσμιο κοινό και δοξάστηκε μέσα στα γήπεδα μπορούσε να εμπνεύσει ελληνόπουλα και προσφυγόπουλα σαν ένα κοινό πρότυπο. Εξάλλου, πρόκειται για ένα όνομα τόσο αναγνωρίσιμο, ώστε να λειτουργήσει ελκυστικά για τη συμμετοχή των παιδιών».
Μεγάλη ανταπόκριση, πρόθεση για συνέχεια
Τα πρώτα μηνύματα υπήρξαν ελπιδοφόρα, αν και το εγχείρημα ξεκίνησε με μια σχετική επιφύλαξη, εξαιτίας των μέτρων και των υγειονομικών πρωτοκόλλων.
«Προς το παρόν οργανώσαμε το φετινό τουρνουά με αρκετές επιφυλάξεις γιατί όταν ξεκινήσαμε το εγχείρημα βρισκόμασταν σε καραντίνα και δεν γνωρίζαμε αν τελικά θα έμπαιναν τα παιδιά στο γήπεδο. Και όταν φάνηκε ότι θα μπορούσαμε να το πραγματοποιήσουμε όπως το είχαμε φανταστεί, αυτό το Σαββατοκύριακο, αναγκαστήκαμε να το αναβάλουμε λόγω της κακοκαιρίας», εξηγεί η πρύτανις του Παντείου.
Όσο για το αν οι εμπνευστές ευελπιστούν την καθιέρωση του εγχειρήματος ως θεσμού; «Ζούμε σε μια εποχή αρκετά ρευστή ώστε να μην είμαστε σε θέση να κάνουμε μακροπρόθεσμους σχεδιασμούς. Ωστόσο, η πρώτη ανταπόκριση ήταν εξαιρετικά θερμή και πρόθεσή μας είναι να συνεχίσουμε».
Διαδικτυακή συνέντευξη τύπου: Ποδοσφαιρικό Τουρνουά «Μαραντόνα»
Σε κάθε περίπτωση, η ανταπόκριση και η αποδοχή από πρόσφυγες και σχολεία ήταν μεγάλη και ο αριθμός των συμμετοχών ικανοποιητικός, «παρόλο που και για τα σχολεία είναι μια δύσκολη περίοδος τώρα που ξεκίνησαν τα δια ζώσης μαθήματα. Σημαντικό ρόλο παίζουν οι εκπαιδευτικοί οι οποίοι ενθαρρύνουν τους μαθητές και τις μαθήτριές τους να μετάσχουν σε παρόμοιες δράσεις ώστε να ευαισθητοποιηθούν απέναντι σε φαινόμενα ρατσισμού».
Και η κυρία Κουλούρη προσθέτει: «Όπως έχει επισημανθεί πολλές φορές, ομάδες με φασιστική ιδεολογία, όπως πυρήνες της Χρυσής Αυγής, έχουν επιχειρήσει να διεισδύσουν στα σχολεία και να προσηλυτίσουν νεαρά παιδιά. Είδαμε και τα επεισόδια στο σχολείο της Σταυρούπολης πρόσφατα. Είναι λοιπόν κρίσιμο να παρέμβουμε εγκαίρως μέσα στα σχολεία καλλιεργώντας στα παιδιά δημοκρατική συνείδηση και αλληλεγγύη προς τους μετανάστες και τους ΄΄ξένους΄΄, μη Έλληνες εν γένει. Αυτά τα παιδιά είναι οι αυριανοί πολίτες της χώρας μας».
Εκτός των θεσμικών φορέων που συνδράμουν την προσπάθεια, πάντως, η υποστήριξη από τον ιδιωτικό τομέα είναι πενιχρή: «Η μόνη χορηγία από ιδιώτη ήταν 700 ευρώ για φανέλες και συνδρομή σε σίτιση των παιδιών κατά τη διεξαγωγή των αγώνων. Επίσης, προσφέρθηκαν πούλμαν για τις μετακινήσεις παιδιών από την Ομοσπονδία Αλβανικών Συλλόγων Ελλάδος».
Πολλαπλά τα πανανθρώπινα μηνύματα με όχημα το ποδόσφαιρο
Το συγκεκριμένο τουρνουά εντάσσεται στο πλαίσιο συνεισφοράς της ακαδημαϊκής κοινότητας ενάντια στην ξενοφοβία και το ρατσισμό;
«Η ακαδημαϊκή κοινότητα οφείλει να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες και να παρεμβαίνει στην κοινωνία ώστε να προωθεί ιδέες και δράσεις που διαμορφώνουν δημοκρατικό ήθος, να ενημερώνει τους πολίτες για θέματα ξενοφοβίας και ρατσισμού μέσα από πολλές επιστημονικές οπτικές και να λειτουργεί παραδειγματικά -συχνά ως αντίβαρο απέναντι στον λόγο μίσους που διακινούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και η τηλεόραση», απαντά η κυρία Κουλούρη. «Το τουρνουά ΄΄Μαραντόνα΄΄ αποτελεί μια από τις έμπρακτες παρεμβάσεις πανεπιστημίων, όπως το Πάντειο, το οποίο έχει διατυπώσει με σαφήνεια τη στρατηγική του επιλογή για την καταπολέμηση των κάθε μορφής διακρίσεων».
-Ταυτόχρονα, φαντάζομαι, είναι και μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία για να προωθηθεί η αλληλεγγύη, η ισότητα των φύλων, τα ανθρώπινα δικαιώματα, η γειτνίαση λαών και πολιτισμών…
«Οπωσδήποτε. Η συμμετοχή και κοριτσιών στο ποδοσφαιρικό τουρνουά δίνει το μήνυμα της καταπολέμησης των έμφυλων διακρίσεων μέσα από το παράδειγμα ενός σπορ που θεωρείται κατεξοχήν ΄΄ανδρικό΄΄ τόσο ως πρακτική όσο και ως θέαμα. Η συμμετοχή προσφυγόπουλων και ελληνόπουλων σε μεικτές ομάδες επίσης δίνει ένα μήνυμα υπέρβασης των εθνικών διακρίσεων, της συναδέλφωσης και αλληλεγγύης. Μπορεί να γράφουμε μελέτες και άρθρα για την καταπολέμηση του ρατσισμού αλλά ένας ποδοσφαιρικός αγώνας έχει πολύ μεγαλύτερη κοινωνική επίδραση και αφήνει ισχυρότερο αποτύπωμα στην κοινωνία».
-Τελικά, το ποδόσφαιρο είναι «όπιο των λαών» ή και συνδετικός κρίκος τους, καταλύτης σε καταστάσεις που η πολιτική αδυνατεί να επιλύσει; Το αναφέρω με τελευταίο παράδειγμα την εξαγορά της Νιούκαστλ, που έφερε πιο κοντά Σαουδική Αραβία και Κατάρ.
«Το ποδόσφαιρο μπορεί να είναι και καταλύτης για εθνικιστικές συγκρούσεις και μέσο συμφιλίωσης. Πόλεμοι έχουν ξεκινήσει μέσα στο γήπεδο, όπως στην περίπτωση του πολέμου στη Γιουγκοσλαβία με αφορμή τον αγώνα Ερυθρού Αστέρα Βελιγραδίου και Ντιναμό Ζάγκρεμπ στις 13 Μαΐου 1990. Ο επιθετικός χαρακτήρας του ποδοσφαίρου και ο φανατισμός των οπαδών ευνοεί την εκδήλωση μέσα στο γήπεδο κοινωνικών και πολιτικών συγκρούσεων που υπάρχουν έξω από το γήπεδο. Αλλά και η κοινότητα του ομαδικού παιχνιδιού που χτίζεται μέσα από τον ποδοσφαιρικό αγώνα μπορεί να λειτουργήσει και αντίθετα, προς την κατεύθυνση της αναγνώρισης του αντιπάλου και της υπέρβασης των διακρίσεων».
-Εν τέλει, το τουρνουά που ξαναγυρίζει το ποδόσφαιρο στην αρχέγονη μορφή του, στο παιδί και το δρόμο ή την αλάνα, θα μπορούσε να είναι και μια απάντηση στη σημερινή εμπορευματοποίηση του αθλήματος, που κάθε μέρα και περισσότερο περιέρχεται στα χέρια των πολυεθνικών;
«Αναμφίβολα, το τουρνουά φιλοδοξεί να επαναφέρει το ΄΄γνήσιο΄΄ παιχνίδι που έχει τη χαρά της αλάνας, όπου παίζουν όλα τα παιδιά της γειτονιάς, αγόρια και κορίτσια, διαφόρων ηλικιών, από οικογένειες με διαφορετικά εισοδήματα. Το ίδιο το παιχνίδι ενώνει. Δεν μπορεί φυσικά ένα τέτοιο τουρνουά να ανακόψει την πορεία εμπορευματοποίησης ούτε υπάρχει επιστροφή σε έναν χαμένο παράδεισο. Το ποδόσφαιρο σήμερα είναι μια παγκοσμιοποιημένη βιομηχανία που καθρεφτίζει τις αξίες του σύγχρονου κόσμου. Ωστόσο, διατηρούμε το δικαίωμα να δείχνουμε στα παιδιά έναν άλλον κόσμο όπου το ποδόσφαιρο είναι το δικό τους παιχνίδι, τους προσφέρει γνήσια χαρά και διασκέδαση και τους δίνει τη δυνατότητα ΄΄να βάλουν γκολ στον ρατσισμό΄΄ όπως είναι το σύνθημα του τουρνουά».