Τα παιδιά αναπτύσσονται σεξουαλικά, όπως αναπτύσσονται και σωματικά. Ο ρυθμός ανάπτυξης δεν είναι ο ίδιος για κάθε παιδί. Άλλο θα ωριμάσει αργότερα και άλλο γρηγορότερα, αναλόγως με τα χαρακτηριστικά, την ιδιοσυγκρασία και τις εμπειρίες του.
Η διερεύνηση του σώματος αρχίζει «από την κοιλιά», από τη βρεφική ακόμη ηλικία. Ένα παιδί θα αγγίξει κάθε μέρος του σώματός του -και τα γεννητικά του όργανα- από τη στιγμή που θα δημιουργηθεί. Αρχικά, τα αγγίγματα είναι τυχαία και έπειτα, σιγά σιγά, γίνονται επί τούτου, για την πρόκληση ευχαρίστησης. Η αυτοϊκανοποίηση ή αυνανισμός είναι μέρος της φυσιολογικής ανάπτυξης του ανθρώπου. Ειδικά όταν το παιδί θα αποκτήσει δεξιότητα στα χέρια, σε συνδυασμό με την απομάκρυνση της πάνας, η διερεύνηση των οργάνων, τα οποία για πολλά χρόνια ήταν κρυμμένα, προκαλούν το έντονο ενδιαφέρον των παιδιών, λόγω της ευχαρίστησης που προσφέρουν.
Τα παιδιά αντιλαμβάνονται ότι το να ασχολούνται με τα γεννητικά τους όργανα είναι πιο ευχάριστο από το να ασχολούνται με τα αυτιά ή τα μαλλιά τους. Κάποια παιδιά μπορεί να εμφανίσουν τη συμπεριφορά σε δημόσιους χώρους και για κάποια από τα παιδιά μπορεί να μετατραπεί σε τακτική χαλάρωσης, π.χ. λίγο πριν τον ύπνο.
Όταν ένας γονέας βλέπει το παιδί του να αυτοϊκανοποιείται, ανησυχίες, προβληματισμοί και συναισθήματα αναδύονται, όπως άγχος, ενοχές, ντροπή. Ένας από τους βασικούς λόγους είναι ότι ο γονέας καλείται να συνειδητοποιήσει ότι το κοριτσάκι/αγοράκι του έπαψε να είναι πια βρέφος. Επιπλέον, είναι η στιγμή που θα πρέπει να αποδεχθεί ότι επέρχεται η σεξουαλική ωρίμανση του παιδιού, η οποία καταστρέφει την εικόνα «αθωότητας» που είχε έως τότε για εκείνο.
Εξετάζοντας όμως πιο προσεκτικά τη συμπεριφορά του παιδιού και τις αντιδράσεις που προκαλεί στο γονέα, προκύπτει το εξής παράδοξο, ο γονέας κρίνει τη συμπεριφορά βάσει της δικής του εμπειρίας για την αυτοϊκανοποίηση και όχι βάσει των αναγκών του παιδιού. Ερμηνεύει την πράξη σαν σεξουαλική εμπειρία και όχι σαν σωματική ευχαρίστηση, όπως π.χ. το να αναπνέει καθαρό αέρα. Τα παιδιά όταν αυτοϊκανοποιούνται δεν επενδύουν τη συμπεριφορά με ερωτισμό ή φαντασιώσεις, όπως ένας ενήλικας, αντιθέτως, ο παιδικός αυνανισμός δεν είναι αυτοσυνειδητή απόλαυση.
Κάποιοι γονείς, λόγω των περίπλοκων και αρνητικών συναισθημάτων που αναφέραμε πιο πάνω, φοβούνται ή δεν ξέρουν πως να προσεγγίσουν το παιδί τους όταν αυτοϊκανοποιείται. Άλλοι αποφασίζουν να ζητήσουν από κάποιον άλλο, πχ. τον παιδίατρο, να μιλήσει στο παιδί για τη σεξουαλικότητα και τους κοινωνικούς περιορισμούς που τη διέπουν, άλλοι αδιαφορούν, ενώ άλλοι έντρομοι απαγορεύουν την εκδήλωση της συμπεριφοράς ή μαλώνουν το παιδί.
Οι γονείς μπορούν να δουν την εκδήλωση αυτής της συμπεριφοράς σαν ευκαιρία επικοινωνίας και προσέγγισης του παιδιού. Είναι προτιμότερο ο πατέρας να μιλήσει με το γιο και η μητέρα με την κόρη. Ο καλύτερος τρόπος για να προσεγγίσετε το παιδί σας όταν αυτοϊκανοποιείται είναι να διατηρήσετε την ψυχραιμία σας, αποφεύγοντας να είστε επικριτικοί. Μιλήστε ειλικρινά με το παιδί, εξηγήστε του ότι είναι μια φυσιολογική συμπεριφορά και ορίστε τους κανόνες που τη διέπουν. Ξεκαθαρίστε ότι μπορεί να την εκδηλώνει όταν είναι μόνο του. Ειδικά όταν απευθύνεστε σε πολύ μικρές ηλικίες σιγουρευτείτε ότι το παιδί έχει καταλάβει έννοιες όπως η «ιδιωτικότητα», δίνοντας σαφείς οδηγίες ή παραδείγματα πχ. παροτρύνοντάς το να πηγαίνει στο δωμάτιό του, ή στο κρεβάτι του ή στο μπάνιο κλπ.
Εφόσον εξηγήσετε στο παιδί τους κανόνες, μη μπαίνετε στη διαδικασία να επαναλάβετε την παραπάνω συζήτηση, αλλά, εφόσον χρειαστεί, μπορείτε να επαναλαμβάνετε τις οδηγίες τη στιγμή που το παιδί παραγνωρίζει τους κανόνες, χωρίς όμως να δείχνετε αγανάκτηση, προκειμένου αφενός να μην επικεντρώνετε την προσοχή του παιδιού στη συμπεριφορά και, αφετέρου, να μην του δημιουργήσετε αίσθημα ενοχής.
Αν το παιδί επιμένει να αυτοϊκανοποιείται δημόσια ή συστηματικά π.χ. πριν από το ύπνο ή όταν βρίσκεται με πολύ κόσμο, ενδεχομένως να καταφεύγει στην αυτοϊκανοποίηση σαν μέσω εκτόνωσης άγχους ή λόγω έλλειψης ενδιαφέροντος. Στις περιπτώσεις αυτές, φροντίστε να αποσπάτε την προσοχή του με μια άλλη ευχάριστη για εκείνο συμπεριφορά, όπως ένα παιχνίδι που του αρέσει ή ένα παραμύθι πριν από τον ύπνο κλπ.
Στις περιπτώσεις που η ενασχόληση του παιδιού με τα γεννητικά του όργανα είναι επίμονη, απευθυνθείτε αρχικώς σε ιατρό, προκειμένου να εξετάσει εάν υπάρχει ζήτημα μόλυνσης γεννητικών οργάνων. Εφόσον αποκλειστεί ο ιατρικός παράγοντας και το παιδί συνεχίζει να εκδηλώνει έντονα τη συμπεριφορά μη διστάσετε να απευθυνθείτε σε ειδικό ψυχικής υγείας.
Για οποιαδήποτε περαιτέρω πληροφορία ή διευκρίνιση μπορείτε να καλέσετε στην «Ευρωπαϊκή Γραμμή Υποστήριξης Παιδιών 116111» ώστε να συζητήσετε με έναν ψυχολόγο όλα αυτά που μπορεί να σας απασχολούν σε σχέση με το παιδί σας.
*Στο πλαίσιο της καμπάνιας κατά της παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης «Μένει Μυστικό», που υλοποιείται από την Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας και το Χαμόγελο του Παιδιού
