Γιατί όταν ξεκίνησε η πρώτη βιομηχανική επανάσταση κάπου στα μέσα του 18ου αιώνα πολλοί έφευγαν από τα χωριά και πήγαιναν στις βιομηχανικές πόλεις που τότε αναδύονταν; Πολύ απλά, έχει γράψει ο ίδιος ο Μαρξ, αυτό συνέβαινε γιατί στην αρχή του βιομηχανικού γίγνεσθαι, η εργασία τους πληρωνόταν τρεις και τέσσερες φορές πιο πολύ από την αντίστοιχη στο χωράφι. Για ποιο λόγο; Μα γιατί τότε οι βιομηχανικοί εργάτες ήσαν σπάνιοι.
Όταν όμως άρχισαν πολλοί να παρατάνε τα χωράφια αναζητώντας καλύτερη τύχη στην πόλη,οπου η βιομηχανία αναπτυσσόταν γρήγορα, τότε η υπερπροσφορά εργασίας έριξε τις τιμές της και δρομολόγησε την εκμετάλλευση της. Και από αυτή την τελευταία, μύρια όσα ξεπήδησαν για τον άνθρωπο και την ιστορία του.,θετικά σε γενικές γραμμές για τη ζωή του.
Σήμερα βρισκόμαστε σε μια εξίσου κρίσιμη κομβική εποχή όπου η φύση της εργασίας αλλάζει και οι όροι παραγωγής και συσσώρευσης πλούτου μεταβάλλονται. Όλα αυτά δε, συμβαίνουν πολύ πιο γρήγορα από ό,τι στο παρελθόν. Και αυτό είναι ένα μεγάλο πρόβλημα, με πολλές πτυχές. Σίγουρα δε, από τις τελευταίες, η πολιτική είναι η πιο σοβαρή. Ιδιαίτερα δε στις μέρες μας όπου δεν υπάρχουν και πολλές θεωρητικές λύσεις «σωτηρίας» των ανθρώπων, με υποσχέσεις για «τραγουδιστό αύριο»και «επίγειους παραδείσους»
Κάνουν την παρουσία τους έτσι νέα κοινωνικά φαινόμενα και κινήματα, τα οποία όμως, δεν έχουν όλα αγαθές σχέσεις με αξίες που ο ίδιος ο άνθρωπος ανέδειξε στην πορεία της ιστορίας του.
Σε χώρες της Ασίας, της Λατινικής Αμερικής, αλλά και κάποιες ευρωπαϊκές όπως η Γαλλία για παράδειγμα, η κοινωνική δυσαρέσκεια είναι μεγάλη και η πανδημία την φούσκωσε ακόμη περισσότερο. Κατά τον γνωστό οικονομολόγο Νουριέλ Ρουμπίνι, που πρώτος είχε προβλέψει την χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, η διαφθορά, οι ανισότητες και η γενικευμένη εργασιακή αβεβαιότητα, είναι οι συντελεστές μιάς έντονης κοινωνικής δυσφορίας.
Οι ίδιοι παράγοντες εξηγούν, σύμφωνα με το Ρουμπινί, και την άνοδο των λαϊκιστών ηγετών τα τελευταία χρόνια. Μετά την κρίση του2 008, πολλές εταιρίες προσπάθησαν να δώσουν ώθηση στα κέρδη μέσω της μείωσης του κόστους, ξεκινώντας πρώτα από την εργασία. Αντί να προσλάβουν εργαζόμενους με καλούς μισθούς, υιοθέτησαν ένα μοντέλο ημιαπασχόλησης και ευέλικτων μορφών εργασίας,δημιουργώντας αυτό που ο οικονομολόγος Γκάι Σταντινγκ αποκαλεί «πρεκαριάτο» (από το precarious, που σημαίνει αβέβαιος, επισφαλής). Ο Αμερικανός εργαζόμενος αντιμετωπίζει σήμερα μια απορρυθμισμένη αγορά εργασίας,με ευέλικτες μορφές απασχόλησης, μικρές κοινωνικές παροχές και περιορισμένη υγειονομική κάλυψη.
Το πρεκαριάτο, κατά τον Στάντινγκ, είναι η σύγχρονη εκδοχή του προλεταριάτου του Μαρξ Μια νέα τάξη αλλοτριωμένων, επισφαλών εργαζομένων, που είναι έτοιμοι να εξεγερθούν ενάντια στις περίφημες έλιτ.. Όπως επισημαίνει ο Ρουμπινί, η τάξη αυτή διογκώνεται για άλλη μια φορά τώρα, που οι υπερχρεωμένες εταιρείες απαντούν στην κρίση της Covid-19 όπως το έκαναν μετά το 2008: παίρνοντας «σωσίβια» από τις κυβερνήσεις και επιτυγχάνοντας τους στόχους για τα κέρδη μέσω περικοπής του εργασιακού κόστους.
Ένα τμήμα τουπρεκαριάτου στην Αμερική,τονίζει ο Ρουμπίνι αποτελείται από νέους, λιγότερο μορφωμένους, θρησκευόμενους λευκούς σε μικρές πόλεις και ημιαγροτικές περιοχές, οι οποίοι ψήφισαν τον Τραμπ το 2016. Ήλπιζαν ότι θα έκανε όντως κάτι για το οικονομικό «μακελειό» που περιέγραψε στην ορκωμοσία του. Αλλά ενώ ο Τραμπ πιολιτεύτηκε ως λαϊκιστής, κυβέρνησε ως πλουτοκράτης, πριμοδοτώντας πολιτικές που πλήττουν πολλούς από αυτούς που τον ψήφισαν.
Αλλά το αμερικανικό πρεκαριάτο αποτελείται και από προοδευτικούς κατοίκους των πόλεων με πανεπιστημιακή μόρφωση, οι οποίοι έχουν στηρίξει πολιτικούς όπως ο Μπέρνι Σάντερςκαι η Ελίζαμπεθ Γουόρεν. Είναι αυτοί που στις τελευταίες αμερικανικές προεδρικές εκλογές έδωσαν τη νίκη στον Τζο Μπάϊντεν. Προφανώς δε, αυτό το εκλογικό σώμα περιμένει συγκεκριμένες δράσεις από τον νέο πρόεδρο, σε μια δύσκολη εποχή.
Είναι κάτι που σύμφωνα με τον Ρουμπινί δεν πρέπει να προκαλεί έκπληξη, δεδομένου ότι η οικονομική ανισότητα διευρύνεται εδώ και πολλά χρόνια, Το εκπαιδευτικό σύστημα καλλιεργεί τον μύθο της αξιοκρατίας αλλά, στην πραγματικότητα, εδραιώνει τη θέση των ελίτ, τα παιδιά των οποίων κερδίζουν θέση στα κορυφαία ακαδημαϊκά ιδρύματα και τις καλύτερεςδουλειές,τονίζει ο Ρουμπινί.
Η συγκέντρωση ολιγοπωλιακής ισχύος στα χέρια λίγων μεγάλων αμερικανικών εταιρειών διευρύνει ακόμα περισσότερο την ανισότητα και αφήνει τους απλούς πολίτες στο περιθώριο, υπογραμμίζει ο Αμερικανός οικονομολόγος.
Με την κοινωνική κινητικότητα να περιορίζεται και την ανισότητα να αυξάνεται, οι σημερινοί νέοι έχουν δίκιο να είναι θυμωμένοι, υποστηρίζει. Το νέο προλεταριάτο, το πρεκαριάτο, εξεγείρεται, σημειώνει ο Ρουμπινί, ο οποίος σαφώς θέτει σοβαρά προβλήματα και για την ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία.
Μπορεί το ευρωπαϊκό κράτος - πρόνοιας να διαφέρει αισθητά από το αντίστοιχο αμερικανικό, πλην όμως στο επίπεδοτης οικονομικής λειτουργίας και των κοινωνικών αρθρώσεων οι διαφορές μεταξύ Ευρώπης και Αμερικής δεν είναι μεγάλες. Το ίδιο ισχύει και για τις υποτροπίες των ελίτ και των συντεχνιών, που έχουν εγκατασταθεί στις αρθρώσεις της εξουσίας. Για την ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία, η αλλαγή των σχέσεων των με την εξουσία και τις μεθόδους άσκησης της, είναι σήμερα ιστορική πρόκληση.
