Ο κόσμος έχει εισέλθει σε μια νέα και επικίνδυνη φάση της πανδημίας, προειδοποιούν οι επιστήμονες. Στη νέα αυτή φάση κυριαρχεί το τρίτο κύμα του κορωνοϊού το οποίο δημιουργεί γόνιμους τόπους αναπαραγωγής για πιο μολυσματικές και δυνητικά ανθεκτικές στα εμβόλια νέες παραλλαγές του ιού.
Ο Covid-19 βρίσκεται πλέον σε έξαρση σε όλο τον κόσμο, με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) να αναφέρει ότι τα νέα κρούσματα αυξήθηκαν σε μόλις μία εβδομάδα κατά 8% και οι θάνατοι κατά 21%.
Τα στατιστικά της τελευταίας έξαρσης θυμίζουν τις συνθήκες στο αποκορύφωμα της πανδημίας πέρυσι όταν προέκυψαν τέσσερις εξαιρετικά μεταδοτικές παραλλαγές, σχολιάζουν οι Financial Times.
Οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι ο ιός Sars-Cov-2 που προκαλεί τον Covid-19 μπορεί να έχει ήδη εξελιχθεί σε πιο απειλητικές μορφές οι οποίες δεν έχουν ακόμα ανιχνευθεί επειδή μέχρι στιγμής δεν έχουν μολύνει αρκετά άτομα.
«Πολλές φορές έχουμε εκπλαγεί από την εξέλιξη των παραλλαγών, αν και ίσως δεν θα έπρεπε καθώς γνωρίζουμε ότι ο ιός μεταφέρθηκε πρόσφατα στους ανθρώπους και γι’ αυτό να προσαρμόζεται στους νέους του ξενιστές», ανέφερε στους FT ο καθηγητής μικροβιακής γονιδιωματικής στο Πανεπιστήμιο του Μπέρμιγχαμ, Νικ Λομαν. «Μας έχει ταπεινώσει αυτός ο ιός και κανείς δεν μπορεί να προβλέψει με σιγουριά τι θα συμβεί στο μέλλον», πρόσθεσε.
Παγκοσμίως οι μολύνσεις έχουν αυξηθεί κατά μέσο όρο σε 540.000 ημερησίως και κατά μέσο όρο σχεδόν 70.000 ημερήσιους θανάτους, γνωστοποίησε ο ΠΟΥ αυτήν την εβδομάδα, «δείχνοντας» την παραλλαγή Δέλτα ως υπεύθυνη για την επιδείνωση των επιδημιολογικών αριθμών.
Πέρα από τις χώρες με χαμηλά ποσοστά εμβολιασμού, η νέα παραλλαγή θα μπορούσε να εδραιωθεί σε πληθυσμούς με υψηλά επίπεδα ανοσοποίησης, όπως οι ΗΠΑ ή μεγάλο μέρος της Ευρώπης όπου έχουν αρθεί πολλά μέτρα για τον έλεγχο της μετάδοσης, όπως η χρήση της μάσκας και ο περιορισμός των κοινωνικών επαφών.
Η ακτινογραφία των παραλλαγών
Οι «παραλλαγές ανησυχίας» του ΠΟΥ, η πιο σοβαρή κατηγορία παραλλαγών που τροφοδοτεί τις ανησυχίες της επιστημονικής κοινότητας, έχουν πάρει τα ονόματά τους από το ελληνικό αλφάβητο. Έτσι έχουμε την Άλφα, τη Βήτα, τη Γάμα και τη Δέλτα. Και οι τέσσερις εμφανίστηκαν το δεύτερο εξάμηνο του 2020, αν και χρειάστηκε λίγος χρόνος για την ευρύτερη εξάπλωση των πιο μεταδοτικών στελεχών.
Η επόμενη κατηγορία αφορά τις «παραλλαγές ενδιαφέροντος», για τις οποίες υπάρχει η υποψία ότι είναι πιο μεταδοτικές ή ανθεκτικές στα εμβόλια. Η κατηγορία αυτή περιλαμβάνει τις Ήτα,Γιώτα, Κάππα και Λάμδα.
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, είναι αναπόφευκτη η περαιτέρω ανάπτυξη του ιού, λόγω του τρόπου με τον οποίο ο γενετικός κώδικας μπορεί να τροποποιηθεί από τα λάθη στον μηχανισμό αντιγραφής κατά την αναπαραγωγή. Οι περισσότερες μεταλλάξεις είναι ουδέτερες, αλλά μερικές φορές αυξάνεται η «ικανότητα» του ιού, επιτρέποντάς του να μολύνει πιο εύκολα τα ανθρώπινα κύτταρα.
«Προσπαθούμε να καταλάβουμε γιατί η Δέλτα είναι πιο μεταδοτική», δήλωσε η τεχνική υπεύθυνη της μάχης κατά του Covid-19 στον ΠΟΥ, Μαρία Βαν Κέρχοφ. «Μερικές από τις μεταλλάξεις επιτρέπουν στον ιό να προσκολληθεί στο κύτταρο πιο εύκολα και ως εκ τούτου να το μολύνει», είπε.
Η παραλλαγή Δέλτα είναι περίπου δύο φορές πιο μεταδοτική από την παραλλαγή Άλφα η οποία εντοπίστηκε για πρώτη φορά στην Αγγλία και ήταν 40 % πιο μολυσματική από τις προηγούμενες μορφές του ιού που εντοπίστηκαν για πρώτη φορά στην Κίνα.
Ο αριθμός αναπαραγωγής R0, ο οποίος μετρά τη μεταδοτικότητα, υπολογίζεται σε περίπου 3 για το αρχικό στέλεχος στη Γουχάν και κοντά στο 6 για το στέλεχος της Δέλτα, δήλωσε ο Λομαν.
Αυτό σημαίνει ότι ένα μέσο άτομο που έχει μολυνθεί από τη Δέλτα σε ένα πληθυσμό απροστάτευτο από εμβολιασμό, πριν από τη λοίμωξη και τα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης θα το μεταδώσει σε άλλους έξι.
Οι περισσότερες παραλλαγές ανησυχίας ή ενδιαφέροντος έχουν συσσωρεύσει περίπου 20 μεμονωμένες μεταλλάξεις στα 30.000 βιοχημικά γράμματα που αποτελούν τον γενετικό κώδικα. Η μοριακή έρευνα από ιολόγους όπως του καθηγητή μικροβιολογίας του πανεπιστημίου του Κέμπριτζ, Ράβι Γκούπτα, στοχεύει να κατανοήσει καλύτερα τον τρόπο με τον οποίο επηρεάζεται η συμπεριφορά του Sars-Cov-2.
Σύμφωνα με τον Γκούπτα, οι αλλαγές στην πρωτεΐνη της ακίδας, που επιτρέπουν στον ιό να εισέλθει πιο αποτελεσματικά στα ανθρώπινα κύτταρα, φαίνονται πιο σημαντικές, αν και απαιτείται περισσότερη έρευνα. «Γνωρίζουμε μερικές από τις μεταλλάξεις που εμπλέκονται, αλλά δεν γνωρίζουμε ολόκληρη την ιστορία», πρόσθεσε.
Δέλτα vs Βήτα
Από τις υπάρχουσες παραλλαγές, η Βήτα που εμφανίστηκε στη Νότια Αφρική φαίνεται να είναι το πιο ικανή να μολύνει ξανά τον εμβολιασμένο. Οι φόβοι για την Βήτα οδήγησαν το Ηνωμένο Βασίλειο αυτόν τον μήνα να κατατάξει τη Γαλλία σε μια ειδική ταξιδιωτική κατηγορία, την «Πορτοκαλί Συν» (amber plus).
Οι Γάλλοι ειδικοί από την άλλη υποστηρίζουν ότι το Ηνωμένο Βασίλειο έχει υπολογίσει λάθος, καθώς η Δέλτα εκτοπίζει γρήγορα τη Βήτα ως κυρίαρχη παραλλαγή της Γαλλίας.
Το ποσοστό των κρουσμάτων Βήτα στη Γαλλία μειώθηκε από περίπου 20 % στις αρχές Ιουνίου σε 2 %, σύμφωνα με τη βάση δεδομένων Nextstrain.
«Η παραλλαγή Βήτα αντικαταστάθηκε από την παραλλαγή Δέλτα παντού όπου κυκλοφορούσαν και οι δύο», δήλωσε η μοριακή γενετίστρια στο Ινστιτούτο Παστέρ στο Παρίσι, Σιλβί βαν ντερ Βερθ.
Η ακριβής διαδικασία μέσω της οποίας ο ιός προχωρά σε μια σειρά μεταλλάξεων με επαρκή επίδραση για να χαρακτηριστεί ως νέα παραλλαγή παραμένει μυστήριο, αν και μερικές φορές μπορεί να συμβεί σε ένα άτομο που υποφέρει από παρατεταμένη λοίμωξη, αναφέρουν οι FT.
Ο Γκούπτα και οι συνεργάτες του μελέτησαν έναν ασθενή του Κέμπριτζ με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα, στον οποίο ο ιός αναπαράχθηκε για περισσότερο από τρεις μήνες πριν πεθάνει. Μια σειρά μεταλλάξεων εξελίχθηκε παρόμοια με εκείνη που παρατηρήθηκε στην παραλλαγή Άλφα, αν και αυτή η παραλλαγή ενός ατόμου δεν μολύνει κανέναν άλλο.
«Υπάρχουν κάποια δεδομένα από τη Βραζιλία που υποδηλώνουν ότι η Γάμα μπορεί να έχει εξελιχθεί εκεί μέσω ενδιάμεσων μορφών σταδιακά κατά το πρώτο κύμα της πανδημίας και όχι [σε] ένα άτομο, αν και δεν υπήρχε αρκετή γονιδιωματική επιτήρηση εκείνη τη στιγμή για να συλλάβει τη διαδικασία», δήλωσε ο καθηγητής μολυσματικών ασθενειών στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, Όλιβερ Πάιμπους.
Θα φθίνει η δύναμη του κορωνοϊού;
Το πόσο περαιτέρω μπορεί να έχει εξελιχθεί ο Sars-Cov-2, καθώς προσαρμόζεται σε έναν πληθυσμό ξενιστή που ανοσοποιείται όλο και περισσότερο μέσω των λοιμώξεων και του εμβολιασμού, είναι ακόμη ασαφές.
Οι περισσότεροι ιοί που παραμένουν στους ανθρώπινους πληθυσμούς έχουν τελικά καταλήξει λιγότερο μολυσματικοί σε μια περίοδο δεκαετιών ή αιώνων. Ορισμένοι κορωνοϊοί που τώρα προκαλούν ήπια συμπτώματα τυπικού κρυολογήματος πιστεύεται ότι ξεκίνησαν προκαλώντας πιο σοβαρή ασθένεια. Οι επιστήμονες προειδοποιούν, ωστόσο, ότι αυτή δεν είναι η σίγουρη εξέλιξη.
«Όσο περισσότερο κυκλοφορεί ο ιός, τόσο περισσότερο θα αλλάζει», προειδοποίησε η Κέρχοφ του ΠΟΥ. «Η Δέλτα δεν θα είναι η τελευταία παραλλαγή ανησυχίας για την οποία μας ακούτε να μιλάμε», τόνισε.