Χωρίς καμία αντίρρηση, υπήρξε η κορυφαία πολιτική φυσιογνωμία στα Ελληνικά πράγματα για το πρώτο μισό του 20ου αιώνα. Στα διακόσια χρόνια μετά την Ελληνική επανάσταση, ουδείς άφησε τόσο βαρύ ιστορικό αποτύπωμα. Και κατά μία έννοια καθόρισε εν τη απουσία του τις πολιτικές διαιρετικές τομές για αρκετό χρονικό διάστημα μετά τον Εμφύλιο και μέχρι το πραξικόπημα του 1967. Σε καμία άλλη ιστορική προσωπικότητα δεν θα συναντήσει κανείς μια «πηγή» τόσο μεγάλων και αντιφατικών συναισθημάτων. Για τον γιό του εμπόρου από τα Χανιά, η πλήρης αποθέωση από την πλήρη δαιμονοποίηση, απείχαν τόσο λίγο. Και τις βίωσε και τις δύο τόσο έντονα.
Όλα αυτά, με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο, προμηνύονταν ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα, όταν και ο νεαρός δικηγόρος των Χανίων, είχε κάνει την μικρή του «επανάσταση» απορρίπτοντας την πατρική διδαχή να ακολουθήσει το «επιχειρείν», προτιμώντας την Νομική Αθηνών. Αξιοποίησε όμως την «θητεία» του στο εμπορικό μαγαζί του Κυριάκου Βενιζέλου, αποκτώντας ικανότητες διαπραγμάτευσης σε υπέρτατο βαθμό, δίνοντας στους μελλοντικούς του ψηφοφόρους την εντύπωση πως θα γινόταν έμπορος με όλη του την καρδιά. Ο πρόξενος όμως της Ελλάδας στην Κρήτη, Γεώργιος Ζυγομαλάς, θα ήταν εκείνος που θα «απελευθέρωνε» τον Βενιζέλο(γνωρίζοντας τις ανησυχίες του) πείθοντας τον πατέρα του πως είναι άδικο να κρατάει έναν «αητό στο κλουβί». Πράγματι μετά την απώλεια του πατρικού ίσκιου, ο Λευτέρης θα πάρει στους ώμους του τις τύχες της οικογένειας, της επιχείρησης ξεκινώντας παράλληλα μια λαμπρή σταδιοδρομία στην δικηγορία.
Η δικηγορία μάλιστα ήταν εκείνη που θα του έδινε και το ηθικό κίνητρο για την ενασχόληση του με την πολιτική καθώς πίστευε σταθερά πως « ο νόμος πρέπει να υπηρετεί την κοινωνία» , ανατροφοδοτώντας τον ιδεαλισμό του , πράγμα είχε ως αποτέλεσμα την μετατροπή του σε μαχητικό κοινοβουλευτικό ρήτορα στην Κρητική Συνέλευση. Ένα απροσδόκητο όμως γεγονός, όπως ο θάνατος της γυναίκας του το 1894, θα τον βυθίσει σε μια άνευ προηγουμένου καταθλιπτική κρίση από την οποία θα αργήσει να συνέλθει. Εις ανάμνησιν αυτού του γεγονότος για το υπόλοιπο του βίου του δεν θα αποχωριστεί τα γένια στο πηγούνι του.
Το 1898 όμως, θα φέρει την αυτονομία της Κρητικής Πολιτείας μετά τις αγριότητες των Τούρκων και την «σφαγή του Ηρακλείου» τον Αύγουστο της ίδιας χρονιάς. Μαζί, θα αφυπνίσει και το πολιτικό μικρόβιο του Βενιζέλου, ο οποίος στην κυβέρνηση του Ύπατου Αρμοστή, πρίγκηπα Γεωργίου, θα αναλάβει το αξίωμα του «Συμβούλου Δικαιοσύνης». Η νομική του επάρκεια, η καθολική αποδοχή του στο μουσουλμανικό κόσμο του νησιού(διατηρούσε πολλούς Μουσουλμάνους πελάτες) και η κοινοβουλευτική του θητεία του έδιναν με άνεση το «εισιτήριο» για την κυβέρνηση του πρίγκηπα.
Εκεί κατά τα πρώτα δύο χρόνια θα επιδείξει αξιοζήλευτο έργο στην αναστήλωση του συστήματος δικαιοσύνης του νησιού αποκομίζοντας τεράστια δημοφιλία. Το συντηρητικό Κρητικό Σύνταγμα όμως που και ο ίδιος είχε υπογράψει αλλάκαι η άκαμπτη στάση του πρίγκηπα στο ενωσιακό ζήτημα του νησιού με την μητέρα Ελλάδα, θα τον οδηγήσουν στην παραίτηση από του υπουργικό αξίωμα το 1901 καθώς και στην θρυλική «Επανάσταση του Θερίσου» το 1905. Πράξη που θα δικαιωθεί και από τις Μεγάλες Δυνάμεις μερικούς μήνες μετά όταν και ο Γεώργιος θα αποφασίσει να παραιτηθεί βλέποντας πως η πλάστιγγα έγερνε αποφασιστικά υπέρ των επαναστατών. Προϊόντος του χρόνου θα αναδειχθεί σε κορυφαία φυσιογνωμία του Κρητικού αγώνα, η μετάκληση του όμως στην Αθήνα από τον Στρατιωτικό Σύνδεσμο τον Δεκέμβριο του 1909, θα αποτελέσει την ρήξη στην ζωή του και την απαρχή μιας άνευ προηγουμένου πολυκύμαντης περιπέτειας.
Στις 28 Δεκεμβρίου εκείνης της χρονιάς θα αφιχθεί στον Πειραιά ξεκινώντας μια διαδρομή που ίσως ούτε ο ίδιος να μην την φανταζόταν.
*Ο Διονύσης Γ. Γράψας είναι ιστορικός και εργάζεται στην ιδιωτική δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
