Απιδωνίτες – Οργιολίτες: Κάτι σαν ... "Μακρυκωσταίοι και Κοντογιώργηδες"!


Το χωριό της Απιδώνας δημιουργήθηκε στη θέση “Αγραπιδόραχη”( από την οποία προέκυψε και η ονομασία του οικισμού), όταν το 1924 η ελληνική κυβέρνηση εγκατέστησε εκεί -στην αρχή 40 οικογένειες- Έλληνες πρόσφυγες κυρίως από τον Πόντο (από τις περιοχές Σαμψούντας, Κερασούντας και Τραπεζούντας), αλλά και από τη Μικρά Ασία. Πριν την εγκατάσταση των προσφύγων, η περιοχή ήταν τμήμα του βασιλικού κτήματος, που εκτεινόταν έως την Αμαλιάδα και εκεί βρίσκονταν οι βασιλικές αποθήκες και οι στάβλοι του ιππικού. Το 1925 ήρθαν και πρόσφυγες που είχαν εγκατασταθεί αρχικά στα όμορα χωριά Καγκάδι και Λάπα.
Αρχικά οι πρόσφυγες είχαν εγκατασταθεί σε άλλες περιοχές ανά την Ελλάδα, όταν η τότε κυβέρνηση αποφάσισε να “απαλλοτριώσει” τα βασιλικά κτήματα και με κλήρωση να μοιράσει από 40 – 45 στρέμματα σε κάθε οικογένεια, καθώς και ένα βόδι και ένα άλογο. Οι πρώτοι κάτοικοι έμεναν σε σκηνές και αργότερα σε πλινθόκτιστες οικίες, συνήθως δύο δωματίων.
Ο οικισμός της Απιδώνας ανήκε στην κοινότητα Ριόλου ως το 1945, οπότε αποσπάστηκε και αποτέλεσε αυτόνομη κοινότητα. Απογράφεται για πρώτη φορά το 1928 ως τμήμα της κοινότητας Ριολου (με πληθυσμό 165 κατοίκους, ενώ ο Ριόλος αριθμούσε 661 κατοίκους) όπως και το 1940. (με πληθυσμό 296 κατοίκους, ενώ ο Ριόλος είχε 825 κατοίκους).Από το 1951 απογράφεται αυτοτελώς και αδιάλειπτα μέχρι σήμερα.
Παρότι η Απιδωνα αποτέλεσε τμήμα της κοινότητας Ριολου για μια εικοσαετία περίπου, οι σχέσεις ανάμεσα στους κατοίκους των δύο οικισμών (αναφορικά με αυτό το χρονικό διάστημα ) ήταν τυπικές με την εξής ιδιομορφία: Όπως εύστοχα παρατήρησε η συνταξιούχος φιλόλογος Γιώτα Δημητρακοπούλου (που ο πατέρας της Αναστάσης-Ξεπλένης- είχε ιδιοκτησία δίπλα ακριβώς από την Απιδώνα) οι κάτοικοι των δύο οικισμών αντιμετώπιζαν, τουλάχιστον αρχικά, τους απέναντι είτε με υπεροψία (οι του Ριόλου) είτε με καχυποψία (οι της Απιδώνας).Μάλιστα πολύ γρήγορα οι κάτοικοι της Απιδώνας ανέπτυξαν περισσότερους δεσμούς με το γειτονικό Λάπα, όπου είχαν εγκατασταθεί, επίσης, προσφυγικοί πληθυσμοί. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι στις τυπικές σχέσεις ανάμεσα στους κατοίκους των δύο οικισμών, πέρα από το γεγονός ότι οι Απιδωνίτες θεωρούνταν από τους (Ο)Ρ(γ)ιολίτες ως “οι άλλοι”, λόγω της διαφορετικής τους καταγωγής, συνετέλεσε και το γεγονός ότι στις δημοτικές εκλογές που διεξήχθησαν ( όσο η Απιδώνα ανήκε στην κοινότητα Ριόλου), δηλαδή το 1925 , το 1929 και το 1934 (μάλλον το 1925 οι κάτοικοι της Απιδώνας δεν είχαν ακόμη δικαίωμα ψήφου…) δεν εξελέγη, απ’ όσο γνωρίζω, Απιδωνίτης ως κοινοτικός σύμβουλος, με φυσικό επακόλουθο οι κάτοικοι της Απιδώνας να αισθάνονται αποκλεισμένοι από τα κέντρα λήψης των αποφάσεων. Πάντως αξίζει να επισημανθεί ότι κατά το παραπάνω χρονικό διάστημα άντρες και γυναίκες από την Απιδωνα δούλευαν μεροκάματο στα χωράφια ή έβοσκαν τα κοπάδια του Ριόλου, χωρίς να υπάρχουν αναφορές για περιστατικά ανάλογα με τα θλιβερά γεγονότα που παρατηρήθηκαν σε πολλές περιοχές της Ελλάδας με συγκρούσεις ανάμεσα στους αυτόχθονες και τους πρόσφυγες. Ο λόγος ήταν ότι η περιοχή που εγκαταστάθηκαν οι πρόσφυγες ήταν έξω από τις βλέψεις των κατοίκων του Ριόλου και, ίσως, μια “κουλτούρα φιλοξενίας” των τελευταίων, που αποτυπώθηκε και στη, χωρίς προβλήματα, συνύπαρξή τους πρόσφατα με τους οικονομικούς μετανάστες.
Μετά τον πόλεμο και τη δημιουργία της ξεχωριστής κοινότητας της Απιδώνας, οι σχέσεις ανάμεσα στους κατοίκους των δύο οικισμών εξισορροπήθηκαν, αφού έγιναν μεταξύ τους γάμοι, κουμπαριές και “σεμπριές”, ο δε παπα- Χαράλαμπος, με τη χαρακτηριστική ποντιακή προφορά του, ήταν μέχρι το τέλος της ζωής του ο πνευματικός, που εξομολογούνταν τα κρίματά τους οι συγχωριανοί μας. Με τον καιρό οι κάτοικοι της Απιδώνας ενσωματώθηκαν πλήρως στην καινούργια τους πατρίδα, κρατώντας άσβεστη τη μνήμη από τους τόπους που ξεριζώθηκαν.
ΑΝΕΚΔΟΤΑ ΣΤΙΓΜΙΟΤΥΠΑ:
1) Σε παλαιότερο σχόλιό της η Τότα Βαβαρουτα είχε αναφέρει ότι σε κάποια εκλογική αναμέτρηση του μεσοπολέμου οι Απιδωνίτες οδηγήθηκαν, σχεδόν με το ζόρι, από τη Χωροφυλακή στον Ριόλο, για να ψηφίσουν. Αν αυτό έχει συμβεί, θα πρέπει να αφορά είτε το νόθο δημοψήφισμα του 1935(με το οποίο καταργήθηκε η Αβασίλευτη Δημοκρατία και επανήλθε στον θρόνο ο βασιλιάς Γεώργιος ο Β’) είτε, μάλλον, τις βουλευτικές εκλογές της ίδιας χρονιάς (στις οποίες απείχαν οι Φιλελεύθεροι), καθότι οι πρόσφυγες την εποχή εκείνη ήταν στη συντριπτική τους πλειοψηφία βενιζελικοί και αντιβασιλικοί.
2) Ο Κώστας Ανδριόπουλος μου ανέφερε ότι ο πάγος ανάμεσα στους κατοίκους των δύο οικισμών άρχισε να σπάζει, όταν ο (με το ίδιο ονοματεπώνυμο) παππούς του- που διετέλεσε και πρόεδρος της κοινότητας Ριολου στα τέλη της δεκαετίας του ’30 και στις αρχές της επόμενης- άρχισε να μιλά τούρκικα(που είχε μάθει στη Μικρασιατική εκστρατεία) στους Απιδωνίτες εργάτες, που δούλευαν στα κτήματά του. Έτσι κέρδισε την εμπιστοσύνη τους.
3) Γνωστός συγχωριανός πλακατζής κι ενώ ήταν σε εξέλιξη ο φιλικός ποδοσφαιρικός αγώνας μεταξύ των ομάδων των δύο χωριών θέλοντας, τάχα, να ενημερώσει τους θεατές για το σκορ του αγώνα φώναξε δυνατά(και με ποντιακή χροιά): Ελλάς(Ριόλος)-Τουρκία(Απιδώνα) 4-3. Όπως ήταν φυσικό οι Απιδωνίτες διαμαρτυρήθηκαν έντονα και το επεισόδιο έληξε, με την παρέμβαση των ψυχραιμότερων, αφού κι ο ίδιος κατάλαβε τη χοντράδα, που είχε διαπράξει…
ΝΕΟΚΛΗΣ ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΣ, από την ομάδα ΡΙΟΛΟΣ