Είναι η ανοσία της αγέλης ανάμεσα στις κοινωνικά ηθικές επιλογές μας;

Του Θύμιου Δραγώτη

Ο όρος ανοσία της αγέλης χρησιμοποιήθηκε αρχικά για να εκφράσει την
επίτευξη ανοσίας του πληθυσμού μέσω του εμβολιασμού και όχι στην έκθεση του
πληθυσμού σε έναν δυνητικά θανατηφόρο παθογόνο μικροοργανισμό ή ιό για τον
περιορισμό μιας πανδημίας.

Ένα σχέδιο ανοσίας αγέλης όταν αναφέρεται σε σχέδιο
εμβολιασμού σημαίνει τον υπολογισμό του αναγκαίου ποσοστού του πληθυσμού που
θα πρέπει να εμβολιαστεί για να σχηματιστεί ένα τείχος άμυνας/ανοσίας στον ιό έτσι
ώστε η μετάδοση να μην μπορεί πλέον να πραγματοποιηθεί. Η λογική όμως της
ανοσίας της αγέλης με την έννοια της ανεξέλεγκτης μετάδοσης του ιού στην
περίπτωση του covid-19, είναι εξαιρετικά επικίνδυνη. Συνεπάγεται ότι μεγάλο τμήμα
του πληθυσμού θα μολυνθεί, θα νοσήσει και θα πεθάνει.

Τι όμως θα συμβεί πραγματικά αν όντως βασιστούμε σε αυτή την ανο(η)σία ;


1. Πολλοί θάνατοι λόγω κορονοϊού.
Συχνά ένα από τα στατιστικά στοιχεία που αναφέρονται είναι το επίπεδο
θνητότητας από τον ιό που στην Ελλάδα είναι περίπου 2% - 3% 1 , όπως και σε
παγκόσμιο επίπεδο με δεδομένα όμως τα μέτρα προστασίας που λαμβάνονται. Η
αναφορά σε αυτό το στατιστικό ως βάση για περεταίρω συμπεράσματα γίνεται
σκόπιμα για να παρουσιαστεί η ανοσία της αγέλης ως κοινωνικά αποδεκτή. Το 2%
ίσως να φαίνεται μικρό, όμως αυτό σημαίνει 200.000 θάνατοι από κορονοϊό στην
Ελλάδα αν γίνει η αναγωγή στον πληθυσμό. Το στατιστικό όμως αυτό δεν είναι
ικανό από μόνο του να δώσει την πραγματική διάσταση των συνεπειών μιας τέτοιας
πολιτικής.


2. Οι μακροχρόνιες συνέπειες της ασθένειας: η υπολειμματική βλάβη.
Κατά τους πρώτους μήνες της πανδημίας υπήρχε η θεώρηση ότι κάποιες οι
νεότερες ηλικίες θα νοσήσουν με ήπια συμπτώματα, μη κινδυνεύοντας από τη
θνησιμότητά του που κυρίως χτυπάει ηλικιωμένους και έχοντες υποκείμενα
νοσήματα. Οι πρόσφατες όμως έρευνες δείχνουν ότι εκτός από τους θανάτους
υπάρχει το εξαιρετικά ανοιχτό ζήτημα των μακροχρόνιων συνεπειών της ασθένειας.
Άνθρωποι θα νοσήσουν και θα ξεπεράσουν τον κίνδυνο, αλλά έρευνες παρουσιάζουν
στοιχεία που δεν τα γνωρίζαμε ως το καλοκαίρι. Ο ιός μπορεί να προσβάλλει τους πνεύμονες, την καρδιά και τον εγκέφαλο, γεγονός που αυξάνει σημαντικά τον
κίνδυνο μακροχρόνιων συνεπειών στην υγεία. Η νόσος αφήνει σημαντικά
προβλήματα, κάποιες φορές συγκρίνονται και με αυτά που αφήνουν εγκεφαλικά,
εμφράγματα, κ.α. 2,3 Ακόμη είμαστε σε πολύ πρώιμο στάδιο για να έχουμε πλήρη
εικόνα των μακροχρόνιων συνεπειών από τη νόσο δε μπορεί να θεωρείται ότι είναι
κάτι που έχει παρέλθει χωρίς συνέπειες. Πιθανότατα στο μέλλον να το δούμε να
αναφέρεται και ως παράγοντας κινδύνου στο ιατρικό ιστορικό των ασθενών.


3. Παρατεταμένα συμπτώματα
Άλλο ένα στοιχείο που προκύπτει από τη διεθνή εμπειρία είναι ότι ένα τμήμα των
νοσούντων εμφανίζουν συμπτώματα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Μεγάλο τμήμα
του πληθυσμού που νοσεί, δεν ξεπερνάει τα συμπτώματα σε μακροχρόνια. Στο
Ηνωμένο Βασίλειο, στις αρχές του Οκτώβρη καταγράφηκε 60.000 περιστατικά 4
(κοντά στο 10% των κρουσμάτων) το οποία εμφάνισαν συμπτώματα για πάνω από 3
μήνες, χωρίς να υπάρχει δυνατότητα παροχής φροντίδας. Ενώ κάποιοι από τους
νοσούντες είχαν ήπια συμπτώματα, κάποιοι άλλοι είναι βαρύτερα, ειδικά αυτοί που
νιώθουν συνεχή κόπωση κατά τη διάρκεια της ημέρας και σημαντική αναπνευστική
ανεπάρκεια. Τα παρατεταμένα συμπτώματα μπορεί να έχουν σκληρές συνέπειες όταν
εκτελώντας την καθημερινή δραστηριότητα όπως το ανέβασμα μιας σκάλας,
παρουσιάζουν απρόσμενη κόπωση και αναγκάζουν τον ασθενή να χρειάζεται
παρατεταμένη ξεκούραση, ενώ μπορεί να οδηγήσουν ακόμη και σε χρήση
αναπηρικού αμαξιδίου.

4. Μεταλλάξεις του ιού
Η απόκτηση ανοσίας στον ιό Covid-19 δεν παρέχει ανοσία και στις μεταλλάξεις
του, που ως γνωστό υφίστανται σε μεγάλο βαθμό οι ιοί (π.χ. Η1Ν1). Έτσι, όσοι είναι
θετικοί στον ιό (ασυμπτωματικοί) αλλά και όσοι νοσήσουν, όταν έρθουν ξανά σε
επαφή, έχουν σημαντική πιθανότητα επανεμφάνιση της νόσου σε μια ενδεχόμενη
μετάλλαξή του.

5. Η ανοσία δεν είναι δεδομένη
Τα μέχρι τώρα δεδομένα δείχνουν ότι η ανοσία έχει μικρή διάρκεια και φθίνει
μετά τους σύντομη χρονική περίοδο, ιδίως για αυτούς που πέρασαν την ασθένεια με
ελαφριά συμπτώματα 6 . Υπάρχουν όμως ασθενείς που έχουν νοσήσει ή βρέθηκαν θετικοί και για δεύτερη φορά 7 από τον ιό δηλαδή μετά την ίαση τους ακόμα και
νωρίτερα. Δεν είναι ακόμη γνωστό για πόσο χρονικό διάστημα θα διαρκέσει η ανοσία
(αντισώματα) μετά την πρώτη μόλυνση.

6. Μη εφικτή ιχνιλάτηση περιστατικών
Σε μια περίπτωση που φορείς και κρούσματα κυκλοφορούν ελεύθεροι δε μπορεί
να γίνει ιχνιλάτηση των επαφών τους και άρα να διεξαχθούν προληπτικά τεστ για να
περιοριστεί η διασπορά και η επαφή με ομάδες υψηλού κινδύνου. Ουσιαστικά η
ιχνιλάτηση παύει να είναι εφικτή όταν αυξηθεί πολύ ο αριθμός των ενεργών
κρουσμάτων. Κάτι τέτοιο συνέβη και στη γειτονική Σλοβενία στα μέσα του μήνα
όταν οι απαιτήσεις σε υγειονομικό επίπεδο ξεπέρασαν τα υπάρχοντα μέσα του
συστήματος υγείας 8 .

7. Η κατάρρευση του Εθνικού Συστήματος Υγείας
Με δεδομένες τις υπάρχουσες συνθήκες, οι κλίνες ΜΕΘ και το ιατρικό /
νοσηλευτικό προσωπικό του ΕΣΥ δε μπορούν να υποστηρίξουν τον όγκο
περιστατικών σε περίπτωση μαζικής προσβολής. Οι κλίνες ΜΕΘ για covid-19, εκτός
ότι είναι περιορισμένες (περίπου 200 κρεβάτια πανελλαδικά), λειτουργούν και εις
βάρος άλλων περιστατικών – τα οποία θα συνεχίσουν να υπάρχουν σε μια κοινωνία
που δεν λαμβάνει μέτρα. Το ιατρικό κυρίως προσωπικό που καλείται να υποστηρίξει
τις κλίνες αυτές είναι αποσπασμένο από άλλες κλινικές των ίδιων ή και διαφορετικών
νοσοκομείων, ακόμη και διαφορετικών περιφερειών. Αν δεν οχυρωθεί σύντομα το
ΕΣΥ με προσωπικό, οργάνωση και εγκαταστάσεις, οι γιατροί θα αναγκάζονται (π.χ.
Ιταλία) να αποφασίσουν ποιος έχει την ευκαιρία να νοσηλευτεί ενώ παράλληλα οι
έχοντες την οικονομική δυνατότητα θα μπορούν να επιλέξουν να νοσηλευτούν σε
ΜΕΘ του ιδιωτικού τομέα αν αυτές δεν επιταχτούν προς όφελος της δημόσιας υγείας.

Ένα μοντέλο με τις παραπάνω αδυναμίες προσπάθησε να εφαρμόσει η Σουηδία, η
οποία δεν πήρε μέτρα προστασίας ούτε έκανε lockdown το Μάρτη, έδωσε έμφαση
στην ατομική ευθύνη ενώ μπαρ – σχολεία – εστίαση κ.α. παρέμειναν ανοιχτά.
Θα
λέγαμε ότι το Σουηδικό κράτος αποποιήθηκε πλήρως όλη την ευθύνη,
μεταφέροντας τη στους πολίτες του. Αυτό είναι το κέντρο μιας αντίληψης ότι η υγεία
ενός λαού δεν είναι δημόσιο αγαθό αλλά έγκειται στους κανόνες της αγοράς, μπορεί
δηλαδή να πωλείται και να αγοράζεται.

Πρόκειται για μια βαθιά ταξική πολιτική
που δίνει τη δυνατότητα πρόσβασης στην υγεία στον οικονομικά εύρωστο πληθυσμό και περιορίζει την πρόσβαση των λαϊκών στρωμάτων. Τελικά, τα αποτελέσματα
αυτής της πολιτικής ήταν να αναπτύξουν αντισώματα μονάχα 7% του πληθυσμού 9 ,
αντί του δεκαπλάσιου 70% που χρειάζονται ως όριο για την ανοσία σε θεωρητικά
πλαίσια. Ακόμη όμως και όσοι υποστήριξαν μια τέτοια θεωρία βασίστηκαν στο ότι το
30-40% του πληθυσμού θα εκτεθεί στον ιό. Τα δεδομένα στη Σουηδία και όχι μόνο
τους διέψευσαν, αφού έδειξαν ότι ακόμα και στις βαριά χτυπημένες περιοχές μόλις το
15% είχε εκτεθεί. Άρα οι εκτιμήσεις βασίζονται θεωρητικές υποθέσεις που τα
πραγματικά δεδομένα διαψεύδουν.  Για να φτάσουμε ακόμα και από το 15% στο 40%
- μιλάμε για δεκάδες χιλιάδες θανάτους.

Η Σουηδία, χώρα που έχει περίπου τον
πληθυσμό της Ελλάδας μετράει 6.000 θανάτους και 110.000 περιστατικά την ίδια
ώρα που εμείς μετράγαμε 600 και 34.000 αντίστοιχα 10 . Αν νομίζουμε ότι οι
κλιματολογικές συνθήκες έχουν σημαντικό αντίκτυπο σε αυτή την καταγραφή, ας
δούμε ότι η θνησιμότητα στη Σουηδία είναι σημαντικά υψηλότερη από τις γειτονικές
χώρες της Σουηδίας (Νορβηγία, Φιλανδία, Δανία, κ.α.). Ακόμη θα πρέπει να
σημειωθεί και ο υψηλός αριθμός θανάτων που υπήρχαν στη Σουηδία στις δομές
φιλοξενίας των ηλικιωμένων αλλά και αυτή είναι μια πτυχή της ανοσίας της αγέλης:
μηδαμινή ιχνιλάτηση. Φυσικά θα μπορούσαν να είχαν παρθεί μέτρα για αυτές τις
δομές συγκεκριμένα ώστε να αποφευχθεί η επαφή με τον «έξω κόσμο» αλλά τι θα
γίνει με τις περιπτώσεις που ο γηρασμένος πληθυσμός και ο πληθυσμός με
προβλήματα υγείας μένει με τις οικογένειές του όπως στη χώρα μας; Η πολιτική
απομόνωσης συγκεκριμένων ομάδων είναι μιας μορφής κοινωνικού ρατσισμού
προς τους ηλικιωμένους, τους ανθρώπους με αναπνευστικά και άλλα υποκείμενα
νοσήματα και άλλες ευπαθείς ομάδες αφού πλέον θα αποκόπτονται από πτυχές της
καθημερινότητας όπως η κοινωνικοποίηση, η δια ζώσης εργασία και η εκπαίδευση,
κ.α.


Τέλος, επειδή αναφέρονται συχνά οι απόψεις του Δρ. Ιωαννίδη σχετικά με το
θέμα, θεωρώ ότι αφετηριακά παρατηρεί βάσιμα ότι θα υπάρξουν side – effects της
υγειονομικής κατάστασης 11 . Το πάει δε και ένα επίπεδο παραπέρα: Ίσως τα επόμενα
χρόνια δούμε πολλούς θανάτους που θα σχετίζονται με τις πολιτικές αντιμετώπισης
του covid-19 (εμφράγματα, καρκίνος, φτώχεια, αυτοκτονίες, ψυχική υγεία, χρόνιες
ασθένειες, κ.α.). Όμως, το να συμπεράνουμε ότι με βάση αυτά, προκρίνεται η
ανοσία της αγέλης και όχι η οχύρωση του ΕΣΥ, οι υγειονομικά ασφαλείς
μετακινήσεις, τα Μέτρα Ατομικής Προστασίας και η πρόληψη για όλες τις παραπάνω περιπτώσεις, δεν είναι μονάχα λογικό άλμα είναι πολύ περισσότερο
μια εγκληματική πολιτική. Τέτοια μέτρα είναι αναγκαία στην Ελλάδα για να
οχυρωθεί η δημόσια υγεία του λαού μας. Η κυβέρνηση δε, είχε τον απαραίτητο χρόνο
από το Μάϊο να κάνει πολλά, αλλά δεν έκανε τίποτα από τα παραπάνω. Αντί αυτών,
επέλεξε να λάβει ανούσια ως προς την αποτελεσματικότητα μέτρα όπως η
απαγόρευση της βραδινής κυκλοφορίας και ο περιορισμός μετακινήσεων που όμως
έχουν σκοπό να μεταθέσουν αποκλειστικά στους πολίτες την ευθύνη για την
υγεία τους ενώ παράλληλα το κράτος δεν αναλαμβάνει καμία ευθύνη, μέριμνα
και πρόληψη.

*Ο Θύμιος Δραγώτης είναι Υποψήφιος Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Πατρών