΄΄Άνθρωποι και ποντίκια΄΄ του Τζον Έρνστ Στάϊνμπεκ. Ήταν η τελευταία παράσταση στις 16 Φεβρουαρίου στο Δημοτικό σε νέα γραφή για το θέατρο, του Σταύρου Τσακίρη σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη.
Ο Στάϊνμπεκ γεννήθηκε στις 27-2-1902 και πέθανε στις 20-12-1968. Μεταξύ των 27 βιβλίων του τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας, έγραψε βραβευμένο με βραβείο Πούλιτσερ, τη νουβέλα: Άνθρωποι και ποντίκια το 1937 και τα Σταφύλια της Οργής το 1939.
Είναι γερμανικής καταγωγής και ιρλανδικές. Το πάθος του για διάβασμα και γράψιμο το μοιραζόταν με την μητέρα του, την πρώην δασκάλα του Όλιβ Χάμιλτον.
Ήταν μυθιστοριογράφος, διηγηματογράφος και πολεμικός ανταποκριτής. Δεν πήρε πανεπιστημιακό πτυχίο αλλά επικεντρώθηκε στη τέχνη του, αφού απώθησε μια κάθε είδους παράδοξη δουλειά, μέχρι να γίνει τ’ όνειρό του: η συγγραφή. Σ’ αυτό βοήθησε πολύ ο πατέρας του. Παντρεύτηκε διαδοχικά τρεις γυναίκες: Την Κάρολ Χέννιγκ, την Γκουίντολιν Κούγκερ, με την οποία απέκτησε δύο γιους: τον συγγραφέα Τόμας και τον Τζον Στάϊνμπεκ συγγραφέα και πολεμικό ανταποκριτή. Η τρίτη ήταν η προϊσταμένη σκηνής Ελέιν Σκοτ. Μέχρι τον θάνατό του το 1968 ήσαν μαζί.
Το ΄΄Άνθρωποι και ποντίκια΄΄ σημείωσε τεράστια επιτυχία στις θεατρικές μεταφορές με τον Μπρόντερικ Κρόφορντ ως Λένι πνευματικά παιδαριώδη αλλά δυνατό, πλανόδιο εργάτη στα αγροκτήματα. Εκεί από υπερβολική, αφύσικη φιλοζωία, πέθαιναν στα χέρια του τα ζωάκια. Φίλος του και σύντροφός του ο Τζορτζ, αχώριστοι και οι δύο, αν και συχνά τον μάλωνε τον Λένι για να τον συνεφέρνει σαν φίλος. Τον Λένι ότι θα ζούσε όταν του έλεγε ότι με τα χρήματα ως εργάτες θα χτίσουν ένα σπίτι, γύρω κήπος, δένδρα, χωράφια που θα καλλιεργούσαν και σταύλοι με ζώα, ζωάκια που θα χάιδευε ο Λένι. Αυτό, όταν κατασταλάζουν στο κτήμα που πήγαιναν. Γέμιζαν αισιοδοξία με το όνειρο του δικού τους καημού. Προσωπικά έτρεξα στον ύμνο: «πάντων θλιβομένων η χαρά και αδικουμένων προστάτης και πενόμενων τροφή». Όμως το κτήμα σκόρπισε την αισιοδοξία: μισό μεροκάματο γιατί αργήσαν, προσπάθειες να γνωρίσουν και να γνωριστούν. Ο επιστάτη Κάντης (Διονύσης Βουλίος) με το αριστερό χέρι κομμένο από το μηχάνημα εξιστορεί ότι με λίγα χρήματα δεν μαρτύρησε το πάθημα. Ο Λένι (Γιάννης Θανασούλιας) και Τζορτζ (Πάνος Ιωσηφίδης) ομιλούν για το δικό τους «κτήμα», μαζεύουν χρήματα, σ’ αυτό προστίθεται κι αυτός με Κάντη, γίνανε τρεις ονειροπόλοι. Το αφεντικό – αδελφός Κέρης (Πάνος Τρουμπούλης) διατάζει μεν σ’ όλους, αδιαφορεί για τη γυναίκα του (Γεωργία Αντωνοπούλου), η οποία, δε, νεαρή και όμορφη συνομιλεί συχνά με τους εργάτες, ανύποπτα με τον Λένι, φιλικά, οπότε αυτός την αγκαλιάζει βίαια και την σκοτώνει από τη θανάσιμη ασφυξία. Οι Σλιμ (Δημήτρης Βαμβακάς), μαζί με τους Τζωρτζ, Κέρη και άλλους αντιλαμβάνονται τι συνέβη. Ο Κέρη θα συγκαλύψει το συμβάν στο νοσοκομείο. Ο Τζορτζ βλέπει να εξαφανίζονται τα όνειρα για μια καλύτερη ζωή και το λατρεμένο ονειρεμένο κτήμα. Αποφασιστικά, με χαρούμενο πρόσωπο, περιγράφει στο βάθος το δήθεν δικό τους όνειρο και πυροβολεί τον Λένι εκστασιασμένο με το κτήμα.
Όνειρα χαμένα, ο σκληρός αγώνας στους μετανάστες… Περιμένουν ένα καλύτερο αύριο που εδώ έγινε εφιάλτης. Έργο που παρουσίασε σκληρό αγώνα και πάλι για επιβίωση και αλίμονο όχι επιτέλεση. Όλοι έπαιζαν με ιδιαίτερο ζήλο, το δε ζεύγος Τζορτζ και Λένι, χαρακτήρες που αληθινά δεν χωρίζονται, αλλά χωρίζουν μετά την τραγωδία. Το έργο παρουσίασε τον διαρκή αγώνα του φίλου που στηρίζει τον πνευματικά αδύνατο. Επίσης τα τρωτά σημεία των ισχυρών, τα απατηλά όνειρα των αδύναμων, ή μη τυχερών.
Ρεαλισμός με πρόσωπα αφημένα στην αμεσότητα, εκτός νόμου, ένοχοι, στην έννοια της τραγικής αγωνίας μέσα στην καθημερινότητα του ολοήμερου.
Τούλα Ηλιάδου – Μανιάκη
Καθηγήτρια γαλλικών, θεατρολόγος,
Αρχαιολόγος, μεταφράστρια