Στους λόγους που δεν ολοκληρώθηκε το δεύτερο μνημόνιο το 2014 και στο παρ’ ολίγον Grexit το 2015 αναφέρεται βιβλίο του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM) που δόθηκε σήμερα στη δημοσιότητα με τίτλο: «Περιφρουρώντας το ευρώ σε καιρούς κρίσης – Η ιστορία του ESM από μέσα».
Το βιβλίο καταγράφει δηλώσεις πρωταγωνιστών της περιόδους εκείνης, όπως του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννη Στουρνάρα, που χαρακτήρισε μεγάλο λάθος ότι δεν έκλεισε η αξιολόγηση το 2014 για μία μικρή δημοσιονομική διαφορά που υπήρχε στις εκτιμήσεις της ελληνικής κυβέρνησης από τη μία πλευρά και των θεσμών από την άλλη. Την άποψη αυτή του κ. Στουρνάρα αντικρούει, ωστόσο, ο επικεφαλής οικονομολόγος του ESM, Ρολφ Στράουχ, ο οποίος δήλωσε ότι η διαφορά της Ελλάδας με τους θεσμούς δεν αφορούσε μόνο τα δημοσιονομικά αλλά και διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που αδυνατούσε να υλοποιήσει η κυβέρνηση Σαμαρά.
Περί τα μέσα του 2014, η Ελλάδα έδειχνε να έχει την ευκαιρία να ολοκληρώσει το πρόγραμμά της, όπως η Ιρλανδία και η Πορτογαλία, αναφέρει το βιβλίο. «Σε κάποιο σημείο φαινόταν να μπορούν να βγουν, θα μπορούσαν να λάβουν μία πιστωτική γραμμή και η ανάπτυξη είχε επιστρέψει», δήλωσε ο επικεφαλής οικονομολόγος του Ευρωπαϊκού Μχανισμού, Ρολφ Στράουχ.
Ωστόσο η δυναμική της μεταρρύθμισης επιβραδύνθηκε το δεύτερο εξάμηνο του έτους, καθώς η Ελλάδα «δίσταζε» υπό το βάρος της πολιτικής αναταραχής και έξι χρόνων ύφεσης. Ο Στουρνάρας έγινε διοικητής της κεντρικής τράπεζας τον Ιούνιο του 2014 και αντικαταστάθηκε στο υπουργείο Οικονομικών από τον Γκίκα Χαρδούβελη.
«Η Ελλάδα έπρεπε επίσης να πείσει το ΔΝΤ ότι τα δημοσιονομικά της ήταν βιώσιμα για το επόμενο 12μηνο, όπως ήταν η απαίτηση για κάθε εκταμίευση από το ΔΝΤ. Το ΔΝΤ είχε μια διαφορετική προσέγγιση από την Ευρωζώνη όσον αφορά τη βιωσιμότητα του χρέους, αλλά εκείνη τη στιγμή οι θεσμοί της Ευρωζώνης δεν ήθελαν να ανατρέψουν την ισορροπία στην Τρόικα. Ως αποτέλεσμα, η αξιολόγηση δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, πράγμα που σημαίνει ότι οι βασικές εκταμιεύσεις δεν πραγματοποιήθηκαν», αναφέρει το βιβλίο του ESM.
Οι δηλώσεις Στουρνάρα και Στράουχ
«Το μεγαλύτερο λάθος έγινε το 2014», δήλωσε ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας, Γιάννης Στουρνάρας. «Ήταν μεγάλο λάθος το γεγονός ότι δεν έκλεισε η αξιολόγηση, εξαιτίας ενός δημοσιονομικού κενού λίγων εκατομμυρίων ευρώ», πρόσθεσε.
Ο Ρολφ Στράουχ του ΕΜΣ δήλωσε, όμως, ότι «το δεύτερο εξάμηνο του 2014 η κυβέρνηση Σαμαρά είχε εξαντλήσει το πολιτικό της κεφάλαιο και ουσιαστικά δεν ήταν σε θέση να προχωρήσει σε οποιαδήποτε σημαντική διαρθρωτική μεταρρύθμιση. Ως εκ τούτου, η κυβέρνηση δεν είχε εκπληρώσει ορισμένα προαπαιτούμενα που είχαν συμφωνηθεί με το ΔΝΤ. Με την ευρωπαϊκή πλευρά, το χάσμα ήταν μικρότερο, αλλά δεν περιοριζόταν μόνο στο ζήτημα του προϋπολογισμού, πρόσθεσε ο Στράουχ.
«Το παιχνίδι ήταν ότι (οι Ευρωπαίοι) ήταν επιφυλακτικοί σχετικά με την ιδιοκτησία των προγραμμάτων από Έλληνες πολιτικούς», σημείωσε ο Στουρνάρας. «Ζητούσαν συνέχεια περισσότερα», είπε, «θεωρώντας ότι θα εφαρμόζαμε μόνο ένα ποσοστό τους. Αυτό, όμως, ήταν λάθος. Η λιτότητα είναι λιτότητα». Και πρόσθεσε: «Το λάθος ήταν και των δύο πλευρών. Οι ομόλογοι του Σαμαρά νόμιζαν ότι μπλόφαρε, αλλά αυτό δεν ίσχυε. Η κοινοβουλευτική πλειοψηφία, που συγκροτούσαν η Νέα Δημοκρατία και το ΠΑΣΟΚ, δεν μπορούσε να πεισθεί ότι χρειάζονται και άλλα μέτρα λιτότητας».
Προς τα τέλη του έτους, ο Αντώνης Σαμαράς αισθανόταν πως δεν έχει πια την αναγκαία πολιτική στήριξη για την τελευταία φάση περικοπών στον προϋπολογισμό και διαρθρωτικών μέτρων, που απαιτούνταν για να εξασφαλίσει την έγκριση της τρόικας. Έχοντας να αντιμετωπίσει τη μειωμένη στήριξη στο εσωτερικό, επεδίωξε μεγαλύτερη επιείκεια από τους Ευρωπαίους ηγέτες, αλλά αυτοί αρνήθηκαν να αφήσουν τις πολιτικές εξελίξεις να υπαγορεύσουν την πορεία της αξιολόγησης. Σε εκείνο το σημείο ο Σαμαράς δεν έβλεπε άλλη επιλογή από το να πάει σε εκλογές, σημειώνει το βιβλίο.
«Τον τελευταίο μήνα που ήταν στην εξουσία, ο Σαμαράς δεν μπορούσε πια να προωθεί το είδος των ουσιαστικών μεταρρυθμίσεων που ζητούσαμε. Αυτό ήταν το αδιέξοδο» σημειώνει ο επικεφαλής οικονομολόγος του ESM, Ρολφ Στράουχ.
Η δήλωση Ρέγκλινγκ για το Grexit
«Tον Ιούνιο του 2015, η Ελλάδα ήταν πολύ κοντά στο χείλος του γκρεμού. Το Grexit ήταν πολύ, πολύ κοντά, και είμαι πολύ χαρούμενος που στάθηκε δυνατό να αποφευχθεί», δήλωσε ο επικεφαλής του ESM, Κλάους Ρέγκλινγκ.
«Οι Έλληνες ψηφοφόροι, πικραμένοι από τις περικοπές των μισθών και των συντάξεων που απαιτούσε η Τρόικα, ζήτησαν αλλαγή μέσω του ΣΥΡΙΖΑ, επικεφαλής του οποίου ήταν ο χαρισματικός νέος πολιτικός Αλέξης Τσίπρας. Έγινε πρωθυπουργός στις 26 Ιανουαρίου 2015, για ένα μήνα έμεινε στο δεύτερο πρόγραμμα διάσωσης, χωρίς να υπάρχει προοπτική συμφωνίας για την τελική αξιολόγηση» αναφέρει το βιβλίο.
«Αντί να σπεύσει σε διαπραγματεύσεις με τους πιστωτές, όμως, ζύγισε τις επιλογές του. Το Eurogroup αντιλήφθηκε ότι η νεοεκλεγείσα κυβέρνηση χρειαζόταν χρόνο για μία νέα στρατηγική. Αλλά ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν αρχικά ανένδοτος στο να ζητήσει για μία παράταση του υφιστάμενου προγράμματος, καθώς η βασική του προεκλογική δέσμευση ήταν πως θα διώξει την τρόικα.
Νομίζω πως η ελληνική κυβέρνηση τους πρώτους έξι μήνες προσπάθησε να αλλάξει την ατζέντα. Πίστευε πραγματικά ότι δεν μπορούσαμε να αγνοήσουμε τη λαϊκή ψήφο ότι απαιτείται αλλαγή στην κατεύθυνση πολιτικής και προσπάθησε να το εξηγήσει στους Ευρωπαίους» δηλώνει ο υπουργός Οικονομικών, Ευκλείδης Τσακαλώτος. «Άξιζε ο κόπος να προσπαθήσουμε την αλλαγή. Όντως προκάλεσε πολλά θέματα. Όμως πολλά από τα θέματα που θέσαμε τους πρώτους έξι μήνες, τώρα συζητούνται πολύ σοβαρά» προσθέτει ο Τσακαλώτος.
«Οι ελληνικές αρχές αποφάσισαν να μην τηρήσουν πια τη συμφωνία με τους διεθνείς πιστωτές μετά τις εκλογές του 2015. Επομένως το ελληνικό πρόγραμμα στήριξης εκτροχιάστηκε πλήρως» αναφέρει ο τότε επικεφαλής του Eurogroup, Γερούν Ντάισελμπλουμ.
Όταν βρέθηκε για πρώτη φορά ενώπιον των υπουργών Οικονομικών της Ευρωζώνης, ο τότε υπουργός, Γιάνης Βαρουφάκης, τάχθηκε υπέρ της αύξησης του κατώτατου μισθού, ήταν επιφυλακτικός απέναντι στις ιδιωτικοποιήσεις και ζήτησε ένα δάνειο- γέφυρα για να καλύψει τις ανάγκες της Ελλάδας για τους επόμενους λίγους μήνες.
Για μία σύντομη περίοδο ο Βαρουφάκης τραβούσε την προσοχή όσο και το ελληνικό χρέος, οι αποδόσεις των ομολόγων, οι περικοπές στις συντάξεις. «Οι επικριτές του, τον κατηγορούσαν ότι έχασε την ευκαιρία να εξασφαλίσει παραχωρήσεις για τη νέα κυβέρνηση» αναφέρει ο ESM. Το αποτέλεσμα ήταν ο Τσίπρας να ανεβάσει τις διαπραγματεύσεις στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο. Έως τότε δεν συνηθιζόταν οι επικεφαλής των κυβερνήσεων να συμμετέχουν στις διαπραγματεύσεις για τα προγράμματα διάσωσης, αφού το καθήκοντα αυτά είχαν οι υπουργοί Οικονομικών και οι συνεργάτες τους.
Ο Γιάννης Στουρνάρας ανέφερε ότι ο Βαρουφάκης απάντησε στις αυξανόμενες εντάσεις στους κόλπους του Eurogroup, επικαλούμενος ένα Σχέδιο Β, αντί να στραφεί σε πιο πραγματιστικές λύσεις. Οι συζητήσεις για χρήματα από τη Ρωσία, παράλληλα νομίσματα ή ακόμη και να πάρει η κυβέρνηση τον έλεγχο της κεντρικής τράπεζας επισκίασαν τις διαπραγματεύσεις, φθείροντας την εμπιστοσύνη της κοινής γνώμης και αναστατώνοντας ακόμη περισσότερο τις αγορές.
Το πρωί της 27ης Ιουνίου 2015, ο Τσίπρας ανακοίνωσε ότι θα διοργανώσει δημοψήφισμα για να επιτρέψει στον ελληνικό λαό να αποφασίσει εάν θα αποδεχθεί ή όχι τους τελευταίους όρους διάσωσης των πιστωτών. Το δημοψήφισμα έγινε στις 5 Ιουλίου. Η λαϊκή οργή ήταν αδιαμφισβήτητη: οι Έλληνες ψήφισαν με ποσοστό 61% έναντι 39%, για να καταγγείλουν τους διεθνείς πιστωτές και να διαμαρτυρηθούν για τις δυσκολίες τους.
Αμέσως μετά το δημοψήφισμα, όμως, ο Τσίπρας ξεκίνησε εκ νέου την ενημέρωσή του στους πιστωτές. Ξεκίνησε ζητώντας από τον Βαρουφάκη να παραιτηθεί από υπουργός Οικονομικών, αντικαθιστώντας τον με τον πιο διπλωματικό Τσακαλώτο.
Στις 8 Ιουλίου, ο Τσίπρας ζήτησε ένα νέο πρόγραμμα ESM, εκμεταλλευόμενος την ευκαιρία για ένα νέο ξεκίνημα. Μια ημέρα μετά την υποβολή αιτήματος για νέα βοήθεια, η Ελλάδα υπέβαλε ένα νέο σύνολο μεταρρυθμιστικών σχεδίων που οδήγησαν σε τρίτο πρόγραμμα διάσωσης. Ήταν ώρα να γυρίσουμε τη σελίδα», αναφέρει το βιβλίο.
