Eίναι ένας από τους γνωστότερους φαραώ στον κόσμο: ο Τουταγχαμών και ο τάφος του, στην Κοιλάδα των Βασιλέων, κοντά στο Λούξορ της Αιγύπτου, έπεσε θύμα της μεγάλης δημοτικότητάς του σε σημείο που το μνημείο να απειλείται σοβαρά με καταστροφή.
Μια ομάδα ειδικών απ’ όλον τον κόσμο κλήθηκε το 2009 να αντιμετωπίσει το πρόβλημα. Το έργο της μόλις ολοκληρώθηκε. Στόχος, να σωθεί και να προστατευθεί καλύτερα στο μέλλον ο υπόγειος τάφος που ανακαλύφθηκε το 1922 από τον Βρετανό αρχαιολόγο Χάουαρντ Κάρτερ.
«Εκατό χρόνια επισκέψεων, αφού παρέμεινε σφραγισμένος επί τρεις χιλιετίες! Φαντάζεστε τις συνέπειες για τον τάφο;», εξήγησε σήμερα ο Νέβιλ Άγκνιου, ο υπεύθυνος του προγράμματος συντήρησης που εφάρμοσε το Ινστιτούτο Συντήρησης Γκετί (GCI) του Λος Άντζελες. «Επισκέπτες, υγρασία, σκόνη…» πρόσθεσε στο συμπόσιο που οργανώθηκε για να παρουσιαστεί το έργο του GCI στην Κοιλάδα των Βασιλέων.
Από το 2009 ο Άγκνιου οργάνωσε μια ομάδα περίπου 25 ειδικών αρχαιολόγων, αρχιτεκτόνων, μηχανικών, ακόμη και μικροβιολόγων.
Το έργο διακόπηκε για μικρό διάστημα μετά την Αραβική Άνοιξη, το 2011, και την πολιτική αστάθεια που ακολούθησε στην Αίγυπτο, όμως ξανάρχισε και πλέον θεωρείται ολοκληρωμένο.
Το πρώτο στάδιο ήταν να γίνει μια πλήρης μελέτη για την κατάσταση των περίφημων τοιχογραφιών που κοσμούν τον ταφικό θάλαμο του νεαρού βασιλιά ο οποίος κυβέρνησε την Αίγυπτο πριν από σχεδόν 3.300 χρόνια.
Η Λόρι Γουόνγκ, συντηρήτρια και ειδικευμένη στις τοιχογραφίες, προσπάθησε κυρίως να καταλάβει τα υλικά που είχαν χρησιμοποιηθεί τότε στη ζωγραφική. Αυτό την βοήθησε να κατανοήσει αν κινδυνεύουν σήμερα και να οργανώσει ένα σχέδιο για να τις προστατεύσει καλύτερα στο μέλλον, όπως εξήγησε η ίδια στο Γαλλικό Πρακτορείο.
Στον τάφο που οι αρχαιολόγοι αποκαλούν KV62, οι επιστήμονες τοποθέτησαν και μικροσκόπια για να μελετήσουν με ακρίβεια τις μυστηριώδεις «καφέ κηλίδες», ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του θαλάμου.
Ανησυχούσαν κυρίως ότι οι κηλίδες αυτές θα μπορούσαν να απειλήσουν τις τοιχογραφίες που εικονίζουν τον Τουταγχαμών απέναντι στη θεά Νουτ. Διαπίστωσαν όμως, χάρη σε αυτό το πρόγραμμα συντήρησης, ότι επρόκειτο για νεκρούς, εδώ και εκατοντάδες χρόνια, μικροβιακούς οργανισμούς.
Και το μοναδικό πρόβλημα ήταν ότι δεν μπορούσαν πλέον να τους αφαιρέσουν επειδή είχαν ενσωματωθεί στην εικόνα.
«Κάναμε συντήρηση, όχι αποκατάσταση», επέμεινε ο Άγκνιου. Προσπάθειες αποκατάστασης είχαν γίνει στο παρελθόν, εξήγησε, υπογραμμίζοντας ότι η αποστολή του GCI ήταν «να σταθεροποιήσει και να συντηρήσει» τον χώρο.
Όσο για τις καφέ κηλίδες, σχολίασε φιλοσοφικά ότι «αποτελούν τμήμα της ιστορίας» και, επιπλέον, δεν έχουν επεκταθεί μετά την ανακάλυψη του Κάρτερ.
Παράλληλά, οι αρχιτέκτονες ξανασχεδίασαν την πλατφόρμα όπου στέκονται οι επισκέπτες, ώστε να παραμένουν σε απόσταση από το εύθραυστο τοίχωμα. Οι μηχανικοί, από την άλλη, επινόησαν ένα νέο σύστημα εξαερισμού για να περιοριστούν οι καταστροφικές συνέπειες από το διοξείδιο του άνθρακα, την υγρασία και τη σκόνη.
Το μεγαλύτερο μέρος από τον θησαυρό του Τουταγχαμών εκτίθεται στο Αιγυπτιακό Μουσείο του Καΐρου, όμως ο τάφος φιλοξενεί ακόμη τη μούμια του ίδιου του φαραώ, μέσα σε ένα γυάλινο κιβώτιο, σε κενό αέρος, καθώς και την εξωτερική, ξύλινη, επιχρυσωμένη σαρκοφάγο.
Ο διάσημος αρχαιολόγος Ζάχι Χαουάς, πρώην υπουργός Αρχαιοτήτων της Αιγύπτου, επί των ημερών του οποίου ξεκίνησε το έργο, σχολίασε ότι το GCI «έσωσε τον τάφο του Τουταγχαμών».
«Παρ’ όλ’ αυτά, πιστεύω ότι μετά από αυτήν την υπέροχη δουλειά, θα έπρεπε να περιορίσουμε τον αριθμό των επισκεπτών», τόνισε. «Αν επιτρέψουμε στον μαζικό τουρισμό να κατακλύσει τον τάφο, τότε δεν θα αντέξει για πάνω από 500 χρόνια», προειδοποίησε, ζητώντας μάλιστα να σταματήσουν ακόμη και εντελώς οι επισκέψεις για να μην καταστραφεί το μνημείο.
«Πρέπει να σκεφτόμαστε το μέλλον», επέμεινε ο Χαουάς.
Σε μικρή απόσταση από την Κοιλάδα των Βασιλέων, κοντά στο σπίτι όπου έμενε ο Χάουαρντ Κάρτερ, έχει κατασκευαστεί ένα αντίγραφο του ταφικού θαλάμου. Σύμφωνα με τον Χαουάς, εκεί θα έπρεπε να πηγαίνουν οι τουρίστες. «Όμως πολλοί άνθρωποι δεν δέχονται αυτήν την ιδέα», παραδέχτηκε ο Αιγύπτιος αρχαιολόγος.
