«Γιατί να εργαστεί σήμερα ένας ευαίσθητος κοινωνικά άνθρωπος σε μια επιχείρηση και να παίρνει 300 ευρώ το μήνα, όταν μπορεί να φτιάξει μια δική του Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση (Κοιν.Σ.Επ.) και να έχει, εκ πρώτης, τουλάχιστον τα ίδια έσοδα, επιτελώντας παράλληλα ένα σημαντικό κοινωνικό έργο, στο πλαίσιο μιας δημιουργικής συνεργατικότητας;». Το ερώτημα «πατάει» πάνω σε μια νέα αντίληψη περί οικονομίας, κοινωνίας, εργασίας και προσφοράς και έρχεται να αλλάξει την κουλτούρα της εργασίας τουλάχιστον στο σκέλος που αυτή συναντά την ενασχόληση με το επιθυμητό αντικείμενο, αλλά και την εύρεση διεξόδου για κοινωνικές ομάδες που έχουν βιώσει αποκλεισμούς.
Στην ουσία, όταν μιλάμε για Κοιν.Σ.Επ., μιλάμε για έναν αστικό συνεταιρισμό με κοινωνικό σκοπό που διαθέτει εκ του νόμου την εμπορική ιδιότητα. Το κεφάλαιο της επιχείρησης διαιρείται σε συνεταιριστικές μερίδες. Τα μέλη της Κοιν.Σ.Επ. διαθέτουν τουλάχιστον από μία υποχρεωτική συνεταιριστική μερίδα, ως ελάχιστη χρηματική συμμετοχή στο κεφάλαιο της επιχείρησης, το ύψος της οποίας ορίζεται ελεύθερα από το καταστατικό και είναι ίσο για όλα τα μέλη.
Η απόκτηση συνεταιριστικών μερίδων πραγματοποιείται με καταβολή μετρητών.
Οι πόροι της Κοιν.Σ.Επ. αποτελούνται από το κεφάλαιο της επιχείρησης, δωρεές τρίτων, έσοδα από την επιχειρηματική δραστηριότητα της, επιχορηγήσεις από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, την Ευρωπαϊκή Ένωση, διεθνείς ή εθνικούς οργανισμούς ή Ο.Τ.Α., καθώς και κάθε άλλο έσοδο από την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων της σύμφωνα με το καταστατικό της.
Είναι ένας νέος δρόμος στον οποίο μπορούν να συναντηθούν η οικονομία και η κοινωνία; Σίγουρα ναι. Τα πρώτα δειλά βήματα φαίνεται ότι τα ακολουθούν αρκετά πιο στέρεοι βηματισμοί.
Βηματισμοί που έφεραν πριν από λίγες ημέρες στην Πάτρα την υπουργό Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης Έφη Αχτσιόγλου, στο πλαίσιο του διαλόγου για την Κοινωνική Αλληλέγγυα Οικονομία και την Επιχειρηματικότητα, με αφορμή την έκθεση καλών πρακτικών από ΚΟΙΝΣΕΠ, στην «Αγορά Αργύρη» της Πάτρας, με πρωτοβουλία της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας, η οποία έχει ανοίξει από το 2014 ένα παράθυρο στην ανάπτυξη και την δικτύωση επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας.
Η αρχή για την Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας
Η αρχή έγινε μέσω της Διαμεσογειακής Επιτροπής της CPMR στην οποία προεδρεύει ο Περιφερειάρχης Δυτικής Ελλάδας Απόστολος Κατσιφάρας και συγκεκριμένα μέσω της Ομάδας Εργασίας για την Οικονομική και Κοινωνική Συνοχή της Επιτροπής που επικεντρώθηκε μεταξύ άλλων προτεραιοτήτων, στη σημασία της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας, σε επίπεδο ΕΕ και Μεσογείου, ως ένα σύστημα ικανό να αξιοποιήσει τη νεολαία, την επιχειρηματικότητα και την μεσογειακή ταυτότητα.
Ήταν τότε η Βοηθός Περιφερειάρχη Αναστασία Τογιοπούλου και η Εκτελεστική Γραμματέας Διονυσία Μαράτου, μετέβησαν στην Γαλλία, ώστε να υπάρξει η απαιτούμενη τεχνογνωσία σε θέματα λειτουργίας των Κέντρων Στήριξης Φορέων Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας.
Κάπως έτσι στο πρόγραμμα της Περιφέρειας δυτικής Ελλάδας στο ΕΣΠΑ, για την περίοδο 2014-2020 περιελήφθη και ο συγκεκριμένος τομέας με τη δυνατότητα χρηματοδότησης επιχειρήσεων τοπικής και αλληλέγγυας οικονομίας.
Ελάχιστη υποχρέωση, τα 5 άτομα
Το ερώτημα που εύλογα ανακύπτει είναι «ποια η διαφορά και γιατί μιλάμε για κοινωνική οικονομία; Δεν είναι και αυτή μια επιχείρηση;»
Η μεγάλη διαφορά βρίσκεται στον σκοπό, στο ερώτημα «γιατί κάνω μια τέτοια επιχείρηση»; Και ο σκοπός εδώ δεν είναι το κέρδος αλλά το κοινωνικό όφελος.
Μιλώντας για κέρδος, δεν εννοούμε το έσοδο, αλλά το αλόγιστο κέρδος. Ακόμη και αν έχει πλεόνασμα, μια τέτοια επιχείρηση, αυτό βάση του νόμου, μοιράζεται μόνο κατά το 5% του στα μέλη και το υπόλοιπο είτε κατευθύνεται στην επέκταση της εταιρείας, είτε στην πρόσληψη νέων εργαζομένων.
Ελάχιστη προϋπόθεση για να γίνει μια Κοιν.Σ.Επ., είναι να υπάρχουν 5 άτομα, καθώς μέσα από αυτό καταδεικνύεται και η υποχρέωση για συνεργασία. Από αυτούς του 5 μόνο όσοι είναι δηλωμένοι ως εργαζόμενοι στην Κοιν.Σ.Επ., έχουν υποχρέωση ασφάλισης, όχι όλα τα μέλη.
Πόσες Κοιν.Σ.Επ. έχουμε στη Δυτική Ελλάδα;
Ιδιαίτερη σημασία έχει ο σκοπός. Αυτός πρέπει απαραίτητα να έχει έναν κοινωνικό χαρακτήρα.
Ποιοί είναι π.χ. οι τομείς γύρω από τους οποίους που μπορεί να αναπτυχτούν τέτοιου τύπου επιχειρήσεις; Είναι το περιβάλλον, η αγροτοδιατροφική σύμπραξη, ο πολιτισμός, ο τουρισμός, η κοινωνική υποστήριξη, τα άτομα με αναπηρία, η τεχνολογική εξέλιξη κ.α.
Η περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας εστίασε στην ανάπτυξη των τομέων της κοινωνικής οικονομίας βάση των χαρακτηριστικών που διαθέτει η περιοχή και των αναγκών της.
Κάπως έτσι, φτάσαμε να μετράμε στη Δυτική Ελλάδα περί τις 70 Κοιν.Σ.Επ., εκ των οποίων ενεργές αυτή τη στιγμή (υπό την έννοια του ότι καταθέτουν ετήσιο ισολογισμό), είναι οι 39.
Τα παραδείγματα που ξεχωρίζουν
Ανάμεσά τους, ξεχωρίζουν προσπάθειες με ξεχωριστό κοινωνικό ενδιαφέρον, όπως το καφέ «Γέφυρες» του Συλλόγου Οικογενειών για την Ψυχική Υγεία στην οδό Πατρέως που ξεκίνησε τη λειτουργία του το 2016, συμβάλλοντας στην επαγγελματική και κοινωνική επανένταξη ατόμων με προβλήματα ψυχικής υγείας – μελών του Συλλόγου, προσφέροντας το δικαίωμα της εργασίας και μεριμνώντας δραστικά για την ψυχοκοινωνική τους αποκατάσταση.
Στα αξιόλογα παραδείγματα και ο Κοι.Σ.Π.Ε. ‘’ΦΑΡΟΣ’’ στην Αχαΐα, μία καινοτόμος Μονάδα Ψυχικής Υγείας με κυρίαρχο στόχο την επαγγελματική αποκατάσταση και την ισότιμη κοινωνική ενσωμάτωση προσώπων με σοβαρά ψυχοκοινωνικά προβλήματα, η οποία πήρε έγκριση σκοπιμότητας από το Υπουργείο Υγείας & Κοινωνικής Αλληλεγγύης. Ξεκίνησε τις οικονομικές δραστηριότητες το 2009 με την ίδρυση της Μονάδας Κηροπλαστείου (παραγωγή διακοσμητικού και εκκλησιαστικού κεριού) και της Μονάδας της τηλεγραμματείας. Από το 2012 έχει αναλάβει την δραστηριότητα του καθαρισμού νοσοκομειακού ιματισμού και από το 2014 έχει αναλάβει την δραστηριότητα του καθαρισμού εσωτερικών και εξωτερικών χώρων σε διάφορους φορείς. Το 70% των εργαζομένων του Κοι.Σ.Π.Ε. ‘’ΦΑΡΟΣ’’ είναι άτομα με σοβαρά ψυχοκοινωνικά προβλήματα.
Αυτή τη στιγμή απασχολεί περί τους 49 εργαζόμενους.
Εντύπωση προκαλούν και οι προσπάθειες στο επίπεδο των προϊόντων, όπως η Κοιν.Σ.Επ. ”Αέναος Ροή” στο Καρπενήσι που συμμετειχε στην έκθεση της Πάτρας και ασχολείται με τα συλλογή και καλλιέργεια των μανιταριών της Ευρυτανίας. Με αυτά τα μανιτάρια δημιουργούν μοναδικές πρωτότυπες συνταγές, τις οποίες συσκευάζουν και διαθέτουμε στους επισκέπτες του Μουσείου Μανιταριών Βουτύρου, που λειτουργούν στον χώρο και σε επιλεγμένα καταστήματα σε όλη την Ελλάδα.
Στην Πάτρα θα βρούμε και την επιχείρηση Μελίσματα αντικείμενο την πώληση μελιού και στόχο την επέκταση στον τομέα της προώθησης ντόπιων παραγωγών κρασιού, την «Ορεινή» στο Θέρμο, μελισσοκομική μονάδα για την παραγωγή- τυποποίηση μελιού και όλων των προϊόντων της κυψέλης αλλά και την εκμετάλλευση εγκαταλειμμένων αγροκτημάτων με παραχώρηση ή ενοικίαση για καλλιέργεια και η μεταφορά επισκεπτών, στο πλαίσιο της τουριστικής προβολής του τόπου. Στο Αγρίνιο συναντάμε την Κοιν.Σ.Επ., «Ταξιδεύουσα» η οποία ασχολείται με την κατασκευή εικαστικών αλλά και χρηστικών αντικειμένων από ανακυκλώσιμα υλικά, αγγειοπλαστική, φωτογραφία, πλέξιμο, ράψιμο κλπ., ενώ στην Αιτωλοακαρνανία λειτουργεί και ένα free press που ανοίγει το δρόμο και για τον Τύπο.
Το περίεργο
Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι στην Δυτική Ελλάδα υστερεί μέχρι στιγμής το ενδιαφέρον για τις νέες τεχνολογίες στο επίπεδο των Κοιν.Σ.Επ, σε σχέση με άλλες περιοχές με λιγότερα «όπλα».Αυτό προκαλεί προβληματισμό καθώς η περιοχή διαθέτει σημαντικά πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύματα. Εκτιμάται ωστόσο, ότι αυτό το δεδομένο θα αλλάξει το επόμενο χρονικό διάστημα. Ωστόσο πολλές είναι μέχρι στιγμής οι Κοιν.Σ.Επ. που έχουν αντικείμενο τον πολιτισμό.
Η πρώτη Περιφερειακή έκθεση στην Πάτρα
Η πρώτη Περιφερειακή έκθεση Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας που έγινε στην Πάτρα, δείχνει ότι στην περιοχή υπάρχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και έχει «στρωθεί» καταλλήλως ο δρόμος.
Η έκθεση που κατάφερε να διοργανώσει η Περιφέρεια και στην οποία συμμετείχαν πάνω από 35 εκθέτες λειτούργησε εν αρχή ενημερωτικά ενόψει των δύο προσκλήσεων για προγράμματα ενίσχυσης Κ.ΑΛ.Ο από 30.000 έως 150.000 ευρώ, για προμήθεια εξοπλισμού και δημιουργία θέσεων εργασίας που «ανοίγουν» από Σεπτέμβριο όπως ανακοίνωσε η υπουργός κ. Αχτσιόγλου και τη δημιουργία 90 συμβουλευτικών Κέντρων Στήριξης σε ολόκληρη την χώρα, εκ των οποίων τα τρία θα είναι σε Αχαΐα, Ηλεία και Αιτωλοακαρνανία.
Μια τρίτη πράξη χρηματοδότησης που θα γίνει από το Υπουργείο θα αφορά τις ήδη υφιστάμενες Κοιν.Σ.Επ.,την επέκτασή τους ή την κάλυψη κάποιων εξόδων τους.
Η τέταρτη δράση είναι το ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, το οποίο θα απαντήσει στο πρόβλημα του δανεισμού και στο οποίο συμμετέχει η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας με 2 εκατομμύρια ευρώ. Το πιο σημαντικό, όπως λέει στο «7Μ» η κ. Μαράτου, είναι ότι αυτό το ποσό θα πάει μόνο σε Κοιν.Σ.Επ., της Δυτικής Ελλάδας και καθώς αυτές οι Κοιν.Σ.Επ., θα αποπληρώνουν, τα χρήματα θα ξαναγυρίζουν πίσω στη δυτική Ελλάδα για επόμενες Κοιν.Σ.Επ.
Και οι 4 αυτές δράσεις θα χρηματοδοτηθούν από το ΕΣΠΑ.
Μια από τις βασικές επιδιώξεις της Περιφέρειας ήταν η δικτύωση μεταξύ των επιχειρήσεων, η δυνατότητα π.χ. της μιας Κοιν.Σ.Επ., να προμηθεύεται προϊόντα από μια άλλη.
Στις στοχεύσεις της Περιφέρειας είναι να κινητοποιήσει πιθανούς ενδιαφερόμενους για τη δημιουργία μιας Κοιν.Σ.Επ., που θα αφορά τους ηλικιωμένους που ζουν στα απομακρυσμένα χωριά και τη δυνατότητα ανάπτυξης ενός συστήματος που θα ενημερώνει τους οικείους τους που αυτοί θα έχουν υποδείξει, για καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, καθώς η περιοχή έχει πολλά απομακρυσμένα χωριά και φαίνεται ότι την επομένη δεκαετία το μεγάλο πρόβλημα θα είναι η ηλικία.
Γιώτα Κοντογεωργοπούλου