Του Δημήτρη Σαρδελιάνου, συγκοινωνιολόγου
Ο Πάνος Σκουρλέτης είπε στο συνέδριο της ΚΕΔΕ ότι δεν αιφνιδιάζει κανέναν. Αυτό είναι αλήθεια. Τα στοιχεία που έδωσε με την προαναγγελία του Κλεισθένη ήταν γνωστά εδώ και πολύ καιρό.
Ότι το Υπουργείο και οι κατά καιρούς Υπουργοί δεν γνωρίζουν τι σημαίνει Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι επίσης γνωστό. Και αυτό δεν αφορά μόνο την τωρινή Κυβέρνηση αλλά και όλες τις προηγούμενες. Μόνο μία μικρή ανάλυση των μέχρι τώρα μεγάλων μεταρρυθμίσεων (Καποδίστρια και Καλλικράτη) επιβεβαιώνει αυτή την άγνοια. Δεν ισχυρίζομαι ότι αυτές οι αλλαγές δεν ήταν αναγκαίες ή δεν είχαν πολλά θετικά στοιχεία. Καμία όμως από τις δύο δεν ακουμπούσε το θέμα Τοπική Αυτοδιοίκηση στην ουσία του. Το γεγονός ότι σε όλο τον Δυτικό Κόσμο πρώτα υπήρξε η ΤΑ και μετά το Κράτος ενώ στην Ελλάδα πρώτα το Κράτος και μετά η ΤΑ μπορεί εύκολα κανείς να αιτιολογήσει (και όχι να δικαιολογήσει) γιατί δυσκολεύεται τόσο πολύ να εδραιωθεί η έννοια της ΤΑ στο πολιτικό μας σύστημα. Όμως έχουν περάσει αρκετά χρόνια και θα έπρεπε να υπάρχει αρκετή εμπειρία. Για οποιοδήποτε ολίσθημα πλέον δεν μπορεί να υπάρξει όχι μόνο δικαιολογία αλλά ούτε αιτιολογία.
Πριν ακόμα κάνει κανείς, την οποιαδήποτε κριτική σε αυτά που προανήγγειλε ο Υπουργός, βγάζει πολλά συμπεράσματα από την αντίδραση της ΚΕΔΕ. Μία σαφέστατη ασάφεια. Γενικολογίες και συνθηματικός λόγος στα ουσιαστικά θέματα από όλες τις παρατάξεις και συνολική απόρριψη της απλής αναλογικής. Και ακριβώς σε αυτό το σημείο είναι η τεράστια ευθύνη του Υπουργείου και κυρίως του ίδιου του Υπουργού ο οποίος εγκλωβίσθηκε ταυτόχρονα σε δύο αντικρουόμενες λογικές δηλαδή σε αυτήν της απλής αναλογικής θεωρώντας την ως το βασικό σημείο της μεταρρύθμισης και από την άλλη μεριά της διατήρησης του Δημαρχο κεντρικού μοντέλου το οποίο μαζί με τον ασφυκτικό κρατικό εναγκαλισμό αποτελούν το μεγαλύτερο πρόβλημα της λειτουργίας της ΤΑ.
Ξεκινώντας από το συμβολικό του πράγματος δηλαδή την ονομασία της μεταρρύθμισης “Κλεισθένης” μπορούμε να δούμε την αφετηρία του Υπουργού αλλά κυρίως να εντοπίσουμε την αντίφασή του. Ιστορικά είναι γνωστό ότι ο Κλεισθένης απέβλεπε στη διάσπαση των τοπικιστικών παρατάξεων και τον περιορισμό της δυνατότητας επηρεασμού των ασθενέστερων πολιτών από έναν αριστοκράτη αρχηγό η οποία παλαιότερα είχε οδηγήσει σε τυραννικά καθεστώτα. Έτσι η αναγκαιότητα της μεταρρύθμισης του Κλεισθένη εκπορεύτηκε απ’ την ανάγκη αντιπροσώπευσης του συνόλου των πολιτών ή της πλειοψηφίας, ήτοι τη διεύρυνση της πολιτικοποίησης.
Την λογική αυτή ο Υπουργός προσπαθεί να την υλοποιήσει με την καθιέρωση της απλής αναλογικής που εύκολα μπορεί να συμφωνήσει κανείς. Εκεί όμως που ανατρέπεται αυτή η λογική είναι ο τρόπος εκλογής του Δημάρχου. Δηλαδή αυτός με καθολική ψηφοφορία την Δεύτερη Κυριακή μεταξύ των δύο πρώτων.
“Όπως γίνεται μέχρι σήμερα” δήλωσε ο υπουργός. Όμως (και εκεί φαίνεται η άγνοια της λειτουργίας της ΤΑ) μέχρι σήμερα δεν γίνεται καθόλου έτσι. Με το ισχύον εκλογικό σύστημα στην δεύτερη Κυριακή αναμετρώνται οι δύο πρώτες Παρατάξεις. Ναι μεν το πρόσωπο του Δημάρχου παίζει σημαντικό ρόλο αλλά την δεύτερη Κυριακή οι πολίτες επιλέγουν και Δήμαρχο και Παράταξη. Δηλαδή γνωρίζουν εκ των προτέρων ποια πολιτική θα ακολουθήσει η Δημοτική Αρχή αφού η πρώτη θα έχει αυτοδυναμία, θα ορίσει αντιδημάρχους από τους κόλπους της κ.λ.π. Γι’ αυτό το λόγο δεν υπάρχει και η διαδικασία του ψήφου εμπιστοσύνης στην Δημοτική Αρχή από το Δημοτικό Συμβούλιο. Την εμπιστοσύνη στην Δημοτική Αρχή στο σύνολό της την έχει δώσει απευθείας ο λαός.
Στην πρόταση του Πάνου Σκουρλέτη ο Δήμαρχος εκλέγεται μόνος του με καθολική ψηφοφορία. Ο ίδιος μπορεί να ορίσει Αντιδημάρχους από όλες τις παρατάξεις όπως προαναγγέλθηκε. Ο Δήμαρχος δηλαδή δημιουργεί την τοπική κυβέρνηση χωρίς περιορισμούς. Ομως οι “πολιτικές” διαβουλεύσεις δεν θα γίνονται μεταξύ των παρατάξεων αλλά μεταξύ του Δημάρχου και των υπολοίπων παρατάξεων στην καλύτερη περίπτωση ή του Δημάρχου και μεμονωμένων Δημοτικών Συμβούλων στην χειρότερη. Αυτό είναι προφανές ότι του δίνει ιδιαίτερα αυξημένες εξουσίες αφού η εκλογή του γίνεται άμεσα και δεν μπορεί αυτό να ανατραπεί ανεξαρτήτως της πλειοψηφίας που διαθέτει στο Δημοτικό Συμβούλιο. Αυτό το γεγονός από μόνο του ανατρέπει συνολικά την λειτουργία της απλής αναλογικής ως εκλογικού συστήματος που μπορεί να εκφράσει αναλογικά άρα και πλήρως δημοκρατικά τους πολίτες. Μετατρέπει το πρόσωπο του Δημάρχου σε πλήρη άρχοντα της πολιτικής έκφρασης στο Δήμο δηλαδή ενισχύει το Δημαρχοκεντρικό μοντέλο στο μέγιστο βαθμό.
Αυτό που είναι εντυπωσιακό είναι ότι καμία από τις παρατάξεις στην ΚΕΔΕ, τουλάχιστον από αυτά που διάβασα, δεν επικεντρωθηκε σε αυτό το σημείο. Αντιθέτως όλοι μίλησαν περί ακυβερνησίας κατακεραυνώνοντας απλώς την απλή αναλογική. Περσινά ξινά σταφύλια.
Ας περιμένουμε να δούμε το πλήρες κείμενο του νομοσχεδίου μήπως και υπάρχουν κρυφά σημεία που διορθώνεται κάπως η κατάσταση. Φαίνεται όμως εξαιρετικά δύσκολο να υπάρχουν τέτοια. Η απλή αναλογική (άδολη ή και κάπως νοθευμένη θα δούμε) σε συνδιασμό με τον τρόπο εκλογής του Δημάρχου έτσι όπως έχει προαναγγελθεί μάλλον έρχεται σε αντίθεση με την απλή λογική. Το θέμα είναι μην έρθει σε αντίθεση και με την Δημοκρατική λογική. Οι απροσεξίες αυτές τις εποχές είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες.