Του Ανδρέα Τσιλίρα
Αν κρίνουμε τον Αλεξάντερ Πέιν από τις συνεντεύξεις του, τότε πρέπει να είναι εξαιρετικά προσγειωμένος. Με πλήρη γνώση του τι ακριβώς έχει κάνει κάθε φορά με τις ταινίες, αλλά και με σαφή τα όρια του μέχρι πού ο ίδιος θεωρεί σημαντικές ή περιττές τις απόψεις του.
Έτσι και σήμερα (Πέμπτη) το πρωί στη συνέντευξη τύπου που ακολούθησε τη δημοσιογραφική προβολή της νέας του ταινίας, του «Μικρόκοσμου». Τον ρώτησαν σχεδόν για τα πάντα. Για το Χόλιγουντ που στρέφεται ενάντια στον Τραμπ («Γιατί σας φαίνεται περίεργο; Ξέρετε κανέναν που να είναι υπέρ του Τραμπ;»), για τα σκάνδαλα σεξουαλικής παρενόχλησης του Γουαϊνστάιν («Είμαι κι εγώ σοκαρισμένος απ’ αυτό. Φαντάζομαι όπως όλοι. Ξέρω ότι αυτά γίνονται σε όλους τους χώρους, αλλά σε κανέναν δεν αρέσει. Τι περισσότερο δηλαδή πρέπει να πω; Στο κάτω κάτω εμένα αυτός ο τύπος δεν μου άρεσε ποτέ») και βέβαια για το ελληνικό σινεμά («Δεν βλέπω πάρα πολλές ταινίες. Αλλά αν θέλετε τη γνώμη μου, να πάμε μετά για καφέ να σας πω»).
Εννοείται πως ρωτήθηκε και για μια παλιότερη δήλωσή του σύμφωνα με την οποία θα ήθελε να κάνει μια ταινία για την Ελλάδα. Είμαστε πιο κοντά τώρα σε αυτό το στόχο; «Κάθε μέρα που περνάει μας φέρνει πιο κοντά σε ο,τιδήποτε», απάντησε υπεκφεύγοντας, χωρίς όμως να αποκρύψει τη στενή του σχέση και με τη χώρα και με το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Ήρθε για πρώτη φορά πριν εικοσιένα χρόνια, έχει συνεργαστεί με όλους τους καλλιτεχνικούς διευθυντές, έχει προβάλει ταινίες του, έχει υπάρξει ακόμα και πρόεδρος της Κριτικής Επιτροπής και είναι προφανώς χαρούμενος που παρά τον μειωμένο προϋπολογισμό το Φεστιβάλ συνεχίζει και «η Θεσσαλονίκη εξακολουθεί να κρατάει ζωντανό τον πολιτισμό».
Στο επίκεντρο της κουβέντας, φυσικά, ο εξαιρετικός «Μικρόκοσμος», με έναν εξίσου εξαιρετικό Ματ Ντέιμον. Κεντρικό στοιχείο της ταινίας η παραμυθένια ιδέα της τεχνητής σμίκρυνσης ανθρώπων προκειμένου να αναστραφεί η καταστροφή του πλανήτη. Μια ιδέα που ο Πέιν χρεώνει υποτίθεται σε έναν νορβηγό επιστήμονα. «Τέτοιες τρελές ιδέες μόνο Σκανδιναβοί μπορούν να τις γεννήσουν, γι’ αυτό διάλεξα τη Νορβηγία…».
Για τον Ντέιμον είπε φυσικά τα καλύτερα. «Θετικός άνθρωπος, άψογος επαγγελματίας και δεν πήρε πολλά χρήματα για να βοηθήσει την παραγωγή». Περισσότερο εγκωμιαστικός για τον Ντέιμον ήταν ο Φαίδων Παπαμιχαήλ διευθυντής φωτογραφίας και κινηματογραφίας στον «Μικρόκοσμο», με μεγάλη εμπειρία συνεργασίας με κινηματογραφικούς σταρ: «Ο Ντέιμον δεν παίζει απλώς σε μια ταινία. Ενδιαφέρεται για τα πάντα, για την κάμερα, την παραγωγή, τα εφέ. Του αρέσει η διαδικασία και είναι έμπνευση να δουλεύεις μαζί του…».
Πέιν και Παπαμιχαήλ συνεργάζονται πολλά χρόνια τώρα και γι’ αυτό συνεννοούνται πια άνετα. «Συζητάμε δεκαπέντε λεπτά για μία ταινία και αμέσως μετά ξεκινάμε». Ο Παπαμιχαήλ ήταν υπεύθυνος και για τα εντυπωσιακά εφέ της ταινίας. Πρώτη φορά χρησιμοποιεί ο Πέιν εφέ και ψηφιακά μέσα που ήταν απαραίτητα για να στηθεί η κοινωνία των «μικρών» ανθρώπων που περιγράφει στην ταινία του. «Δεν θεωρώ τον “Μικρόκοσμο” ταινία επιστημονικής φαντασίας, αλλά τα εφέ ήταν μια διαφορετική εμπειρία». Ο Παπαμιχαήλ θυμάται να του λέει στα γυρίσματα: «Μην ανησυχείς για τα εφέ, δεν χρειάζεται να ξέρεις τα πάντα γι’ αυτά, έχεις μόνο να δεις το αποτέλεσμα και να κρίνεις αν σου αρέσει ή όχι».
Μπορεί να χρειάστηκαν πολλά μαθηματικά για να προκύψει αυτό το αποτέλεσμα, όμως «δεν θέλαμε το κοινό να καταλαβαίνει τα εφέ». Στο κάτω κάτω ο “Μικρόκοσμος” είναι μια ταινία που αφορά κυρίως στην ανθρώπινη φύση, για την οποία όπως φαίνεται «το μέγεθος δεν μετράει», μια και η κοινωνία των «μικρών» ανθρώπων που στήνει ο Πέιν έχει πολλά κοινά με οποιαδήποτε άλλη.
Η ταινία ισορροπεί ανάμεσα στο χιούμορ και το σκοτάδι, που λες και εκπροσωπούν την αισιοδοξία και την απαισιοδοξία. Πολύ φυσιολογικά, λοιπόν, ο Πέιν δεν διαλέγει στρατόπεδο. «Δεν είμαι ούτε αισιόδοξος, ούτε απαισιόδοξος. Είμαι μάλλον ρεαλιστής».
Ο «Μικρόκοσμος» είναι ένα γερά ανοδικό βήμα στην καριέρα του Πέιν, εξακολουθεί όμως να θυμίζει τις ρίζες του στο ανεξάρτητο σινεμά, όσο κι αν τον καλωσορίζει για τα καλά πια στον κόσμο του Χόλιγουντ. Ο ίδιος έχει μια ελαφρά διαφορετική οπτική: «Δεν έχω χρησιμοποιήσει ποτέ τη λέξη “ανεξάρτητος” για να προσδιορίσω τη δουλειά μου, ανεξάρτητα από την προέλευση κάθε φορά της χρηματοδότησης των ταινιών μου. Η καριέρα μου προχώρησε πάντοτε συναντώντας ανθρώπους που κόντρα στις προβλέψεις και στις διαθέσεις των συνεργατών τους, πίστευαν στην ιδέα μου και με οδηγούσαν στην υλοποίησή της. Όσο για το Χόλιγουντ δικαιολογώ πλήρως τα μεγάλα στούντιο που χρειάζονται εξασφαλίσεις για να εγκρίνουν την παραγωγή μιας ταινίας».
Στην περίπτωση του «Μικρόκοσμου» χρειάστηκαν αρκετά χρόνια μέχρι να δοθεί το σήμα για την παραγωγή. Δούλευαν το σενάριο μαζί με τον Τζιμ Τέιλορ από το 2006 και περίμεναν άκρως υπομονετικά να έρθει η ώρα των γυρισμάτων. Κι αν κρίνουμε από αυτό που είδαμε στη Θεσσαλονίκη, άξιζε τον κόπο η αναμονή.
