Η Θέση της Οικολογικής Δυτικής Ελλάδας για το θέμα «Γνωμοδότηση επί της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) για την έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων στο Ιόνιο Πέλαγος»
Η Οικολογική Δυτική Ελλάδα, στη συνεδρίαση της 22ας Μαΐου, απέρριψε με ένα καθαρό « Όχι» την ΣΜΠΕ για τους υδρογονάνθρακες στο Ιόνιο με βάση τα ακόλουθα επιχειρήματα:
Πρώτον, ότι η έρευνα και εξόρυξη υδρογονανθράκων είναι μια επιλογή μεγάλης σημασίας που όμως υπηρετεί ένα ενεργειακό σχεδιασμό που στρέφει το βλέμμα του στο παρελθόν, στην εποχή του άνθρακα. Το μέλλον, και πληθαίνουν οι αποδείξεις, ότι και επιθυμητό και εφικτό είναι, στηρίζεται στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και την ενεργειακή αποδοτικότητα. Εκεί πρέπει να επενδύσουμε τα κεφάλαια του ενεργειακού τομέα και όχι σε στερεές, υγρές ή αέριες μορφές υπεδάφιου άνθρακα.
Αυτό δεν το επιβάλλει μόνο η Συνθήκη του Παρισιού για το κλίμα (2015) αλλά και στρατηγικές επιλογές χωρών όπως οι ΗΠΑ, η Γαλλία, η Δανία, η Ισπανία και πολλές άλλες.
Δεύτερον, ο πολλαπλασιασμός ενδεχομένων εξορυκτικών γεωτρήσεων, εφόσον η έρευνα αποδώσει αποτελέσματα, θα πολλαπλασιάσει τις επιπτώσεις και την πιθανότητα κινδύνων για τα θαλάσσια οικοσυστήματα, τα ιχθυαποθέματα, τον τουρισμό, σε μια ιδιαίτερα σεισμογενή περιοχή, ενώ οι σχετικά χαμηλές τιμές πετρελαίου, δημιουργούν το φόβο ότι μπορεί να μειωθούν, για λόγους κόστους, τα επίπεδα ασφάλειας.
Αναλυτικά, το πλήρες κείμενο της τοποθέτησης του περιφερειακού συμβούλου της Ο.Δ.Ε. Γιώργου Κανέλλη είναι το παρακάτω:
H συζήτηση για την διατύπωση γνώμης επί της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) για την έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων στο Ιόνιο Πέλαγος, την Δευτέρα 22 Μαΐου 2017, έχει τα ίδια χαρακτηριστικά με τις προηγούμενες που αφορούσαν χερσαίες και θαλάσσιες περιοχές της Δυτικής Ελλάδας της Ηπείρου και της Β. Πελοποννήσου. Προκύπτει όμως το νέο δεδομένο, ότι με το σχεδιασμό αυτόν ερευνών και ενδεχόμενων εξορύξεων ολόκληρη η δυτική γεωγραφία της χώρας γίνεται πεδίο εξορυκτικών δραστηριοτήτων πετρελαίου και φυσικού αερίου, με ορατή επίπτωση τον πολλαπλασιασμό των περιβαλλοντικών κινδύνων.
Η εν λόγω ΣΜΠΕ αναφέρεται σε ένα ακόμη τμήμα ενός οπισθοδρομικού (ντε φάκτο) εθνικού ενεργειακού σχεδιασμού όπου οι εξορύξεις, είτε στερεών (λιγνίτες), είτε υγρών και αερίων υδρογονανθράκων, αποτελούν τα κύρια στοιχεία, με τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και την εξοικονόμηση να περνούν σε δεύτερη μοίρα.
Επομένως, όπως κάναμε και τις προηγούμενες φορές με αντίστοιχες μελέτες, θα τοποθετηθούμε τόσο και κυρίως στο στρατηγικό επίπεδο της επιλογής των πετρελαϊκών εξορύξεων ως εθνικής επιλογής όσο και στο ειδικό επίπεδο των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από τις δραστηριότητες της έρευνας και, πολύ περισσότερο, της πιθανής εκμετάλλευσης στη θαλάσσια περιοχή του Ιονίου πελάγους.
Η κλιματική αλλαγή θεμελιώδες κριτήριο
Η πλέον στρατηγική παράμετρος των εξελίξεων της εποχής μας είναι η ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ αλλαγή. Βασικός δρόμος αντιμετώπισής της είναι να αφήσουμε το μέγιστο ποσοστό των κοιτασμάτων άνθρακα και υδρογονανθράκων εκεί που βρίσκονται και στην μορφή που βρίσκονται αντί να τα μετατρέψουμε σε αέρια μορφή οδηγώντας έτσι τις επιπτώσεις στην ήδη διαταραγμένη αναλογία αερίων της ατμόσφαιρας (η συγκέντρωση CO2 στην ατμόσφαιρα έχει ξεπεράσει οριστικά το συμβολικό όριο των 400ppm) σε μη αντιστρεπτά επίπεδα υπερθέρμανσης.
Πρέπει να τονίσουμε, ότι δεν μιλάμε για κάποιες πρωτοποριακές ιδέες και αιτήματα αλλά, μετά την Διεθνή Συνθήκη του Παρισιού για το κλίμα (τέλος 2015), για το πλαίσιο της ενεργειακής πολιτικής των κυριοτέρων οικονομιών του κόσμου, μιλάμε για ένα παγκόσμιο πρόγραμμα δράσης και αυτοδεσμεύσεων.
Επιλέγουμε την έκφραση «αυτοδεσμεύσεις» γιατί πρέπει να γίνει σαφές ότι πρόκειται περί αυτού, περί συνειδητής δηλαδή πολιτικής αποχής από την εξόρυξη ορυκτού πλούτου για να υπηρετηθεί ο υπέρτερος σκοπός της διαφύλαξης του κλίματος, σκοπός ζωτικός και για τα οικοσυστήματα αλλά και για την διατροφική ασφάλεια και την βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη. Σοβαρή έκθεση του Oil Change International υπολογίζει, πως τα αποθέματα κάρβουνου, πετρελαίου και φυσικού αερίου που ήδη αξιοποιούνται, αντιστοιχούν σε εκπομπές CO2 που θα οδηγήσουν σε υπερθέρμανση μεγαλύτερη των 2°C. (τα αποδεδειγμένα αποθέματα που δεν αξιοποιούνται ακόμα είναι τριπλάσια). Η Έκθεση καταλήγει πως αν πρόκειται να επιτύχουμε τους στόχους της Συμφωνίας του Παρισιού, κανένα νέο έργο εξόρυξης ή μεταφοράς ορυκτών καυσίμων δεν πρέπει να αδειοδοτηθεί, ενώ κάποια από τα ανθρακωρυχεία ή πεδία υδρογονανθράκων που λειτουργούν στις αναπτυγμένες χώρες θα πρέπει να κλείσουν πρόωρα πριν αξιοποιηθούν όλα τα διαθέσιμα αποθέματά τους. Κάθε χώρα, και μάλιστα πλούσια προικοδοτημένη σε ΑΠΕ, όπως η δική μας έχει υποχρέωση να αναλάβει το μέρος της ευθύνης αυτοδέσμευσης που της αναλογεί. Θα προσθέσω και συμφέρον διότι οι εξορύξεις αυτές, στην κλίμακα που μπορούν να φτάσουν, αν ευοδωθούν οι έρευνες σε μεγάλο βαθμό, θα οδηγήσουν σε δέσμευση των διαθέσιμων για την ενέργεια κεφαλαίων στην ΠΑΛΙΑ οικονομία του άνθρακα και όχι στην καινοτομική εποχή των ΑΠΕ και της ενεργειακής αποδοτικότητας που στηρίζεται στην ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ, την ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΣΗ, την αυξημένη ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ, την ΚΥΚΛΙΚΗ οικονομία.
Επομένως, διαφωνώντας συνολικά με την επιλογή της εξόρυξης υδρογονανθράκων ως αναπτυξιακή προοπτική, η στρατηγική μας ενεργειακή πρόταση τόσο σε περιφερειακό ως παράταξη, όσο και σε εθνικό -ως χώρος της πολιτικής οικολογίας – επίπεδο είναι: επενδύουμε στην ενεργειακή αποτελεσματικότητα (εξοικονόμηση) και τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας έτσι ώστε να πετύχουμε στα μέσα του αιώνα πλήρη κάλυψη των σταθεροποιημένων ενεργειακών μας αναγκών από αυτά. Σε άμεσο χρόνο αυτό σημαίνει εγκατάλειψη των σχεδίων για νέες λιγνιτικές μονάδες στη Β. Ελλάδα ή εξόρυξη λιγνιτικών κοιτασμάτων στην ΒΔ Πελοπόννησο (να τα αφήσουμε εκεί που βρίσκονται) και σαφής απόρριψη της επιλογής για θαλάσσιες και χερσαίες εξορύξεις στη Δυτική Ελλάδα, την Ήπειρο, το Ιόνιο πέλαγος.
Διεθνής στροφή – δεν είμαστε μόνοι
Αν προχωρήσουμε ως χώρα σε τέτοιες πολιτικές επιλογές δεν θα είμαστε καθόλου μόνοι. Αναφέρω ενδεικτικά:
Ο νέος Γάλλος πρόεδρος Μακρόν έχει δεσμευτεί να μην προχωρήσει σε καμία νέα έρευνα υδρογονανθράκων στην γαλλική επικράτεια, να μειώσει ανθρακικά και πυρηνικά, να διπλασιάσει τις ΑΠΕ σε 5 χρόνια. Ο προηγούμενος Αμερικανός πρόεδρος Ομπάμα, σε συντονισμό με την κυβέρνηση του Καναδά, απαγόρευσε εξορύξεις υδρογονανθράκων σε γιγαντιαίες εκτάσεις στην Αρκτική και στον Ατλαντικό και ματαίωσε τον μεγάλο πετρελαιαγωγό Keystone, η Κροατία προχωρά σε πάγωμα ερευνών για υδρογονάνθρακες στην Αδριατική, παρομοίως η Ισπανία αποκλείει μεγάλες ζώνες της μεσογειακής θαλάσσιας επικράτειάς της από εξορύξεις, ενώ η κρατική εταιρία πετρελαίου και φυσικού αερίου της Δανίας ανακοίνωσε πως θα εγκαταλείψει σταδιακά τις παραδοσιακές της δραστηριότητες για να προσανατολισθεί στις επενδύσεις στην υπεράκτια αιολική ενέργεια.
Σοβαροί οι περιβαλλοντικοί κίνδυνοι
Όμως η εξόρυξη υδρογονανθράκων, ιδίως η θαλάσσια που συζητάμε σήμερα, δεν είναι μόνο οπισθοδρόμηση στο στρατηγικό επίπεδο, συνεπάγεται σοβαρούς περιβαλλοντικούς κινδύνους, και σοβαρά ατυχήματα μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο την τουριστική βιομηχανία στην οποία επενδύουμε τόσες ελπίδες για την οικονομική μας ανάκαμψη.
Η πρώτη πηγή ανησυχίας για τυχόν μοιραία ατυχήματα σε περίπτωση εξορύξεων είναι ο παράγων σεισμοί. Η περιοχή του Ιονίου πελάγους δεν είναι απλά μια περιοχή με σεισμούς, είναι η πλέον σεισμογενής περιοχή της Ευρώπης, και αυτό σε συνδυασμό με μεγάλα βάθη που αυξάνουν τα επίπεδα τεχνικών δυσχερειών και επομένως αστοχιών. Όσο και αν υπάρξουν δεσμεύσεις για τήρηση της σχετικής ευρωπαϊκής οδηγίας, το ενδεχόμενο να πληρώσουμε πανάκριβα περιβαλλοντικά και τουριστικά τυχόν γεωτρήσεις σε αυτά τα βάθη ακόμη και μετά από συνήθη μεγέθη σεισμού είναι σοβαρό και μας προκαλεί βαθιά και εύλογη ανησυχία.
Μια πηγή μεγάλης ανησυχίας ακόμη είναι το ενδεχόμενο μείωσης των μέτρων ασφαλείας για λόγους συγκράτησης κόστους (όπως έκανε με το γνωστό ολέθριο αποτέλεσμα η BP στον Κόλπο του Μεξικού), λόγω των σχετικά χαμηλών τιμών πετρελαίου, σε συνδυασμό με το πολύ μεγαλύτερο κόστος εξόρυξης εν σχέσει με την ξηρά.
Οι περιοχές έρευνας και πιθανής εκμετάλλευσης του Ιονίου περιέχουν ή γειτνιάζουν με πολύτιμα όσο και ευαίσθητα εθνικά πάρκα : Λιμνοθαλασσών Μεσολογγίου και Αιτωλικού που περιλαμβάνουν τις εκβολές του Αχελώου και τις Εχινάδες νήσους, Θαλάσσιο πάρκο Ζακύνθου, Εθνικό Πάρκο Στροφιλιάς Κοτυχίου, Εθνικό πάρκο Αμβρακικού βορειότερα.
Γνωρίζουμε ότι κητώδη, θαλάσσιες χελώνες, βυθοί μπορεί να δεχτούν πλήγματα ακόμη και κατά την διαδικασία της αναζήτησης και περισσότερο της έρευνας λόγω των μεθόδων με χρήση σεισμικών κυμάτων και επισημαίνουμε ότι και η εισήγηση του αρμόδιου Αντιπεριφερειάρχη διαπιστώνει «ότι η ΣΜΠΕ για την έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων στο Ιόνιο Πέλαγος, έχει ελλείψεις στοιχείων και πληροφοριών και ειδικότερα έλλειψη επαρκούς γνώσης σχετικά: με την οικολογία των βενθικών κοινωνιών συμπεριλαμβανομένης της έκτασης και των βιολογικών χαρακτηριστικών των λιβαδιών της «Ποσειδωνίας», με πιθανή ύπαρξη κοραλλιών, με την ποιότητα των ιζημάτων του πυθμένα της θάλασσας, με τους ρύπους σε οργανισμούς-δείκτες (δίθυρα, ψάρια), με την υψηλή σεισμική επικινδυνότητα της περιοχής, με την ύπαρξη κρατήρων διαφυγής ρευστών, λασποηφαιστείων και υδριτών, με την ποιότητα των υλικών εκσκαφής και την καταλληλότητα θαλάσσιων χώρων απόρριψης των βυθοκορημάτων, με μετεωρολογικά δεδομένα, ατμοσφαιρικούς ρύπους και ατμοσφαιρικά πλεγματικά πεδία ανάλυσης, με τα υπο-επιφανειακά ρεύματα, τη θερμοκρασία και την αλατότητα, με τη χαρτογράφηση αρχαιολογικών ευρημάτων και ναυαγίων, όπως και καλωδίων τηλεπικοινωνιών».
Ειδικά θα αναφερθούμε στο νότιο Ιόνιο, εκεί περνά η "Ελληνική Τάφρος" και ο ρυθμός γεννήσεων και ο βαθμός παραμονής φυσητήρων φαλαινών είναι μεγαλύτερος από οπουδήποτε αλλού στην Μεσόγειο, ζει ένας πληθυσμός που έχει χαρακτηριστεί ως «Κινδυνεύων», και η διεθνής συμφωνία ACCOBAMS (όπου συμμετέχει και η Ελλάδα) έχει προτείνει την Ελληνική Τάφρο ως μία από τις σημαντικότερες περιοχές που πρέπει να χαρακτηριστούν ως «Θαλάσσιες Προστατευόμενες Περιοχές» για να προστατευθούν οι φυσητήρες, ενώ η ελληνική πολιτεία δεν έχει κάνει τίποτα μέχρι σήμερα προς αυτή την κατεύθυνση.
Στην εισήγηση προτείνονται σειρά όροι και προϋποθέσεις για την κάλυψη αυτών των ελλείψεων της ΣΜΠΕ, όμως και στην περίπτωση που θα γίνουν αυτά, αν φτάσουμε σε εκμετάλλευση, λόγω της υψηλής σεισμικότητας και των μεγάλων βαθών οι κίνδυνοι βαρύτατων περιβαλλοντικών επιπτώσεων δεν καλύπτονται πλήρως, γι’ αυτό και η δική μας θέση παραμένει : αφήστε τα στο υπέδαφος. Σε ότι αφορά το 5% των εσόδων που προορίζεται για την περιφέρεια, πέραν των επισημάνσεων της εισήγησης να είναι επί του τζίρου κλπ, θεωρούμε ότι δεν αντισταθμίζει τους περιβαλλοντικούς κινδύνους και την πρόσδεση των επενδυτικών πόρων σε ένα μοντέλο που ανήκει στο παρελθόν.
Τέλος, και παρά τις διαβεβαιώσεις των εταιριών για σοβαρά μέτρα ασφαλείας έναντι των κινδύνων ιδίως των σεισμικών, υπογραμμίζουμε και πάλι ότι τυχόν πολλαπλασιασμός τέτοιων εγκαταστάσεων εξόρυξης σε στεριά και θάλασσα, αναπόφευκτα θα πολλαπλασιάσει και τον κίνδυνο διαφυγής αργού πετρελαίου στα υπόγεια νερά, το έδαφος ή την θάλασσα και θέτει ζήτημα εφαρμογής της αρχής της προφύλαξης. Και η BP είναι σοβαρή και μεγάλη εταιρία αλλά, υπολογίζοντας το κόστος, ελάττωσε την πραγματική εφαρμογή των μέτρων και οδηγηθήκαμε στο βιβλικό ατύχημα του Κόλπου του Μεξικού.
Η εξόρυξη υδρογονανθράκων είναι οικονομικά και περιβαλλοντικά επιλογή που στρέφεται προς το παρελθόν.
Λέμε καθαρά ΟΧΙ στην επιλογή αυτή και θα ψηφίσουμε αρνητικά.
Θα είμαστε παρόντες τόσο στο δημόσιο διάλογο και τη μάχη για μια αειφορική εθνική πολιτική ενεργειακών επενδύσεων -που δεν έχουμε σήμερα- αλλά και στη μάχη για τον απόλυτο και πολλαπλό έλεγχο της τήρησης των μέτρων ασφαλείας στην ευρύτερη περιοχή μας σε όσες εξορύξεις, όπως αυτή του Κατακώλου, προχωρήσουν.
Γιώργος Κανέλλης
Περιφερειακός σύμβουλος, επικεφαλής της Οικολογικής Δυτικής Ελλάδας
