Του Θεόδωρου Ξούλου, Οικονομολόγου
Η Ελλάδα βρίσκεται σε δημογραφική και κοινωνική κρίση. Ο πληθυσμός μειώνεται και γερνά. Από 11 εκατομμύρια το 2010 έχουμε πέσει στα 10,2 εκατομμύρια το 2024, ενώ μέχρι το 2050 αναμένεται να βρεθούμε κάτω από τα 9 εκατομμύρια. Οι γεννήσεις δεν ξεπερνούν τις 75.000 τον χρόνο, την ώρα που οι θάνατοι προσεγγίζουν τις 140.000. Ένας στους τέσσερις είναι άνω των 65 ετών, ενώ η μέση ηλικία φτάνει τα 46 έτη.
Η εικόνα αυτή έχει άμεσες επιπτώσεις στο ασφαλιστικό. Η αναλογία εργαζομένων προς συνταξιούχους κατέρρευσε από 4:1 τη δεκαετία του ’80 σε μόλις 1,5:1 σήμερα. Αν δεν υπάρξουν παρεμβάσεις, το 2050 οι προβλέψεις λένε ότι θα φτάσουμε στο εφιαλτικό σενάριο του 1:1. Ένας εργαζόμενος για κάθε συνταξιούχο – μια κοινωνία που δεν θα μπορεί να στηρίξει τον εαυτό της.
Η αδιέξοδη συνταγή των περικοπών και των αυξήσεων ορίων ηλικίας
Η κυρίαρχη πολιτική μέχρι σήμερα απέναντι στο πρόβλημα είναι περικοπές συντάξεων, αύξηση ορίων ηλικίας, μετακύλιση ευθυνών στους ίδιους τους πολίτες με προώθηση ιδιωτικών πυλώνων ασφάλισης. Πρόκειται για πολιτική που επιβαρύνει κυρίως τους πιο αδύναμους, χωρίς να αντιμετωπίζει τις ρίζες του προβλήματος.
Οι συντάξεις στην Ελλάδα έχουν ήδη περικοπεί επανειλημμένα την τελευταία δεκαπενταετία. Πολλές κινούνται κάτω από τα όρια της φτώχειας, ενώ η αύξηση του κόστους ζωής κατατρώει ό,τι απέμεινε. Η αύξηση των ορίων ηλικίας οδηγεί εργαζόμενους να δουλεύουν μέχρι εξάντλησης, σε εξοντωτικά όρια και σε δύσκολες συνθήκες.
Το αναδιανεμητικό σύστημα ως πυλώνας κοινωνικής δικαιοσύνης
Το αναδιανεμητικό σύστημα κοινωνικής ασφάλισης δεν είναι πρόβλημα – είναι κατάκτηση. Είναι ο θεσμός που εκφράζει την αλληλεγγύη των γενεών: οι σημερινοί εργαζόμενοι στηρίζουν τους συνταξιούχους, με την προοπτική να στηριχθούν και οι ίδιοι στο μέλλον. Αντί να απαξιώνεται, πρέπει να ενισχυθεί.
Και για να γίνει αυτό, χρειάζεται ενίσχυση της εργασίας.
Ενίσχυση της εργασίας – το θεμέλιο για ένα βιώσιμο ασφαλιστικό
1. Συλλογικές συμβάσεις και εργασιακή ασφάλεια
Η κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων οδήγησε σε πλήρη απορρύθμιση της αγοράς εργασίας. Η επαναφορά τους αποτελεί όρο επιβίωσης για αξιοπρεπείς μισθούς και σταθερές συνθήκες εργασίας.
2. Ουσιαστικές αυξήσεις μισθών
Με μέσο μισθό λίγο πάνω από τα 1.100 ευρώ, το ασφαλιστικό δεν μπορεί να σταθεί. Αξιοπρεπείς αμοιβές σημαίνουν μεγαλύτερες εισφορές, ισχυρότερη κατανάλωση, δυναμικότερη οικονομία.
3. Κίνητρα για τους νέους
• Δημόσιες πολιτικές στήριξης στέγασης και οικογένειας.
• Πρόσβαση σε ποιοτική δημόσια υγεία και παιδεία.
• Θέσεις εργασίας υψηλής προστιθέμενης αξίας ώστε να σταματήσει το brain drain.
Στήριξη του εισοδήματος των συνταξιούχων τώρα
Δεν μπορεί να μιλάμε για κοινωνική δικαιοσύνη όταν οι συνταξιούχοι, που δούλεψαν μια ζωή, ζουν με συντάξεις-φιλοδωρήματα. Ενώ, την ίδια στιγμή, η χώρα εμφανίζει υπερπλεονάσματα: το 2024 άνω των 11 δις, αλλά και στο πρώτο εξάμηνο του 2025 διπλάσιο του στόχου. Αυτά τα πλεονάσματα δεν μπορούν να μετατρέπονται σε «λάφυρα» για επικοινωνιακή διαχείριση ή για την εξυπηρέτηση των δανειστών. Πρέπει να επιστραφούν στην κοινωνία.
Η ενίσχυση του εισοδήματος των συνταξιούχων είναι ηθική και πολιτική υποχρέωση. Η πολιτεία οφείλει να προχωρήσει σε στοχευμένες αυξήσεις, ώστε να ανακουφιστούν οι άνθρωποι που σήκωσαν το βάρος της χώρας επί δεκαετίες.
Τέλος στην πολιτική υπερφορολόγησης
Η διαρκής υπερφορολόγηση – τόσο μέσω άμεσων όσο και μέσω έμμεσων φόρων – έχει μετατρέψει την κοινωνία σε «λατομείο» πλεονασμάτων. Ο ΦΠΑ και οι ειδικοί φόροι κατανάλωσης τσακίζουν τα χαμηλά εισοδήματα, ενώ οι υψηλοί άμεσοι φόροι στραγγαλίζουν τη μεσαία τάξη.
Η πολιτική αυτή πρέπει να σταματήσει. Το ζητούμενο δεν είναι να παράγουμε λογιστικά υπερπλεονάσματα, αλλά να ανακουφίσουμε τον πληθυσμό και να στηρίξουμε την κοινωνική πλειοψηφία.
Στοχευμένα μέτρα άμεσα
• Για τους εργαζόμενους: αυξήσεις μισθών, επαναφορά συλλογικών συμβάσεων, μείωση άμεσων κι έμμεσων φόρων.
• Για τους συνταξιούχους: ενίσχυση εισοδήματος με στοχευμένες αυξήσεις και μέτρα στήριξης απέναντι στην ακρίβεια.
• Για τους νέους: κίνητρα για παραμονή στη χώρα, πολιτικές στέγασης, στήριξη στην οικογένεια.
Συμπερασματικά, χρειάζεται ένα σχέδιο που θα στηρίξει την εργασία και θα προστατεύσει τη σύνταξη, βάζοντας τέλος στη λογική του “υπερπλεονάσματος πάση θυσία”. Το ασφαλιστικό θα είναι βιώσιμο μόνο όταν θα υπάρχει ισχυρή, καλά αμειβόμενη εργασία και αξιοπρεπής σύνταξη. Και αυτό δεν αποτελεί τεχνικό ζήτημα·είναι ζήτημα κοινωνικής δικαιοσύνης και πολιτικής βούλησης.
