Του Θεόδωρου Ξούλου, Οικονομολόγου
Η ελληνική κοινωνία βρίσκεται αντιμέτωπη με μια σκληρή πραγματικότητα: η ακρίβεια έχει καταστεί μόνιμος συνοδοιπόρος της καθημερινότητας και τα μέτρα που εξήγγειλε η κυβέρνηση είναι ανεπαρκή, αποσπασματικά και με περιορισμένα αποτελέσματα. Παρά τις εξαγγελίες του πρωθυπουργού στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης, η ουσιαστική ανακούφιση των πολιτών εξακολουθεί να παραμένει το ζητούμενο.
Η εκτόξευση του ΦΠΑ και η απουσία ρυθμιστικών παρεμβάσεων
Τα έσοδα από τον ΦΠΑ αυξήθηκαν από 17,4 δισ. ευρώ το 2021 σε 26,3 δισ. ευρώ το 2024, φτάνοντας στο 11% του ΑΕΠ, όταν ο ευρωπαϊκός μέσος όρος δεν ξεπερνά το 7,5%. Η αύξηση αυτή δεν προκύπτει από ενίσχυση της κατανάλωσης, αλλά από την εκτίναξη των τιμών. Ο πολίτης πληρώνει τον ίδιο φόρο σε ολοένα ακριβότερο «καλάθι». Αντί να υιοθετήσει θεσμικά ή ρυθμιστικά μέτρα για την αναχαίτιση της ακρίβειας, η κυβέρνηση αφήνει την αγορά να αυτορυθμιστεί, επιτείνοντας τις κοινωνικές πιέσεις.
Φοροελαφρύνσεις χωρίς ουσιαστικό αντίκρισμα
Οι παρεμβάσεις στη φορολογία εισοδήματος επιβαρύνουν περαιτέρω τη σχέση άμεσων και έμμεσων φόρων. Οι χαμηλόμισθοι, οι χαμηλοσυνταξιούχοι και οι οικογένειες χωρίς παιδιά δεν βλέπουν ουσιαστική βελτίωση στο διαθέσιμο εισόδημά τους. Ενώ, ακόμη και μια οικογένεια με δύο παιδιά και ετήσιο εισόδημα 20.000 ευρώ απολαμβάνει ελάφρυνση μόλις 50 ευρώ τον μήνα – ποσό που δεν μπορεί να ανατρέψει το βάρος της ακρίβειας.
Για τους νέους έως 25 ετών, η μηδενική φορολόγηση εισοδημάτων έως 20.000 ευρώ παρουσιάστηκε ως σημαντική πρωτοβουλία. Ωστόσο, η πλειονότητα των νέων εργάζεται με χαμηλούς μισθούς ή μερική απασχόληση, γεγονός που τους τοποθετεί ήδη εντός του αφορολόγητου. Έτσι, το μέτρο καταλήγει περισσότερο επικοινωνιακό παρά ουσιαστικό.
Μεσαία τάξη και δημογραφικό
Οι αλλαγές στη φορολογική κλίμακα για τη μεσαία τάξη, σε συνδυασμό με τη συνεχή άνοδο των τιμών, εξανεμίζουν μεγάλο μέρος του όποιου οφέλους. Το δημογραφικό ζήτημα, εξάλλου, δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί αποκλειστικά μέσω φορολογικών κινήτρων. Απαιτούνται πολιτικές ενίσχυσης της απασχόλησης, ενίσχυση των συλλογικών συμβάσεων, εργασιακή ασφάλεια, ουσιαστικές αυξήσεις μισθών και κοινωνικές παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση του στεγαστικού προβλήματος. Όλα αυτά, όμως, απουσίαζαν από την κυβερνητική ατζέντα στη ΔΕΘ..
Οι συνταξιούχοι και η «παγίδα» της προσωπικής διαφοράς
Ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε ότι η προσωπική διαφορά θα μειωθεί κατά 50% το 2026 και θα καταργηθεί πλήρως το 2027. Το μέτρο αφορά περίπου 670.000 συνταξιούχους. Ωστόσο, ακόμη και οι μικρές αυξήσεις που προβλέπονται εξανεμίζονται από την ακρίβεια.
Παράδειγμα: Συνταξιούχος με σύνταξη 900 ευρώ και προσωπική διαφορά 150 ευρώ λαμβάνει σήμερα 1.050 ευρώ. Με αύξηση 25 ευρώ, από τον Ιανουάριο του 2026 θα δει καθαρή ενίσχυση μόλις 12,5 ευρώ μηνιαίως – περίπου 150 ευρώ ετησίως. Το ποσό αυτό όχι μόνο υπολείπεται του πληθωρισμού, αλλά είναι πιθανό να είναι χαμηλότερο από τις ενισχύσεις της προηγούμενης περιόδου. Ουσιαστική στήριξη θα ήταν η άμεση κατάργηση της προσωπικής διαφοράς, η σύνδεση των αυξήσεων των συντάξεων με τον πληθωρισμό και την ανάπτυξη στο 100%, καθώς και η επαναφορά της 13ης και 14ης σύνταξης.
Οι ελεύθεροι επαγγελματίες στο περιθώριο
Εκκωφαντική είναι η απουσία μέτρων για τη στήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Οι ελεύθεροι επαγγελματίες εξακολουθούν να βρίσκονται υπό ασφυκτική φορολογία, χωρίς ουσιαστικές δυνατότητες ρύθμισης των οφειλών τους και χωρίς στήριξη απέναντι στην αύξηση των λειτουργικών εξόδων. Η τεκμαρτή φορολόγηση εντείνει την αφαίμαξη και περιορίζει τη δυνατότητά τους να διατηρήσουν βιώσιμες τις επιχειρήσεις τους.
Η λογική του «σου παίρνω 10, σου επιστρέφω 1»
Το πακέτο των 1,6 δισ. ευρώ προέρχεται σε μεγάλο βαθμό από τα υπερπλεονάσματα που δημιουργεί η ίδια η ακρίβεια σε συνδυασμό με την μεγάλη άμεση κι έμμεση φορολόγηση. Τα φορολογικά έσοδα ανήλθαν σε 40,4 δισ. ευρώ το 2024, αυξημένα κατά 2,15 δισ. ευρώ σε σχέση με τον στόχο, ενώ τα έσοδα από ΦΠΑ αυξήθηκαν κατά 357 εκατ. ευρώ. Το αποτέλεσμα ήταν ένα πρωτογενές πλεόνασμα-μαμούθ, ύψους 11,4 δισ. ευρώ, με εκτιμήσεις για ακόμη υψηλότερα το 2025. Η στρατηγική αυτή αφαιρεί πόρους από την πραγματική οικονομία, προκειμένου να διατηρηθούν οι δημοσιονομικές επιδόσεις, αφήνοντας την κοινωνία χωρίς ουσιαστική στήριξη.
Συμπέρασμα
Η πολιτική που εφαρμόζεται τα τελευταία χρόνια ακολουθεί το μοτίβο «σου παίρνω 10 και σου επιστρέφω 1». Η ακρίβεια έχει εξελιχθεί στον κυριότερο παράγοντα πίεσης για τα νοικοκυριά, ενώ τα ανακοινωθέντα μέτρα λειτουργούν περισσότερο ως επικοινωνιακά τεχνάσματα παρά ως πραγματικές λύσεις.
Η ελληνική κοινωνία έχει ανάγκη από γενναίες παρεμβάσεις: μείωση των έμμεσων φόρων, ουσιαστικές αυξήσεις μισθών, ενίσχυση της εργασίας και των συντάξεων, αλλά και μια ολοκληρωμένη κοινωνική πολιτική για το δημογραφικό και το στεγαστικό. Χωρίς τέτοιες πρωτοβουλίες, η ακρίβεια θα συνεχίσει να «ροκανίζει» τα εισοδήματα, ενώ τα πρωτογενή πλεονάσματα θα καταγράφονται ως λογιστικές επιτυχίες εις βάρος της πραγματικής οικονομίας.
