Του Gorkhmaz Habibbayli
Καθώς ο Δεκέμβριος πλησιάζει στο τέλος του, το Αζερμπαϊτζάν εισέρχεται σε μια περίοδο απολογισμού. Το 2025, που ανακηρύχθηκε Έτος Κυριαρχίας και Συντάγματος, ολοκληρώνεται όχι με αφηρημένα συνθήματα, αλλά με μια νηφάλια επανεκτίμηση του τρόπου με τον οποίο διαμορφώθηκε το σύγχρονο κράτος του Αζερμπαϊτζάν, πώς κατοχυρώθηκε η ανεξαρτησία του και πώς αυτά τα θεμέλια συνεχίζουν να επηρεάζουν τις διεθνείς του σχέσεις — μεταξύ αυτών και με την Ελλάδα.
Δύο βασικές έννοιες έχουν κυριαρχήσει στον δημόσιο διάλογο καθ’ όλη τη διάρκεια
του έτους: η συνταγματική τάξη και η κυριαρχία. Στη σύγχρονη ιστορία του
Αζερμπαϊτζάν οι έννοιες αυτές δεν εξελίχθηκαν ανεξάρτητα από την πολιτική ηγεσία
ή το ιστορικό πλαίσιο. Αντιθέτως, συνδέονται στενά με την περίοδο εδραίωσης του
κράτους τη δεκαετία του 1990, όταν η ίδια η επιβίωση της χώρας ως κυρίαρχου
κράτους βρισκόταν υπό αμφισβήτηση.
Η υιοθέτηση του πρώτου Συντάγματος του Αζερμπαϊτζάν το 1995 αποτέλεσε σημείο
καμπής. Δεν επρόκειτο απλώς για μια νομική πράξη, αλλά για μια προσπάθεια
θεμελίωσης της ανεξαρτησίας μέσω θεσμών, δικαίου και διακυβέρνησης. Το
Σύνταγμα καθόρισε με σαφήνεια τις πολιτικές και νομικές βάσεις του κράτους και
μετέτρεψε την κυριαρχία από διακήρυξη σε λειτουργική πραγματικότητα.
Ταυτόχρονα, η κυριαρχία του Αζερμπαϊτζάν εξελίχθηκε ως μια σταδιακή και
πολυεπίπεδη διαδικασία. Στα πρώτα χρόνια της ανεξαρτησίας, που χαρακτηρίστηκαν
από πόλεμο, οικονομική κατάρρευση και πολιτικό κατακερματισμό, η ίδια η κυριαρχία
βρέθηκε υπό απειλή. Η εδραίωση των κρατικών θεσμών από το 1993 και έπειτα
δημιούργησε τις αναγκαίες προϋποθέσεις για τη διαφύλαξή της. Ωστόσο, όπως
υπογραμμίζεται και στο Προεδρικό Διάταγμα που ανακήρυξε το 2025 Έτος
Κυριαρχίας και Συντάγματος, η κυριαρχία στην πλήρη και ολοκληρωμένη της μορφή
αποτελεί αποτέλεσμα της αποκατάστασης της εδαφικής ακεραιότητας του
Αζερμπαϊτζάν το 2020. Υπό αυτή την έννοια, η κυριαρχία αρχικά διασφαλίστηκε
μέσω της κρατικής οικοδόμησης και της θεσμικής σταθεροποίησης και στη συνέχεια
ολοκληρώθηκε με την επανεγκαθίδρυση της συνταγματικής εξουσίας σε ολόκληρη
την επικράτεια της χώρας. Αυτή η συνέχεια συνδέει τη θεμελιώδη φάση της
σύγχρονης κρατικής υπόστασης του Αζερμπαϊτζάν με το πιο πρόσφατο κεφάλαιό
της.
Οι σκέψεις αυτές αποκτούν ιδιαίτερη σημασία τον Δεκέμβριο. Στις 12 Δεκεμβρίου, το
Αζερμπαϊτζάν τιμά την επέτειο θανάτου του Χεϊντάρ Αλίγιεφ — όχι ως μια
μεμονωμένη ιστορική στιγμή, αλλά στο πλαίσιο μιας ευρύτερης αποτίμησης της
πορείας της κρατικής του συγκρότησης. Η περίοδος της ηγεσίας του συνδέεται στενά
με τη σταθεροποίηση της διακυβέρνησης, την ενίσχυση των κρατικών θεσμών και τη
δημιουργία των συνθηκών για μακροπρόθεσμη ανάπτυξη.
Μια ακόμη σημαντική ημερομηνία είναι η 31η Δεκεμβρίου — Ημέρα Αλληλεγγύης
των Αζερμπαϊτζανών σε ολόκληρο τον κόσμο, η οποία αναδεικνύει μια
συμπληρωματική διάσταση της κυριαρχίας. Καθιερωμένη ως επίσημη εορτή στις
αρχές της δεκαετίας του 1990, αντανακλά την αντίληψη ότι η εθνική ενότητα
εκτείνεται πέρα από τα κρατικά σύνορα. Σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο η
κυριαρχία ενισχύεται επίσης μέσω της πολιτισμικής συνέχειας, της διασπορικής
σύνδεσης και μιας κοινής συνταγματικής ταυτότητας.
Για το ελληνικό κοινό, οι συζητήσεις αυτές έχουν οικείες αναφορές. Η ιστορική
εμπειρία της Ελλάδας υπογραμμίζει ότι η κυριαρχία και η συνταγματική τάξη δεν
αποτελούν στατικά επιτεύγματα, αλλά διαδικασίες που απαιτούν συνέχεια,
νομιμοποίηση και θεσμική ανθεκτικότητα. Μέσα σε αυτό το κοινό εννοιολογικό
πλαίσιο έχουν εξελιχθεί και οι σχέσεις μεταξύ Αζερμπαϊτζάν και Ελλάδας.
Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το γεγονός ότι το 2025 υπήρξε έτος ουσιαστικής προόδου
στις διμερείς σχέσεις. Ο πολιτικός διάλογος ενισχύθηκε σε ανώτατο επίπεδο,
αντανακλώντας την αυξανόμενη αμοιβαία εμπιστοσύνη. Τον Σεπτέμβριο ο Πρόεδρος
Ιλχάμ Αλίγιεφ και ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης συναντήθηκαν στη Νέα
Υόρκη, σηματοδοτώντας τη δεύτερη συνάντησή τους μέσα σε έναν χρόνο, μετά τη
συνάντησή τους στο Μπακού τον Νοέμβριο του 2024 στο περιθώριο της COP29. Οι
επαφές αυτές καταδεικνύουν τη διαμόρφωση ενός τακτικού και ουσιαστικού διαλόγου
υψηλού επιπέδου.
Περαιτέρω δυναμική προσέδωσαν οι επισκέψεις και οι διαβουλεύσεις καθ’ όλη τη
διάρκεια του έτους. Τον Ιούνιο, ο ειδικός απεσταλμένος του Προέδρου του
Αζερμπαϊτζάν επισκέφθηκε την Ελλάδα, πραγματοποιώντας συναντήσεις στο
Υπουργείο Εξωτερικών, στο γραφείο του Πρωθυπουργού και στη Βουλή. Η
ενεργειακή συνεργασία — ακρογωνιαίος λίθος των διμερών σχέσεων —
επιβεβαιώθηκε εκ νέου μέσα από υψηλού επιπέδου επαφές στην Αθήνα, όπου
τονίστηκε για άλλη μία φορά ο ρόλος του Αζερμπαϊτζάν ως αξιόπιστου ενεργειακού
εταίρου της Ευρώπης.
Πέρα από τη διπλωματία και την ενέργεια, σημειώθηκε πρόοδος και στην πρακτική
διασύνδεση. Η έναρξη απευθείας πτήσεων μεταξύ Μπακού–Αθήνας και
Μπακού–Ηρακλείου προσέθεσε μια νέα ανθρώπινη και οικονομική διάσταση στις
διμερείς σχέσεις, διευκολύνοντας τον τουρισμό, τις επιχειρηματικές επαφές και τις
πολιτιστικές ανταλλαγές.
Οι εξελίξεις αυτές δεν προέκυψαν μεμονωμένα. Βασίζονται σε προηγούμενα
ορόσημα, όπως οι πρώτες πολιτικές διαβουλεύσεις μεταξύ των δύο υπουργείων
Εξωτερικών, οι τακτικές επαφές σε υπουργικό και υφυπουργικό επίπεδο, καθώς και
η 8η συνεδρίαση της Μικτής Διακυβερνητικής Οικονομικής Επιτροπής
Αζερμπαϊτζάν–Ελλάδας, που πραγματοποιήθηκε στο Μπακού τον Ιούνιο του 2024.
Συνολικά, καταδεικνύουν μια σχέση που εδράζεται ολοένα και περισσότερο στην
προβλεψιμότητα, τον αμοιβαίο σεβασμό και τη μακροπρόθεσμη συνεργασία.
Από ελληνική σκοπιά, οι προβληματισμοί του Αζερμπαϊτζάν με την ολοκλήρωση του
Έτους Κυριαρχίας και Συντάγματος αναδεικνύουν μια σύγχρονη αντίληψη περί
κρατικής υπόστασης, όπως αυτή διατυπώνεται από το ίδιο το Αζερμπαϊτζάν — μια
αντίληψη που συνδυάζει την ιστορική συνέχεια με την ετοιμότητα για συνεργασία.
Θεμελιωμένο στη συνταγματική τάξη και ενισχυμένο από την αποκατάσταση της
εδαφικής ακεραιότητας, το Αζερμπαϊτζάν προβάλλει ως ένας αξιόπιστος και
προβλέψιμος συνομιλητής. Αυτό δημιουργεί ευνοϊκές προϋποθέσεις για την
περαιτέρω ενίσχυση των σχέσεων με την Ελλάδα σε τομείς όπως η ενέργεια, η
διασυνδεσιμότητα, ο πολιτικός διάλογος και οι πολιτιστικές ανταλλαγές.
Ο Gorkhmaz Habibbayli είναι ο Πρόξενος του Αζερμπαϊτζάν στην Ελλάδα.
