H μορφολογική ποικιλία στους σκύλους είναι ένα από τα πιο εντυπωσιακά χαρακτηριστικά του είδους που συντροφεύει τον άνθρωπο εδώ και πολλές χιλιετίες.
Από τον επιβλητικό Μεγάλο Δανό μέχρι το μικροσκοπικό Τσιουάουα, τα αγαπημένα μας τετράποδα εμφανίζουν τεράστια ποικιλομορφία ως προς το μέγεθος και την εξωτερική τους εμφάνιση, ανάλογα με τη φυλή στην οποία ανήκουν.
Μέσα σε αυτήν την πλούσια και συναρπαστική γκάμα, συναντάμε και ορισμένες φυλές που θυμίζουν έντονα κοντινούς ή μακρινούς συγγενείς του σκύλου από τη μεγάλη οικογένεια των κυνιδών. Τα Μαλαμούτ ή τα Χάσκι, για παράδειγμα, διαθέτουν αρκετές φυσιογνωμικές ομοιότητες με τους λύκους, ενώ σκύλοι των φυλών Spitz (όπως τα Ακίτα και τα Σίμπα Ίνου) μοιάζουν αρκετά με αλεπούδες, χάρη στα μυτερά αφτιά και τις συχνά κοκκινωπές αποχρώσεις του τριχώματός τους.
Αυτό δημιουργεί σε κάποιους ένα εύλογο ερώτημα: Είναι δυνατή η διασταύρωση σκύλων με λύκους ή με αλεπούδες; Η βιολογική συγγένεια και τα κοινά χαρακτηριστικά προκαλούν συχνά σύγχυση ως προς τη δυνατότητα αναπαραγωγής μεταξύ αυτών των ζώων. Ας δούμε όμως τι ισχύει σε κάθε μία από τις δύο περιπτώσεις.
Σκύλοι και λύκοι
Οι σκύλοι και οι λύκοι μπορούν πράγματι να ζευγαρώσουν, δημιουργώντας υβρίδια γνωστά ως λυκόσκυλα (η ονομασία τους δεν πρέπει να συγχέεται με το «παρατσούκλι» των γερμανικών ποιμενικών, που δεν είναι πραγματικά wolfdogs). Οι απόγονοι αυτοί είναι βιολογικά βιώσιμοι και γόνιμοι, γεγονός που σημαίνει πως μπορούν να αναπαραχθούν και οι ίδιοι.
Πώς είναι εφικτός αυτός ο υβριδισμός; Οι σκύλοι αποτελούν υποείδος του λύκου, με τον οποίο μοιράζονται στενή γενετική συγγένεια. Στην πραγματικότητα, μεγάλο μέρος του DNA τους είναι κοινό, αφού οι σκύλοι προήλθαν από τη διαδικασία εξημέρωσης του λύκου. Για πολλά χρόνια, οι βιολόγοι πίστευαν ότι οι σκύλοι κατάγονται από τον γκρίζο λύκο (Canis lupus). Σήμερα γνωρίζουμε πως εξημερώθηκαν από έναν συγγενικό, πλέον εξαφανισμένο, πρόγονο του λύκου. Η εξημέρωση του σκύλου τοποθετείται χρονικά πριν από 15.000 έως 40.000 χρόνια – ένα όχι και τόσο μεγάλο διάστημα σε εξελικτικούς όρους. Αξιοσημείωτο είναι πως τα περισσότερα γονίδια που ευθύνονται για τη μορφολογική ποικιλία των σύγχρονων φυλών σκύλων υπήρχαν ήδη στον πληθυσμό των άγριων προγόνων τους.
Η Διεθνής Κυνολογική Ομοσπονδία (FCI) αναγνωρίζει δύο επίσημες φυλές λυκόσκυλων: το Τσεχοσλοβακικό λυκόσκυλο και το Σάαρλος. Το πρώτο δημιουργήθηκε τη δεκαετία του 1950 με διασταύρωση Γερμανικού Ποιμενικού και Καρπαθιανού λύκου, ενώ το δεύτερο αποτελεί «προϊόν» της διασταύρωσης Γερμανικού Ποιμενικού με γκρίζο λύκο της Σιβηρίας που πραγματοποίησε ο ζωολόγος Leendert Saarloos το 1935.
Τι ισχύει στην Ελλάδα
Ο υβριδισμός σκύλων-λύκων μπορεί να προκύψει τόσο σκόπιμα, όσο και φυσικά, κυρίως σε περιοχές όπου τα ενδιαιτήματά τους επικαλύπτονται. Πρόκειται για ένα ζήτημα που έχει απασχολήσει πολλούς ερευνητές στην Ευρώπη, αλλά και στη χώρα μας. Όπως είχε εξηγήσει πριν από μερικά χρόνια στο Αθηναϊκό Πρακτορείο ο βιολόγος Γιώργος Ηλιόπουλος, στην Ελλάδα υπάρχουν μεν ενδείξεις του φαινομένου (όπως αποκλίσεις στα εξωτερικά μορφολογικά χαρακτηριστικά που έχουν παρατηρηθεί σε πληθυσμούς λύκων) ωστόσο, ελλείψει εξειδικευμένης γενετικής ταυτοποίησης, δεν μπορεί να αξιολογηθεί η έκτασή του. Σύμφωνα με τον ίδιο ειδικό, πάντως, προκαταρκτική γενετική ανάλυση που πραγματοποιήθηκε από τον Αρκτούρο πριν από μερικά χρόνια από ένα αρχικό δείγμα DNA λύκων δείχνει «ως πιθανή την ύπαρξη υβριδίων λύκου-σκύλου στην Ελλάδα σε ποσοστό των δειγμάτων».
Σκύλοι και αλεπούδες
Για πολλά χρόνια, οι ειδικοί θεωρούσαν επιστημονικά αδύνατη τη διασταύρωση σκύλου με αλεπού, λόγω της μεγάλης γενετικής απόστασης που χωρίζει τα δύο είδη. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι οι σκύλοι έχουν 78 χρωμοσώματα, ενώ οι γνήσιες αλεπούδες έχουν 34.
Ωστόσο, πριν από τρία χρόνια περίπου, ο διεθνής Τύπος πλημμύρισε με δημοσιεύματα για ένα μυστηριώδες ζώο, που επιβεβαιώθηκε μέσω ανάλυσης DNA ότι προήλθε από τη διασταύρωση σκύλου με αλεπού Pampas. Το παράξενο θηλυκό πλάσμα είχε εντοπιστεί αρχικά το 2021, όταν μεταφέρθηκε σε κέντρο αποκατάστασης ζώων στη νότια Βραζιλία, αφού χτυπήθηκε από αυτοκίνητο. Σχεδόν αμέσως μετά την άφιξή της, το προσωπικό του κέντρου παρατήρησε μια άκρως ασυνήθιστη συμπεριφορά στη νέα «ασθενή»: έμοιαζε με σκύλο και γάβγιζε, ωστόσο διέθετε μακριά μυτερά αφτιά, σκαρφάλωνε σε θάμνους και αρνιόταν να φάει σκυλοτροφή, προτιμώντας ως έδεσμα τους αρουραίους.
Αυτές οι αλλόκοτες συμπεριφορές έκαναν τους φροντιστές της να πιστεύουν ότι είχαν στα χέρια τους ένα υβρίδιο σκύλου και κάποιου τοπικού άγριου ζώου της οικογένειας των κυνιδών. Η υποψία τους αυτή επιβεβαιώθηκε από σχετική μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2023 και ταυτοποίησε το «άγριο» μέρος της πρόσμιξης ως την αλεπού Pampas, γνωστή στη Βραζιλία και ως graxaim. Η «Dogxim» (παρατσούκλι που προέκυψε από τον συνδυασμό των λέξεων dog και graxaim) είχε ήδη πεθάνει από άγνωστα αίτια περίπου ένα εξάμηνο πριν τη δημοσίευση, ωστόσο η επαλήθευση της προέλευσής της πυροδότησε ηχηρούς τίτλους στα ΜΜΕ περί «ανακάλυψης του πρώτου υβριδίου σκύλου-αλεπούς στον κόσμο».
Ποια είναι όμως η αλήθεια σχετικά με τον πρωτοφανή υβριδισμό; Αποδεικνύει ότι οι σκύλοι μπορούν να διασταυρωθούν με αλεπούδες, διαψεύδοντας την επικρατούσα άποψη στην επιστημονική κοινότητα ότι κάτι τέτοιο είναι αδύνατο;
Η απάντηση είναι μάλλον αρνητική, ειδικά αν λάβουμε υπόψη ότι η αλεπού Pampas, παρά το όνομά της, δεν συγκαταλέγεται στο γένος Vulpes, δηλαδή στις αποκαλούμενες «γνήσιες αλεπούδες». Ανήκει στο γένος Λυκαλώπηξ, που συνδέεται πιο στενά γενετικά με λύκους και τσακάλια, αλλά θυμίζει κάπως τις αλεπούδες λόγω της συγκλίνουσας εξέλιξης – γι’ αυτό και ονομάζεται επίσης Ψευδαλώπηξ.
Η περίπτωση της Dogxim μοιάζει με επιστημονική παραδοξότητα, ωστόσο εγείρει σοβαρά ερωτήματα για το μέλλον. Καθώς οι άνθρωποι επεκτείνουν την παρουσία τους σε φυσικά οικοσυστήματα και η επαφή μεταξύ άγριων και οικόσιτων ζώων γίνεται ολοένα και πιο συχνή, δεν αποκλείεται να αυξηθεί και η εμφάνιση νέων υβριδίων, με άγνωστες επιπτώσεις για τη βιωσιμότητα και το μέλλον της άγριας πανίδας του πλανήτη μας.
Με πληροφορίες από Discover Wildlife, National Geographic
