Για ορισμένους κηδεμόνες σκύλων, η αντίδραση του κατοικιδίου τους σε κάποιο νέο πρόσωπο στη ζωή τους σημαίνει πολλά.
Η εμπιστοσύνη που έχουν στα ένστικτά του μπορεί να τους οδηγήσει να θεωρήσουν ως πιο αξιόπιστα τα άτομα στα οποία το λατρεμένο τετράποδό τους ανταποκρίνεται θετικά ή, αντίστοιχα, να είναι πιο επιφυλακτικοί απέναντι σε όσους δεν τυγχάνουν και τόσο θερμής υποδοχής.
Η πεποίθηση ότι οι σκύλοι είναι καλοί «κριτές χαρακτήρων» έχει τις ρίζες της στη στενή σχέση που έχουν αναπτύξει αυτά τα έξυπνα πλάσματα με τους ανθρώπους εδώ και χιλιάδες χρόνια. Η ικανότητά τους να διαβάζουν τη γλώσσα του σώματος, τις εκφράσεις ή ακόμα και τον τόνο της φωνής μας, σε συνδυασμό με την προστατευτική συμπεριφορά που συχνά δείχνουν απέναντι στους κηδεμόνες τους, είναι παράγοντες που ενισχύουν αυτήν την αντίληψη. Ωστόσο, η επιστημονική έρευνα αποκαλύπτει ότι η διαδικασία με την οποία οι σκύλοι σχηματίζουν εντυπώσεις για τους ανθρώπους είναι πολύ πιο σύνθετη απ’ όσο φανταζόμαστε.
Αντιφατικά ευρήματα
Ορισμένα ζώα με ανεπτυγμένες γνωστικές δεξιότητες και κοινωνική φύση, όπως οι χιμπαντζήδες, μπορούν να σχηματίζουν εντυπώσεις για τους ανθρώπους είτε μέσω άμεσης αλληλεπίδρασης είτε παρατηρώντας αλληλεπιδράσεις τρίτων. Ως πλάσματα που πληρούν τα παραπάνω κριτήρια και έχουν ιστορικά στενή σχέση με τον άνθρωπο, οι σκύλοι φαίνονται εκ πρώτης όψεως «ιδανικοί υποψήφιοι» για μια τέτοια συμπεριφορά. Ωστόσο τα ευρήματα της επιστημονικής κοινότητας παραμένουν έως τώρα αντιφατικά και ασαφή για τα αγαπημένα μας κατοικίδια.
Παλαιότερες έρευνες είχαν δείξει ότι οι σκύλοι βασίζονται κυρίως στην άμεση εμπειρία, εκδηλώνοντας προτίμηση προς άτομα που τους φέρονται φιλικά, όμως δεν «μαθαίνουν» ποιος είναι γενναιόδωρος παρακολουθώντας την αλληλεπίδρασή του με άλλους σκύλους. Άλλες μελέτες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι μπορούν να σχηματίζουν αντιλήψεις για πρόσωπα και μέσω της έμμεσης παρατήρησης. Επιπλέον, πειράματα που πραγματοποιήθηκαν στο Wolf Science Center στην Αυστρία με σκύλους και λύκους που ζουν σε αγέλες δεν κατέγραψαν ενδείξεις για σχηματισμό εντυπώσεων ούτε μετά από παρατήρηση ούτε μετά από άμεση εμπειρία. Αυτή η μη κριτική στάση, ωστόσο, μπορεί να οφείλεται στην περιορισμένη εμπειρία που είχαν αυτά τα ζώα ως προς την αλληλεπίδραση με το είδος μας.
Γενναιόδωρος άνθρωπος vs τσιγγούνης
Στο πλαίσιο μιας πρόσφατης μελέτης, μια ερευνητική ομάδα από το Πανεπιστήμιο του Τόκιο παρατήρησε 40 οικόσιτους σκύλους με στόχο να εξετάσει αν η ηλικία και η ανάπτυξή τους επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο σχηματίζουν εντυπώσεις για τους ανθρώπους. Αρχικά, οργάνωσαν τις συνθήκες του πειράματος ώστε τα κατοικίδια να παρακολουθήσουν κρυφά την αλληλεπίδραση ενός άλλου σκύλου με δύο ανθρώπους, ο ένας από τους οποίους ήταν γενναιόδωρος και τον τάιζε, ενώ ο άλλος δεν τον τάιζε.
Αφού παρακολούθησαν την εμπειρία του άλλου σκύλου, τα ζώα ήρθαν σε άμεση επαφή με τους δίποδους συμμετέχοντες, υπό την επίβλεψη των ειδικών που κατέγραφαν ποιον προσέγγισαν πρώτο, αλλά και λεπτομέρειες όπως το εάν πήδηξαν πάνω του ή πόση απόσταση κράτησαν από τον καθένα.
Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι οι σκύλοι δεν έδειξαν σημαντική προτίμηση προς τον γενναιόδωρο άνθρωπο που τάιζε τον σκύλο, σε σύγκριση με τον «εγωιστή» που αρνήθηκε να τον ταΐσει. Το ίδιο μοτίβο παρατηρήθηκε σε όλες τις ηλικιακές ομάδες και υπό τις δύο πειραματικές συνθήκες, δηλαδή της έμμεσης παρατήρησης και της άμεσης επαφής.
Ένα σύνθετο ζήτημα
Στην έρευνά τους, οι ειδικοί από το Τόκιο προσπάθησαν να διορθώσουν αδυναμίες στον τρόπο που είχαν σχεδιαστεί παλαιότερα πειράματα και καθιστούσαν μη αξιόπιστα τα ευρήματά τους. Παρότι απέκλεισαν πιθανούς παράγοντες μεροληψίας και έδωσαν στα συμμετέχοντα ζώα περισσότερες ευκαιρίες «μάθησης», μόνο τρεις από τους 40 συμμετέχοντες σκύλους ανέπτυξαν ξεκάθαρη προτίμηση: δύο προς τον γενναιόδωρο άνθρωπο και ένας προς τον… τσιγγούνη.
«Είναι σαφές ότι ο σχηματισμός εντυπώσεων είναι πιο περίπλοκος απ’ όσο πιστεύαμε παλαιότερα, ακόμη και για ζώα όπως οι σκύλοι που συνδέονται στενά με τους ανθρώπους», δηλώνει η επικεφαλής ερευνήτρια Hoi-Lam Jim.
Στη μελέτη του Τόκιο επισημαίνονται οι «μεθοδολογικές προκλήσεις» ως προς την καταγραφή των προτιμήσεων των σκύλων, με την Jim να τονίζει ότι τα αρνητικά ευρήματα οφείλονται ενδεχομένως σε περιορισμούς του πειραματικού σχεδιασμού (όπως η χρήση της δοκιμής δύο επιλογών) και όχι απαραίτητα στην απουσία… κριτικής ικανότητας.
Επιπλέον, τα κατοικίδια συναντούν συχνά φιλικούς αγνώστους, κάτι που μειώνει την ανάγκη να αξιολογούν γρήγορα τη συμπεριφορά τους, επομένως τα αποτελέσματα μπορεί να είναι πολύ διαφορετικά για αδέσποτους ή εργαζόμενους σκύλους.
Η ικανότητα των σκύλων να διαβάζουν τον ανθρώπινο χαρακτήρα παραμένει ένα μυστήριο που η επιστήμη προσπαθεί ακόμη να αποκωδικοποιήσει, και ο τρόπος που αυτά τα πλάσματα σχηματίζουν «πρώτες εντυπώσεις» είναι μάλλον πιο περίπλοκος απ’ όσο φανταζόμασταν.
Πολλοί κηδεμόνες γνωρίζουν πάντως εμπειρικά ότι ο τρόπος που αντιδρούν τα κατοικίδιά τους σε νέα πρόσωπα επηρεάζεται από τα βιώματα, τη διάθεσή τους και πολλούς άλλους παράγοντες που δεν έχουν καμία σχέση με την… αξιοπιστία μιας νέας γνωριμίας.
Ακόμα κι αν αποδειχθεί τελικά ότι οι σκύλοι δεν αξιολογούν κοινωνικά έναν άγνωστο μετά από λίγες μόνο επαφές, αυτό δεν σημαίνει ότι στερούνται ευφυΐας ή συναισθηματικής αντίληψης. Το γεγονός παραμένει ότι αυτά τα πανέξυπνα πλάσματα μπορούν μερικές φορές να «πιάνουν» τις λεπτές αποχρώσεις της γλώσσας του σώματος καλύτερα απ’ ό,τι εμείς. Γι’ αυτό, αξίζει να δώσετε προσοχή αν το συνήθως φιλικό και ανέμελο σκυλάκι σας ξαφνικά δείχνει αβέβαιο απέναντι σε κάποιο άνθρωπο: ίσως αντιλαμβάνεται τη νευρικότητα που σας προκαλεί αυτός, χωρίς καν να το συνειδητοποιείτε.
topetmou
