Η ανθρώπινη γλώσσα πιθανότατα δεν είναι τόσο μοναδική όσο πιστεύουμε. Επιστήμονες του Πανεπιστημίου της Ζυρίχης (UZH) διαπίστωσαν ότι οι μπονόμπο συνδυάζουν τις φωνές τους σε πολύπλοκες ακολουθίες ήχων που μοιάζουν με συνδυασμούς ανθρώπινων λέξεων.
Πρόκειται για την πρώτη εμπειρική μελέτη που καταδεικνύει αυτό το είδος επικοινωνίας στα ζώα, γράφουν οι επιστήμονες, με επικεφαλής τον Σάιμον Τάουνσεντ του UZH, στο περιοδικό Science.
Η ικανότητα συνδυασμού ήχων για τη δημιουργία νέων, ανεξάρτητων νοημάτων, θεωρούνταν μέχρι τώρα ως μια μοναδική πτυχή της ανθρώπινης γλώσσας.
Στη γλωσσολογία, αυτό είναι γνωστό ως συνθετικότητα. Η συνθετικότητα μπορεί να πάρει δύο μορφές: τετριμμένη και μη τετριμμένη. Στην τετριμμένη συνθετικότητα, κάθε λέξη διατηρεί το ανεξάρτητο νόημά της. Για παράδειγμα, ο όρος «ξανθιά χορεύτρια» αναφέρεται σε ένα άτομο που είναι ταυτόχρονα ξανθό και χορεύει.
Η μη τετριμμένη συνθετικότητα, από την άλλη πλευρά, περιλαμβάνει μια πιο σύνθετη, πιο διαφοροποιημένη σχέση, στην οποία το νόημα δεν είναι απλώς το άμεσο άθροισμα των εμπλεκόμενων λέξεων. Ένας “κακός χορευτής” δεν είναι ένας κακός άνθρωπος που χορεύει. Στην περίπτωση αυτή, το επίθετο τροποποιεί το νόημα της έκφρασης στο σύνολό της.
Έρευνες σε πτηνά και πρωτεύοντα έχουν δείξει ότι κάποια είδη μπορούν να συνδυάζουν μεμονωμένους ήχους, όμως έως σήμερα δεν υπήρχαν άμεσες αποδείξεις ότι τα ζώα χρησιμοποιούν σύνθετους, μη τετριμμένους συνδυασμούς στην επικοινωνία τους.
Ένα λεξικό για τους μπονόμπο
Στο πλαίσιο της μελέτης, οι επιστήμονες της Ζυρίχης δημιούργησαν ένα “λεξικό” αναλύοντας 700 ηχογραφήσεις φωνών άγριων μπονόμπο στη ζούγκλα της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό και προσδιόρισαν το νόημά τους.
Κάθε φορά που οι πίθηκοι φώναζαν, οι ερευνητές κατέγραφαν με ακρίβεια το πλαίσιο, όπως τη συμπεριφορά τους, τις αντιδράσεις των άλλων μπονόμπο ή τη θέση τους στο χώρο. Συνολικά, κατέγραψαν 300 διαφορετικά συγκυριακά χαρακτηριστικά αυτού του είδους.
“Αυτό αποτελεί ένα σημαντικό βήμα προς την κατανόηση της επικοινωνίας άλλων ειδών, καθώς είναι η πρώτη φορά που προσδιορίζουμε τη σημασία των κλήσεων σε όλο το φωνητικό ρεπερτόριο ενός ζώου”, εξηγεί η Μελίσα Μπερτέ από το UZH, πρώτη συγγραφέας της μελέτης, όπως αναφέρεται σε δελτίο Τύπου του πανεπιστημίου.
Οι επιστήμονες εξέτασαν επίσης τη σημασία των συνδυασμών ορισμένων καλεσμάτων, δείχνοντας ότι ορισμένοι αποτελούσαν μη τετριμμένες συνθέσεις που υπερέβαιναν το άθροισμα των επιμέρους στοιχείων τους.
Κοινή καταγωγή
“Τα αποτελέσματά μας δείχνουν ότι η μη τετριμμένη συνθετικότητα δεν περιορίζεται στους ανθρώπους”, γράφουν οι συγγραφείς της μελέτης. Επομένως, η μελέτη δείχνει ότι η ικανότητα σχηματισμού σύνθετων νοημάτων από μικρότερους ήχους υπήρχε πολύ πριν από την ανθρώπινη γλώσσα.
“Η μελέτη μας υποδηλώνει, επομένως, ότι οι πρόγονοί μας χρησιμοποιούσαν ήδη εκτεταμένα τη συνθετικότητα τουλάχιστον 7 εκατομμύρια χρόνια πριν, αν όχι περισσότερο”, καταλήγει ο Τάουνσεντ. Οι άνθρωποι και οι μπονόμπο μοιράζονται έναν κοινό πρόγονο που χρονολογείται περίπου επτά έως δεκατρία εκατομμύρια χρόνια πριν. Στη μελέτη αυτή συμμετείχαν επίσης επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ.
