Μοναδικό δημιούργημα της αιγαιοπελαγίτικης μοναστηριακής αρχιτεκτονικής, η Παναγία η Χοζοβιώτισσα, η αετοφωλιά της Αμοργού, δεσπόζει σε επιβλητική ορθοπλαγιά, πάνω από τη θάλασσα, σε απόσταση 2,5 χιλιομέτρων ΒΑ από την πρωτεύουσα του νησιού.
Στο ανατολικότερο νησί των Κυκλάδων, σε ένα βραχώδες τοπίο άγριας ομορφιάς, οι πιστοί κατάφεραν να δαμάσουν τα στοιχεία της φύσης και να αφήσουν πίσω τους ένα θρησκευτικό μνημείο που αποτελεί ιερή παρακαταθήκη.
Σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή, η μονή, αφιερωμένη στα Εισόδια της Θεοτόκου, ιδρύθηκε την περίοδο της Εικονομαχίας, τον 9ο αιώνα, όταν έφθασε εδώ (στον ορμίσκο της Αγίας Άννας) από το Xόζοβο (τα Χόζοβα) της Παλαιστίνης, με θαυματουργό τρόπο ή φερμένη από μοναχούς, η εικόνα της Παναγίας, ανακαινίστηκε δε στα τέλη του 11ου αιώνα από τον αυτοκράτορα του Βυζαντίου Aλέξιο Α’ Kομνηνό.
Η τοπική παράδοση αποδίδει την ίδρυση της ξακουστής μονής σε θαύμα.
Οι κάτοικοι της περιοχής είχαν αποφασίσει να χτίσουν μια εκκλησία στην ακτή, αλλά συναντούσαν αξεπέραστες δυσκολίες, αφού ό,τι έχτιζαν την ημέρα το βράδυ γκρεμιζόταν.
Τότε ένας ιερέας γονάτισε και προσευχήθηκε.
Όταν ύψωσε το βλέμμα του, αντίκρισε πάνω στην ορθοπλαγιά, κρεμασμένο σε ένα καρφί, το σακίδιο ενός εργάτη.
Θεώρησε το σημείο συμβολικό, κι έτσι οι κάτοικοι άρχισαν να χτίζουν πάνω στον απότομο βράχο την εκκλησία της Παναγίας, που αποτέλεσε και το παλαιότερο τμήμα της μετέπειτα μονής.
Στο σκευοφυλάκιο της Χοζοβιώτισσας, εκτός από την εικόνα της Παναγίας, που τιμάται στις 21 Νοεμβρίου, φυλάσσονται ανεκτίμητα κειμήλια, αξιόλογα δείγματα της μεταβυζαντινής κατά κύριο λόγο εκκλησιαστικής τέχνης.
Την εβδομάδα μετά το Πάσχα πραγματοποιείται περιφορά της εικόνας της Παναγίας στη Χώρα της Αμοργού και τα χωριά του νησιού.
