Αν κάποια φορά δεν καταφέρετε για οποιονδήποτε λόγο να τηρήσετε την υπόσχεση που δώσατε στο παιδί σας, μην προσπαθήσετε να σκαρφιστείτε κάποια πρόχειρη δικαιολογία, όχι τουλάχιστον αν δεν θέλετε να σας κοιτάξει με καχύποπτο βλέμμα που μαρτυρά ότι το ψέμα δεν ήταν και τόσο πειστικό.
Κόντρα σε παλαιότερες έρευνες που ισχυρίζονταν ότι η κακή δικαιολογία στο παιδί είναι καλύτερη από καθόλου δικαιολογία, μελέτη που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο Cognitive Development διαπιστώνει ότι τα παιδιά προσχολικής ηλικίας μπορούν να αξιολογήσουν τις δικαιολογίες τόσο ως προς την πειστικότητά τους όσο και τις προθέσεις πίσω από αυτές.
«Από την ηλικία των τριών ή πέντε ετών, αναγνωρίζουν πότε ακούν μια κακή δικαιολογία» αναφέρει ο επικεφαλής συγγραφέας, Leon Li, ο οποίος εκπόνησε τη μελέτη με τον αναπτυξιακό ψυχολόγο Michael Tomasello στο πλαίσιο του διδακτορικού του στο Τμήμα Ψυχολογίας και Νευροεπιστημών του Πανεπιστημίου Duke.
Η μελέτη, στην οποία συμμετείχαν 64 τρίχρονα και πεντάχρονα παιδιά, περιελάμβανε την προβολή μιας σειράς βίντεο με μαριονέτες που τους υπόσχονταν πως θα φύγουν για λίγο για να φέρουν ένα φοβερό παιχνίδι να τους δείξουν, για να επιστρέψουν όμως με άδεια χέρια και δικαιολογίες καλές όπως «έπρεπε να βοηθήσω έναν φίλο με τα μαθήματα του σχολείου», κακές όπως «ήθελα να χαζέψω τηλεόραση» ή χωρίς να δώσουν καμία εξήγηση. Μετά από αυτό, τα παιδιά ρωτήθηκαν αν θεωρούσαν τη συμπεριφορά της μαριονέτας σωστή ή λάθος και και τους ζητήθηκε να αιτιολογήσουν την απάντησή τους.
Το σύνολο των παιδιών συνηγόρησαν πως είναι γενικά λάθος να «σπας» μια υπόσχεση, ανεξαρτήτως δικαιολογίας. Ωστόσο έδειξαν μεγαλύτερη κατανόηση για τις μαριονέτες που παρουσίασαν μια καλή δικαιολογία, όπως να βοηθήσουν κάποιον, σε αντίθεση με μια πρόχειρη και κακή (π.χ. προτίμησα να κάνω κάτι άλλο, πιο διασκεδαστικό). Κοντολογίς τα παιδιά αυτής της ηλικίας έδειξαν να προκρίνουν την αναγκαία παροχή βοήθειας σε κάποιον έναντι εγωιστικών πράξεων και κινήτρων και, επιπλέον, απέδωσαν αρνητικό πρόσημο αδιακρίτως στις κακές και ανύπαρκτες δικαιολογίες, καταρρίπτοντας παλαιότερα συμπεράσματα που υποστήριζαν ότι αρκεί μια οποιαδήποτε εξήγηση.
Οι εξηγήσεις έπειτα των παιδιών για την απάντησή τους ανέδειξαν το προβάδισμα της μεγαλύτερης ηλικίας στην κατανόηση εννοιών όπως «υπόσχεση» και «υποχρέωση προς κάποιον», με τα πεντάχρονα παιδιά να αρθρώνουν καλύτερα τη σκέψη τους σχετικά το τι «έπρεπε» να κάνουν οι μαριονέτες.
Ακόμα και οι πιο άθλιες δικαιολογίες ωστόσο δεν θα εμπόδιζαν ένα παιδί να δει με συμπάθεια τη μαριονέτα που τις εξέφρασε ή να την καλέσει ακόμα για παιχνίδι. «Συνήθως, αν κάποιος αθετήσει την υπόσχεσή του παρουσιάζοντας μια πραγματικά κακή δικαιολογία, σημαίνει ότι δεν είναι πραγματικά καλός φίλος. Τα παιδιά αυτής της ηλικίας ωστόσο δεν κάνουν αυτή τη σύνδεση. Απλώς δεν φτάνει ακόμα εκεί η σκέψη τους» δήλωσε ο Li.
Η μελέτη υπάγεται σε ένα ευρύτερο ερευνητικό πεδίο για το πώς τα παιδιά αποτιμούν συμπεριφορές και ενεργούν στο πλαίσιο των πολιτισμικών και κοινωνικών προτύπων για το πώς αντιμετωπίζουμε και συμπεριφερόμαστε στους άλλους. «Η ηθική είναι ένας “κοινός τόπος” που μοιραζόμαστε με τους άλλους, καλλιεργώντας τις ίδιες προσδοκίες σχετικά με το πώς πρέπει να συμπεριφερόμαστε και τι αξία έχει μια καλή δικαιολογία. Διαπιστώσαμε ότι τα παιδιά συμμετέχουν σε αυτόν τον “κοινό τόπο”» δήλωσε ο ερευνητής.
Συνεπώς, καταλήγει ο ίδιος, οι γονείς που αθέτησαν μια υπόσχεση προς το παιδί θα πρέπει να σκεφτούν καλά πριν επαναλάβουν τη φράση «γιατί το λέω εγώ», απαντώντας στην απορία του «γιατί;».
