Πότε αρχίζουν τα μωρά να κατανοούν λέξεις;

Η εξέλιξη του λόγου στα μωρά δεν είναι μόνο αποτέλεσμα βιολογικής ωρίμανσης αλλά και του περιβάλλοντος, δηλαδή της οικογένειας.

Η γλωσσική ανάπτυξη ξεκινά πολύ νωρίτερα απ’ όσο φανταζόμαστε. Σήμερα γνωρίζουμε ότι τα μωρά αρχίζουν να ακούν και να επεξεργάζονται ήχους ήδη από το δεύτερο τρίμηνο της εγκυμοσύνης. Μέχρι τη στιγμή που θα αντικρίσεις το μωρό σου για πρώτη φορά, έχει ήδη μάθει να αναγνωρίζει τη φωνή σου και να αντιδρά στις μεταβολές του τόνου της.

Η καθημερινότητα μετά τη γέννηση αποτελεί έναν συνεχόμενο κύκλο αισθητηριακών εμπειριών, μέσα από τις οποίες τα βρέφη μαθαίνουν σταδιακά να αποδίδουν νόημα στους ήχους και τελικά στις λέξεις.

Η πρώτη επικοινωνία με τα μωρά: από τη γέννηση έως τον πρώτο μήνα

Τα νεογέννητα χρησιμοποιούν όλες τις αισθήσεις τους για να κατανοήσουν τον κόσμο γύρω τους. Αν και δεν αντιλαμβάνονται ακόμα το νόημα των λέξεων, αναγνωρίζουν ξεκάθαρα τον συναισθηματικό τόνο της φωνής.

Το χαμόγελο, η αγκαλιά και η άμεση ανταπόκριση στις ανάγκες τους χτίζουν την πρώτη «γέφυρα» επικοινωνίας. Μέσα από αυτή τη διαδικασία, το μωρό μαθαίνει ότι η φωνή σου συνδέεται με ασφάλεια και φροντίδα.

2 έως 3 μήνες: η αρχή της «συνομιλίας»

Στο τρίμηνο αυτό τα μωρά γίνονται πιο δεκτικά στα ερεθίσματα του περιβάλλοντος. Συχνά η φωνή σου αρκεί για να το ηρεμήσει, καθώς έχει ήδη μάθει ότι η παρουσία σου συνεπάγεται άνεση και προστασία.

Οι πρώτοι ήχοι –τα γνωστά «cooing»– και τα χαμόγελα δεν είναι τυχαίες αντιδράσεις. Αποτελούν ένα πρωτόλειο σύστημα επικοινωνίας, το οποίο δίνει τη θέση του σε μια μορφή «διαλόγου» μεταξύ γονέα και βρέφους.

4 έως 7 μήνες: αναγνώριση ήχων και ονόματος

Η περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται από μεγάλη πρόοδο στην ακουστική επεξεργασία. Γύρω στους 6 μήνες, τα μωρά μπορούν να αναγνωρίσουν το όνομά τους, ένα κομβικό βήμα στην κατανόηση του λόγου. Παρόλο που δεν κατανοούν το πλήρες νόημα των λέξεων, διακρίνουν πλέον μοτίβα, ρυθμούς και παύσεις στην ομιλία.

Η χρήση «parentese» – η υψηλότερη, μελωδική ομιλία που χρησιμοποιούν αυθόρμητα οι ενήλικες – αποδεικνύεται εξαιρετικά ωφέλιμη. Τα μωρά ακούν καλύτερα σε υψηλές συχνότητες και ανταποκρίνονται πιο εύκολα σε υπερτονισμένες συλλαβές.

8 έως 12 μήνες: η πρώτη κατανόηση εντολών

Στο τελευταίο τρίμηνο του πρώτου έτους εμφανίζεται η πραγματική κατανόηση λέξεων. Ένα παιδί 12 μηνών μπορεί να αντιληφθεί απλές εντολές, όπως «όχι» ή «δώσ’ το», και να συμμετέχει σε παιχνίδια αλληλεπίδρασης. Η κατανόηση συνοδεύεται από χειρονομίες – κούνημα κεφαλιού, χειροκρότημα, χαιρετισμός – οι οποίες αποτελούν σημαντικό δομικό στοιχείο της γλωσσικής ανάπτυξης.

Τα μωρά επίσης αρχίζουν να πειραματίζονται με τη συμπεριφορά για να δουν τις αντιδράσεις των ενηλίκων. Δεν πρόκειται για σκόπιμη «ανυπακοή», αλλά για έναν τρόπο να κατανοήσουν τη σχέση μεταξύ πράξης και συνεπειών, απαραίτητο υπόβαθρο για την κατανόηση λέξεων και κανόνων.

13 έως 18 μήνες: εκρηκτική γλωσσική ανάπτυξη

Μετά τον πρώτο χρόνο, η εξέλιξη επιταχύνεται. Τα περισσότερα νήπια κατανοούν δεκάδες λέξεις και χρησιμοποιούν τουλάχιστον πέντε έως δέκα. Αναγνωρίζουν αντικείμενα, δείχνουν αυτό που θέλουν και μπορούν να εντοπίσουν ονομασμένα μέρη του σώματος. Η επικοινωνία πλέον δεν αφορά μόνο την ανταπόκριση, αλλά και την πρωτοβουλία.