Πολλά τρόφιμα και συμπληρώματα ισχυρίζονται ότι μπορούν να μειώσουν τη χοληστερίνη, κάτι που είναι σημαντικό για την υγεία της καρδιάς, καθώς όταν τα επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα είναι πολύ υψηλά, αυξάνεται ο κίνδυνος καρδιακών και κυκλοφορικών παθήσεων.
Αλλά λειτουργούν πράγματι τόσο αποτελεσματικά όσο οι ευρέως συνταγογραφούμενες στατίνες;
Το Βρετανικό Ίδρυμα Καρδιάς (BHF) εξετάζει επτά από τις πιο συνηθισμένες εναλλακτικές στις στατίνες.
1. Φυτικές στερόλες και στανόλες
Ίσως έχετε δει μαργαρίνες, γάλατα και γιαούρτια που αναφέρουν ότι μειώνουν ενεργά τη χοληστερίνη.
Αυτά περιέχουν πρόσθετες φυτικές στερόλες και στανόλες –γνωστές και ως φυτοστερόλες–, οι οποίες έχει αποδειχθεί ότι μειώνουν τη χοληστερόλη.
Μια ανασκόπηση 124 μελετών που δημοσιεύθηκε το 2014 στο British Journal of Nutrition διαπίστωσε ότι η ημερήσια πρόσληψη έως 3,3 γραμμαρίων φυτοστερολών μείωνε σταδιακά την «κακή» χοληστερόλη χαμηλής πυκνότητας (LDL) κατά 6 έως 12% μέσα σε περίπου τέσσερις εβδομάδες.
Πιστεύεται ότι, επειδή οι φυτικές στερόλες και στανόλες έχουν παρόμοια δομή με τη χοληστερόλη, μειώνουν την ποσότητα χοληστερόλης που απορροφάται από το έντερο, μειώνοντας έτσι τα επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα.
Μπορείτε, επίσης, να τις βρείτε σε μικρές ποσότητες σε φυτικά τρόφιμα, όπως φρούτα, λαχανικά, φυτικά έλαια, ξηρούς καρπούς και δημητριακά. Ωστόσο, αυτό συνήθως δεν ξεπερνά τα 600 mg φυτοστερολών την ημέρα, πολύ χαμηλότερα από τη δραστική δόση των 2 g που μπορείτε να λάβετε από εμπλουτισμένα γαλακτοκομικά προϊόντα.
Προσοχή! Οι φυτικές στερόλες και στανόλες μπορούν να μειώσουν τη χοληστερόλη, ωστόσο δεν υπάρχουν κλινικές δοκιμές που να δείχνουν ότι μειώνουν τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής και εγκεφαλικού. Αντίθετα, έχει αποδειχθεί ότι οι στατίνες μειώνουν τόσο τα επίπεδα χοληστερόλης όσο και τον κίνδυνο εμφράγματος και εγκεφαλικού.
2. Βρώμη
Η βρώμη και το κριθάρι περιέχουν έναν τύπο διαλυτής ίνας, που ονομάζεται β-γλυκάνη. Οι διαλυτές ίνες σχηματίζουν ένα είδος γέλης στο έντερο, η οποία μπορεί να δεσμεύσει τη χοληστερόλη και να αποτρέψει την απορρόφησή της από τον οργανισμό.
Έρευνες υποδεικνύουν ότι οι β-γλυκάνες μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση της χοληστερόλης σε μέτριο βαθμό, εάν περιλαμβάνονται σε μια υγιεινή διατροφή.
Μια ανασκόπηση 58 ελεγχόμενων δοκιμών που δημοσιεύθηκε επίσης στο British Journal of Nutrition διαπίστωσε ότι η «κακή» χοληστερόλη μέσης ηλικίας ατόμων μειώθηκε κατά 4,2% όταν κατανάλωναν 3,5 g β-γλυκάνης από προϊόντα βρώμης ημερησίως για τρεις έως δώδεκα εβδομάδες, σε σύγκριση με εκείνους που δεν το έκαναν.
Μία μερίδα 40 g πόριτζ περιέχει 2 g β-γλυκάνης, ενώ ένα ποτήρι 250 ml γάλα βρώμης περιέχει 1 g.
Ωστόσο, δεν υπάρχουν έρευνες που να συνδέουν τη βρώμη με μειωμένο κίνδυνο καρδιακής προσβολής ή εγκεφαλικού.
3. Σκόρδο
Υπάρχουν ενδείξεις πως μια χημική ουσία του σκόρδου, η αλισίνη, μπορεί να μειώσει τη χοληστερόλη και την αρτηριακή πίεση, αλλά τα ερευνητικά αποτελέσματα είναι αντικρουόμενα.
Μια μικρή μελέτη στο Ιράν, δημοσιευμένη το 2016 στο International Journal of Preventive Medicine, διαπίστωσε ότι άτομα με υψηλή χοληστερόλη που κατανάλωναν 20 g ωμό σκόρδο (περίπου τέσσερις σκελίδες) και μία κουταλιά χυμό λεμονιού την ημέρα για οκτώ εβδομάδες παρουσίασαν μεγαλύτερη μείωση στα επίπεδα της «κακής» χοληστερόλης από εκείνους που έλαβαν μόνο ένα από τα δύο ή κανένα.
Ωστόσο, μια δοκιμή του Πανεπιστημίου Στάνφορντ, που δημοσιεύθηκε στο Archives of Internal Medicine το 2007, διαπίστωσε ότι η καθημερινή λήψη ωμού σκόρδου ή συμπληρωμάτων σκόρδου για έξι μήνες δεν είχε καμία επίδραση στα επίπεδα της «κακής» χοληστερόλης σε άτομα με υψηλή χοληστερόλη.
4. Ωμέγα-3 λιπαρά
Αν και τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, που βρίσκονται συνήθως σε λιπαρά ψάρια και συμπληρώματα ιχθυελαίου, δεν μειώνουν τη χοληστερίνη, θεωρείται ότι μειώνουν έναν άλλο τύπο λίπους στο αίμα, τα τριγλυκερίδια, τα οποία επίσης αυξάνουν τον κίνδυνο καρδιακών και κυκλοφορικών παθήσεων όταν είναι αυξημένα.
Μια ανάλυση 90 μελετών με 72.598 συμμετέχοντες, που δημοσιεύθηκε το 2023 στο Journal of the American Heart Association, διαπίστωσε ότι η καθημερινή κατανάλωση συμπληρωμάτων με δύο τύπους ωμέγα-3 για περίπου 13 εβδομάδες μείωσε τα επίπεδα τριγλυκεριδίων στο αίμα.
Η μείωση αυτή παρατηρήθηκε τόσο σε άτομα με υψηλή χοληστερόλη όσο και σε εκείνα χωρίς.
Η έρευνα εξέτασε τα αποτελέσματα συμπληρωμάτων που περιείχαν 2 g δοκοσαεξαενοϊκού (DHA) και εικοσαπενταενοϊκού (EPA) οξέος.
Ωστόσο, διαπίστωσε επίσης ότι η λήψη άνω των 2 g αυτών των συμπληρωμάτων την ημέρα μείωσε περαιτέρω τα τριγλυκερίδια, αλλά αύξησε τα επίπεδα της «κακής» χοληστερόλης.
Και τα δύο, DHA και EPA, βρίσκονται φυσικά σε λιπαρά ψάρια, όπως ο σολομός, το σκουμπρί και οι αντζούγιες, ενώ ένας άλλος τύπος ωμέγα-3, το άλφα-λινολενικό οξύ (ALA), υπάρχει σε ορισμένους ξηρούς καρπούς, σπόρους και έλαια που παράγονται από αυτούς.
Ωστόσο, τα συμπληρώματα ωμέγα-3 δεν συνιστώνται για την πρόληψη καρδιοπάθειας, εκτός εάν σας τα συνταγογραφήσει γιατρός λόγω υψηλών επιπέδων τριγλυκεριδίων, καθώς τα επιστημονικά δεδομένα για τη βελτίωση της καρδιακής υγείας είναι αντικρουόμενα.
Για παράδειγμα, έρευνα που δημοσιεύθηκε στο BMJ Medicine το 2024 έδειξε ότι τα συμπληρώματα ιχθυελαίου μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιακής πάθησης ή εγκεφαλικού, αλλά να μειώσουν τον κίνδυνο για άτομα που έχουν ήδη καρδιοπάθεια.
5. Εκχύλισμα κόκκινου ρυζιού (Red yeast rice extract – RYRE)
Το εκχύλισμα κόκκινου ρυζιού προέρχεται από τη ζύμωση ενός τύπου μαγιάς που βρίσκεται στο ρύζι και πωλείται ως συμπλήρωμα.
Περιέχει ένα συστατικό που ονομάζεται μονακολίνη Κ, το οποίο μπορεί να μειώσει την «κακή» LDL χοληστερόλη και αποτελεί ήδη δραστικό συστατικό μιας στατίνης που ονομάζεται λοβαστατίνη.
Μια ανασκόπηση 20 δοκιμών, που δημοσιεύθηκε το 2015 στο περιοδικό Atherosclerosis, διαπίστωσε ότι όσοι λάμβαναν κόκκινο ρύζι είχαν περίπου την ίδια μείωση στα επίπεδα «κακής» χοληστερόλης με εκείνους που λάμβαναν στατίνη.
Το αποτέλεσμα αυτό αφορούσε τη λήψη 10,4 g συμπληρώματος μονακολίνης Κ την ημέρα.
Ωστόσο, σε αντίθεση με τις στατίνες, η ποσότητα της δραστικής ουσίας στα συμπληρώματα κόκκινου ρυζιού μπορεί να ποικίλλει, καθώς τα συμπληρώματα δεν υπόκεινται στην ίδια αυστηρή ρύθμιση.
Επίσης, υπάρχει έλλειψη ερευνών σχετικά με την ασφάλειά του μακροπρόθεσμα, επομένως δεν συνιστάται.
6. Νιασίνη
Υπάρχουν ενδείξεις ότι η νιασίνη (γνωστή και ως βιταμίνη Β3 ή νικοτινικό οξύ) μπορεί να μειώσει την «κακή» χοληστερόλη και να αυξήσει την «καλή» HDL χοληστερόλη.
Ωστόσο, αυτό το αποτέλεσμα παρατηρείται μόνο σε ορισμένα άτομα και μόνο όταν χορηγείται σε υψηλή δοσολογία, επομένως δεν συνιστάται ως συμπλήρωμα για τη μείωση της χοληστερόλης ή την πρόληψη καρδιοπάθειας.
Οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να λάβουν επαρκή ποσότητα μέσω της διατροφής, από κρέας, ψάρι, ξηρούς καρπούς, σπόρους, καθώς και από εμπλουτισμένα δημητριακά και ψωμί.
Η λήψη νιασίνης ως συμπλήρωμα μπορεί επίσης να προκαλέσει έντονη έξαψη του δέρματος.
Πιο πρόσφατα, μελέτη σε 1.162 άτομα που δημοσιεύθηκε στο Nature Medicine το 2024 υποστήριξε ότι η υπερβολική νιασίνη μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο θανάτου από καρδιοπάθεια ή εμφάνισης καρδιακής προσβολής ή εγκεφαλικού. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα άτομα με τα υψηλότερα επίπεδα μορίων που παράγει ο οργανισμός όταν διασπά τη νιασίνη στο αίμα είχαν έως και διπλάσιο κίνδυνο σοβαρού καρδιακού επεισοδίου, συμπεριλαμβανομένου του θανάτου, μέσα στα επόμενα τρία χρόνια σε σχέση με εκείνους με τα χαμηλότερα επίπεδα.
7. Πολυκοζανόλη
Η πολυκοζανόλη (ή πολυκοσανόλη) είναι μια ένωση η οποία εξάγεται από το κερί ζαχαροκάλαμου που παρασκευάζεται στην Κούβα.
Προηγούμενες κουβανικές μελέτες ανέφεραν ότι μπορεί να μειώσει τη χοληστερόλη και να βελτιώσει διάφορες ιατρικές παθήσεις. Ωστόσο, έρευνες από άλλες χώρες έχουν βρει ελάχιστα αξιόπιστα στοιχεία ότι λειτουργεί, και ορισμένες μελέτες δεν έδειξαν καμία επίδραση.
