Όταν το παιδί απομακρύνεται συναισθηματικά – Πώς αντιδράμε;

Η αποστασιοποίηση στην παιδική και εφηβική ηλικία δεν σημαίνει αδιαφορία. Τι κρύβεται πίσω από την απόσταση και πώς διατηρούμε τη σύνδεση με το παιδί μας ζωντανή;

Μία από τις πιο δύσκολες στιγμές στη γονεϊκότητα είναι όταν το παιδί αρχίζει να απομακρύνεται συναισθηματικά. Μπορεί να ήταν πάντα εκφραστικό και δεκτικό, κι όμως τώρα κλείνεται στον εαυτό του. Ή μπορεί να είναι ένας/μία έφηβος/η που αποφεύγει τις συζητήσεις, τις αγκαλιές ή τις οικογενειακές στιγμές. Για πολλούς γονείς, αυτή η απομάκρυνση μπορεί να μοιάζει με απόρριψη. Δεν είναι όμως πάντα έτσι.

Η συναισθηματική αποστασιοποίηση είναι συχνά μέρος της φυσιολογικής ανάπτυξης. Το κλειδί είναι να κατανοήσουμε τι συμβαίνει και να αντιδράσουμε με τρόπο που ενισχύει τη σύνδεσή μας, αντί να την επιβαρύνει.

Γιατί απομακρύνονται τα παιδιά;

Η συναισθηματική απομάκρυνση δεν έχει μία μόνο εξήγηση — εξαρτάται από την ηλικία, το περιβάλλον, το ταμπεραμέντο του παιδιού και τις σχέσεις γύρω του.

Στην παιδική ηλικία (6–10 ετών):

• Τα παιδιά αρχίζουν να χτίζουν την ταυτότητά τους πέρα από την οικογένεια.
• Αναζητούν πιο ανεξάρτητους ρόλους και ενισχύουν τις σχέσεις με φίλους.
• Μπορεί να νιώσουν την πίεση να “φανούν μεγάλα” και να εκφράζουν λιγότερο τα συναισθήματά τους.

Στην εφηβεία (11+):

• Η ανάγκη για αυτονομία, κυριαρχεί.
• Ο/Η έφηβος/η επαναπροσδιορίζει τη σχέση του με τους γονείς, συχνά μέσω αποστασιοποίησης.
• Μπορεί να φοβάται την κριτική ή να δοκιμάζει τα όρια εμπιστοσύνης.

Άλλες πιθανές αιτίες:

• Άγχος, πίεση, απογοητεύσεις στο σχολείο ή στις φιλίες.
• Συναισθηματική υπερφόρτιση που το παιδί δεν ξέρει πώς να διαχειριστεί.
• Έλλειψη ελεύθερου χρόνου ή υπερβολική έκθεση σε οθόνες και ψηφιακές σχέσεις.

Πώς αναγνωρίζουμε ότι το παιδί απομακρύνεται;

Η απομάκρυνση δεν είναι πάντα φανερή. Κάποιες ενδείξεις περιλαμβάνουν:

• Μείωση της συμμετοχής στις αυθόρμητες συζητήσεις της καθημερινότητας
• Αποφυγή σωματικής επαφής ή συναισθηματικής έκφρασης
• Μονολεκτικές απαντήσεις (“τίποτα”, “καλά”) όταν ρωτάμε πώς ήταν η μέρα του
• Αυξημένος χρόνος σε οθόνες ή απομόνωση στο δωμάτιο
• Αντιδράσεις άμυνας ή εκνευρισμού όταν προσπαθούμε να πλησιάσουμε

Τι καλύτερα να μην κάνουμε

Όταν το παιδί κλείνεται συναισθηματικά, είναι φυσικό να νιώθουμε απόρριψη ή και φόβο. Παρόλα αυτά, υπάρχουν μερικά πράγματα που καλό είναι να αποφύγουμε:

Να το πιέζουμε να μιλήσει

Η πίεση (“πες μου τι έχεις”, “γιατί δεν μου μιλάς;”) συχνά φέρνει το αντίθετο αποτέλεσμα. Το παιδί μπορεί να νιώσει ότι δεν γίνεται σεβαστός ο ρυθμός του.

Να το παίρνουμε προσωπικά

Δεν είναι απαραίτητα απόρριψη προς εμάς. Συχνά πρόκειται για εσωτερική διεργασία — άγχος, ανασφάλεια ή κούραση που απλώς “ξεσπάει” στον ασφαλή του χώρο.

Να τιμωρούμε ή να ειρωνευόμαστε

Φράσεις όπως “έλα τώρα, σιγά το πρόβλημα” ή “πάλι με μούτρα είσαι;” απλώς ακυρώνουν το βίωμα του παιδιού και ενισχύουν την αποστασιοποίηση.

Τι μπορούμε να κάνουμε για να επανασυνδεθούμε

Η επανασύνδεση δεν είναι θέμα τεχνικής, αλλά στάσης. Ακολουθούν μερικά βασικά βήματα:

Να είμαστε διαθέσιμοι, χωρίς να επιμένουμε

Μπορεί να μη θέλει να μιλήσει τη στιγμή που εμείς είμαστε έτοιμοι. Αλλά χρειάζεται να νιώθει ότι είμαστε εκεί, σταθεροί και ανοιχτοί — όποτε κι αν το χρειαστεί.

Να παρατηρούμε χωρίς να κρίνουμε

Αντί να ρωτήσουμε “γιατί είσαι έτσι;”, μπορούμε να πούμε “σε βλέπω λίγο σκεπτικό σήμερα, αν θέλεις να μιλήσουμε, είμαι εδώ”.

Μικρές πράξεις σύνδεσης

Μια βόλτα, ένα παιχνίδι, ένα ανέκδοτο ή ένα κοινό project μπορεί να “ξεκλειδώσει” τη σύνδεση χωρίς να χρειάζεται συζήτηση για τα “σοβαρά”. Το χτίσιμο της εμπιστοσύνης βρίσκεται και στα απλά…

Δημιουργούμε ρουτίνες επικοινωνίας

Π.χ. “10 λεπτά κάθε βράδυ λέμε τι μας άρεσε και τι όχι από τη μέρα μας” — χωρίς ερωτήσεις ή πίεση, απλώς μοιραζόμαστε.

Δε φοβόμαστε τη σιωπή

Η συναισθηματική απόσταση δεν γεφυρώνεται πάντα με λόγια. Μερικές φορές, μια ήσυχη παρουσία δίπλα στο παιδί αρκεί για να νιώσει ασφάλεια.

Όταν χρειάζεται περισσότερη στήριξη

Αν η απομάκρυνση κρατά για πολύ και συνοδεύεται από:

• Έντονα ξεσπάσματα ή απομόνωση
• Αλλαγές στον ύπνο, τη διατροφή ή τη σχολική απόδοση
• Δηλώσεις όπως “κανείς δεν με καταλαβαίνει” ή “δεν με νοιάζει τίποτα”

…τότε ίσως είναι καλό να αναζητήσουμε υποστήριξη από ειδικό ψυχικής υγείας. Η πρόληψη είναι πάντα πιο σημαντική από την παρέμβαση.

Η απόσταση δεν είναι ρήγμα — είναι στάδιο

Η συναισθηματική απομάκρυνση ενός παιδιού μπορεί να είναι ένα από τα πιο προκλητικά κομμάτια της γονεϊκότητας, ειδικά όταν ο δεσμός ήταν πάντα δυνατός. Όμως είναι και μια ευκαιρία εξέλιξης — τόσο για το παιδί όσο και για εμάς.

Το παιδί χρειάζεται χώρο για να χτίσει τη δική του εσωτερική φωνή και εμείς χρειάζεται να μάθουμε να το ακούμε ακόμα κι όταν δεν μιλάει.