Ολοένα και πιο συχνά βλέπουν το φως της δημοσιότητας περιστατικά με «επισκέψεις» άγριων ζώων σε κατοικημένες περιοχές. Αρκούδες, αγριογούρουνα, αλεπούδες και λύκοι κατεβαίνουν από τα βουνά και περιπλανώνται σε χωριά, αγροτικές εκτάσεις, αυλές σπιτιών, ακόμα και μέσα στον αστικό ιστό, προκαλώντας έκπληξη αλλά και ανησυχία στους πολίτες.
Οι απρόσμενες «συναντήσεις» καταγράφονται συχνά σε βίντεο που μπορούν να γίνουν viral μέσα σε λίγες ώρες στο διαδίκτυο, όμως πίσω από τις εντυπωσιακές -συχνά – εικόνες κρύβεται μια πολύ μεγαλύτερη πρόκληση: η πραγματική δοκιμασία της συνύπαρξης ανθρώπου και άγριων ζώων, που απαιτεί προσοχή, σεβασμό και λύσεις για αρμονική συμβίωση στη φύση. Το πρόσφατο συμβάν στη Χαλκιδική, όπου ένας λύκος επιτέθηκε και τραυμάτισε ένα παιδί στην περιοχή του Μαρμαρά, χαρακτηρίστηκε από τους ειδικούς ως «μεμονωμένο περιστατικό», αναδεικνύει ωστόσο την σοβαρότητα της κατάστασης και την ανάγκη για έναν πιο συστηματικό σχεδιασμό διαχείρισης αυτών των φαινομένων.
Γιατί εμφανίζονται τα άγρια ζώα στις οικιστικές ζώνες
Τους λόγους που τα άγρια ζώα προσεγγίζουν κατοικημένες περιοχές, τις ευθύνες της Πολιτείας, αλλά και τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν για την πρόληψη τέτοιων καταστάσεων εξηγεί μιλώντας στο enikos.gr o κ. Πάνος Στεφάνου, υπεύθυνος επικοινωνίας του «Αρκτούρου». «Ο βασικός λόγος που ένα άγριο ζώο θα πλησιάσει σε μια κατοικημένη περιοχή είναι το φαγητό», λέει χαρακτηριστικά, σημειώνοντας «ότι τα άγρια ζώα βρίσκουν εύκολα τροφή στα σκουπίδια των οικιστικών ζωνών».
Ο ίδιος προσθέτει, ότι η παρουσία των άγριων ζώων μπορεί να παγιωθεί, όταν δεν υπάρχει καμία «ενόχληση» προς αυτά, ενώ συμπληρώνει πως σε αρκετές περιπτώσεις οι ίδιοι οι πολίτες επιβαρύνουν την κατάσταση, ταΐζοντας πχ. αγριογούρουνα ή αλεπούδες. «Είναι κάτι που έχουμε δει και σε βίντεο να συμβαίνει. Οι αρκούδες, επίσης, μπορούν να προσελκυστούν από τα σκουπίδια, να μπουν μέσα σε αυλές που έχουν δέντρα, να μπουν σε αφύλακτα χωράφια, που δεν έχουν κάποια ηλεκτροφόρα περίφραξη», υπογραμμίζει.
Αυτές οι εμφανίσεις, «γίνονται ολοένα και συχνότερες, γιατί δεν αντιμετωπίζονται εξαρχής», επισημαίνει, σημειώνοντας πως: «όταν ένα άγριο ζώο πλησιάσει σε μια κατοικημένη περιοχή για να φάει, εφόσον βρει φαγητό και δεν δεχθεί κάποια ενόχληση, η συμπεριφορά αυτή θα επαναληφθεί».
Ειδικά για τις εμφανίσεις λύκων στις περιαστικές περιοχές, το enikos.gr απευθύνθηκε στον κ. Γιώργο Ηλιόπουλο, που είναι δρ. Βιολογίας και επιστημονικά υπεύθυνος για το συγκεκριμένο είδος στην περιβαλλοντική οργάνωση «Καλλιστώ». Η απάντησή του είναι ξεκάθαρη. Εξηγεί ότι σχετίζονται σε κάποιο βαθμό με την «επανάκαμψη του πληθυσμού του λύκου», που όπως είπε «δεν υπήρχε παλαιότερα, λόγω της φυσικής εξάπλωσης». Ο δεύτερος λόγος εμφάνισής τους, «έχει να κάνει με την αλλαγή των χρήσεων γης στην ορεινή και ημιορεινή Ελλάδα, τα τελευταία χρόνια», υποστηρίζει, καθώς «σε κάποιες περιοχές έχουμε δραματική μείωση της ορεινής οικονομίας και κυρίως της κτηνοτροφίας, που έχει ως αποτέλεσμα την μείωση της διαθέσιμης τροφής για τους λύκους». Ταυτόχρονα, ξεκαθαρίζει ότι το φαινόμενο εμφάνισης λύκων σε κατοικημένες περιοχές δεν είναι καινούργιο και το ίδιο ισχύει για τις αρκούδες. Ωστόσο, όπως λέει, πλέον υπάρχει αύξηση στις αναφορές περιστατικών, μέσω των καμερών ασφαλείας, των κινητών τηλεφώνων, των κοινωνικών δικτύων.
Αλεπού ακόμη και μέσα στην… Βαρβάκειο αγορά
«Άγρια ζωή υπάρχει μέσα στην πόλη εξαρχής» λέει στο enikos.gr από την πλευρά της η κ. Μαρία Γανωτή, πρόεδρος του Συλλόγου Προστασίας και Περίθαλψης Άγριας Ζωής «ΑΝΙΜΑ»,εξηγώντας ότι «όταν λέμε άγρια ζωή, εννοούμε και τα κοτσύφια, τις νυχτερίδες, τους σκαντζόχοιρους και πάνω από 170 είδη άγριων πουλιών που φωλιάζουν μέσα στην Αθήνα».
Αναφερόμενη συγκεκριμένα στην αλεπού, η κ Γανωτή τονίζει ότι μετατρέπεται σιγά σιγά σε αστικό ζώο όχι μόνο στην Αθήνα, αλλά και σε πολλές μεγάλες μητροπόλεις της Ευρώπης, όπως για παράδειγμα στο Λονδίνο, όπου το φαινόμενο έχει εμφανιστεί από πολύ παλαιότερα.
«Τα τελευταία 10 χρόνια περίπου, οι αλεπούδες, έχουν κάνει έντονη την εμφάνισή τους σχεδόν σε όλες τις συνοικίες της Αθήνας, στα περίχωρα και τα προάστια. Καθημερινώς έχουμε 2-3 κλήσεις για αλεπούδες που είναι κοντά ή και μέσα στον αστικό ιστό» συμπλήρωσε η κ. Γανωτή.
Είναι χαρακτηριστικό ότι έχει γίνει περισυλλογή αλεπούς ακόμη και μέσα από την… Βαρβάκειο αγορά, ενώ καθημερινά αποστέλλονται στην οργάνωση φωτογραφίες και μαρτυρίες για αλεπούδες σε διάφορες περιοχές της Αθήνας. «Προχθές μου έστειλαν από τις οδούς Δεριγνύ και Πατησίων. Προφανώς αυτή μπορεί να μένει στο Πεδίον του Άρεως» επισημαίνει, συμπληρώνοντας ότι «στην Αθήνα πιστεύουμε ότι φωλιάζουν στα άλση, όπως στον Φιλοπάππου και τον Λυκαβηττό. Στο Γαλάτσι και την Αλεπότρυπα της Κυψέλης γνωρίζουμε επίσης ότι υπάρχουν φωλιές με αλεπούδες, που διαμένουν πια εκεί».
Η εμφάνιση του πληθυσμού των αλεπούδων εντός της πόλης, ενδεχομένως να οφείλεται, σύμφωνα με την ίδια, και στην περίοδο του κορονοϊού, κατά την οποία επικρατούσε αρκετή ησυχία, οπότε και ήταν πολύ εύκολο να διασχίσει μια αλεπού μία διαδρομή πχ από τον Υμηττό προς τον Λυκαβηττό. «Αυτό ωστόσο δεν είναι τεκμηριωμένο, αλλά μια εικασία» συμπληρώνει.
Παράλληλα, η πόλη παρέχει στις αλεπούδες αφθονία τροφής και πολλά μέρη για να «τρυπώσουν» και να εγκατασταθούν. «Η αλεπού μπορεί να κρυφτεί εκτός από τα άλση, μέσα σε παλιά σπίτια ή και υπόγεια». Ενώ, όσο και αν φαίνεται περίεργο, σημειώνει η κ. Γανώτη, «ο αστικός ιστός για την αλεπού ενέχει και λιγότερους κινδύνους απ’ ό,τι για παράδειγμα η Πάρνηθα, όπου υπάρχουν λύκοι, αγριογούρουνα καθώς και άλλα ζώα, τα οποία μπορεί να είναι επικίνδυνα για την αλεπού και τα αλεπουδάκια της».
Τι πρέπει να κάνουν οι πολίτες εάν συναντήσουν αρκούδα, λύκο ή αλεπού
Όσον αφορά στη γενικότερη εμφάνιση άγριων ζώων εντός οικιστικών ζωνών, ο κ. Στεφάνου προειδοποιεί ότι, αν και τα περισσότερα άγρια ζώα δεν είναι εκ φύσεως επιθετικά, η συμπεριφορά τους μπορεί να γίνει απρόβλεπτη. Γι’ αυτό και συμβουλεύει: «Δεν ταΐζουμε τα ζώα και δεν αφήνουμε έξω από τους κάδους τα σκουπίδια».
Στη συνέχεια, μέσω παραδειγμάτων, εξηγεί πώς μια ανθρώπινη συμπεριφορά με «καλή πρόθεση», θα μπορούσε να οδηγήσει σε προβλήματα. «Τα αγριογούρουνα για παράδειγμα, μπορεί να είναι κοντά ζώα, αλλά είναι πάρα πολύ δυνατά και μπορεί να γίνουν επιθετικά αν νιώσουν ότι απειλούνται. Ακόμη, αν κάποιος εντοπίσει μια αρκούδα με ένα μικρό αρκουδάκι, σε ένα πιθανό σενάριο, μπορεί να θέλει να δει από κοντά το ζώο αυτό. Ωστόσο, αν πλησιάσει, το αρκουδάκι, αυτό θα νιώσει ότι απειλείται. Δεν εισπράττει την πρόθεση μας, όπως εμείς πιστεύουμε, και εκεί θα μπορούσαν να αρχίσουν τα προβλήματα». Παράλληλα, υπενθυμίζει ότι υπάρχει και ο κίνδυνος μετάδοσης ασθενειών.
Ο λύκος στη Χαλκιδική – «Μεμονωμένο, αλλά επικίνδυνο περιστατικό»
Σχετικά με τον λύκο που εμφανίστηκε στη Χαλκιδική, τραυματίζοντας ένα πεντάχρονο παιδί ο κ. Στεφάνου κάνει λόγο για μεμονωμένο, αλλά εξαιρετικά επικίνδυνο περιστατικό, διευκρινίζοντας μάλιστα ότι στα 33 χρόνια δράσης του «Αρκτούρου», δεν έχει καταγραφεί άλλη τόσο σοβαρή επίθεση σε άνθρωπο. «Ο συγκεκριμένος λύκος έχει μάθει να ζει στην περιοχή και πλέον παρουσιάζει μια πολύ επικίνδυνη και επιθετική συμπεριφορά», σημειώνει, ενώ προσθέτει ότι το ζώο δεν είναι εύκολο να απομακρυνθεί, καθώς έχει αναπτύξει σχεδόν εξάρτηση από την ανθρώπινη παρουσία.
Για τη συγκεκριμένη περίπτωση αναφέρει επίσης ότι, «εάν υπήρχε η δυνατότητα εξαρχής, εάν υπήρχε το προσωπικό, θα μπορούσε να παρέμβει από τις πρώτες ημέρες τις παρουσίας του, να είχε εκδιωχθεί και να μην συνήθιζε την κατοικημένη περιοχή».
«Στη χώρα μας, εκτός από το περιστατικό της Χαλκιδικής, δεν έχουμε κάποιο επιβεβαιωμένο περιστατικό τέτοιου τύπου, ισχυρής εξοικείωσης, που το ζώο προσεγγίζει ενεργητικά, αυξάνοντας την επικινδυνότητα», αναφέρει ο κ. Ηλιόπουλος από την οργάνωση «Καλλιστώ» που ασχολείται εδώ και χρόνια με τον λύκο στην Ελλάδα. Εκτιμά πάντως, πως «σίγουρα, εάν αφήσουμε τα περιστατικά των προσεγγίσεων, μπορεί να κλιμακωθούν σταδιακά».
Επίσης, διαχωρίζει την αντίδραση που πρέπει να έχουμε εάν βρεθούμε αντιμέτωποι με κάποιο άγριο ζώο, καθώς αυτή, διαφέρει από είδος σε είδος. Για παράδειγμα, «αν σε προσεγγίσει ένας λύκος, δείχνεις επιθετική συμπεριφορά, γιατί τα ζώα αυτά είναι πιο φοβικά και ανταποκρίνονται πιο εύκολα σε μια επιθετική συμπεριφορά των ανθρώπων απέναντί τους».
Σχετικά με την αλεπού, η επικεφαλής της ΑΝΙΜΑ, Μαρία Γανώτη, τονίζει ότι μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν συγκρουσιακές σχέσεις ανάμεσα στα συγκεκριμένα ζώα και τους ανθρώπους στην πόλη, όμως στην εξοχή και την επαρχία, τα πράγματα είναι διαφορετικά, καθώς υπάρχουν κοτέτσια και κάνουν επιδρομές σε αυτά.
Για το πώς μπορούμε να προστατεύσουμε το άγριο αυτό ζώο, επισημαίνει δε: «Αυτό που χρειάζεται να γίνει, εάν δούμε μια τραυματισμένη αλεπού, είτε από χτύπημα κάποιου αυτοκινήτου, είτε αν δούμε πως είναι άρρωστη μη μπορώντας να σηκωθεί, είναι ο πολίτης να ειδοποιήσει την ΑΝΙΜΑ και εμείς θα αναλάβουμε». Σημειώνεται, ότι σύμφωνα με τα στοιχεία, από τις 01/01/2023 μέχρι και 20/09/2025 η ΑΝΙΜΑ έχει περιθάλψει 170 αλεπούδες από την Αττική.
Οι ευθύνες της Πολιτείας και τα μέτρα που προτείνουν οι ειδικοί
Τελικά, ρωτάμε τους ειδικούς, υπάρχει κάτι που μπορούν να κάνουν οι αρμόδιες αρχές και εμείς οι ίδιοι; «Γενικώς, βλέπουμε μια τάση των μεγάλων σαρκοφάγων ζώων να πλησιάζουν και τις κατοικίες των ανθρώπων, είτε είναι χωριά, είτε είναι πόλεις. Αυτό το θέμα δεν λύνεται οπωσδήποτε. Δεν υπάρχει, δηλαδή, ένας συγκεκριμένος τρόπος να λυθεί, ειδικά εκεί όπου προκαλεί συγκρούσεις. Αλλά σίγουρα χρειάζεται μια συνεργασία της Πολιτείας, όλων των εμπλεκόμενων φορέων, γνώση και ενημέρωση των πολιτών, ώστε να είναι λιγότερες οι συγκρούσεις και όχι για να μην έχουμε», τονίζει η Γανώτη.
Την ίδια ώρα πάντως, για έλλειψη στρατηγικής από την πλευρά του κράτους που παίζει κομβικό ρόλο στην όξυνση του φαινομένου εμφάνισης άγριων ζώων στον οικιστικό ιστό, κάνει λόγο ο υπεύθυνος Επικοινωνίας του «Αρκτούρου» . Όπως σημειώνει, τα δασαρχεία είναι υποστελεχωμένα, χωρίς τον κατάλληλο εξοπλισμό, με αποτέλεσμα να αδυνατούν να ανταποκριθούν άμεσα στις ανάγκες που προκύπτουν.
«Τα ζώα αλλά και οι άνθρωποι πληρώνουν την αδράνεια της Πολιτείας», λέει ο κ. Στεφάνου, επισημαίνοντας πως η απουσία οργανωμένης διαχείρισης οδηγεί σε αδιέξοδα που συχνά καταλήγουν στη θανάτωση ζώων. «Όταν υπάρχει αδράνεια από την Πολιτεία και οι πολίτες νιώθουν αβοήθητοι, τότε, οι τελευταίοι, θα προσπαθήσουν να δώσουν οι ίδιοι μια λύση. Και την ”πληρώνουν” και τα ζώα. Για παράδειγμα, είδαμε φέτος κάποιες αρκούδες να έχουν πυροβοληθεί. Η Πολιτεία δεν φροντίζει έτσι ώστε να έχουν τα δασαρχεία, τα οποία είναι υπεύθυνα για την αντιμετώπιση τέτοιων περιστατικών, το προσωπικό με τις απαιτούμενες γνώσεις για την αντιμετώπιση των συμβάντων και τον εξοπλισμό που απαιτείται για να επέμβουν σε αυτά», συμπληρώνει. Προτείνει, δε, τη δημιουργία ειδικών ομάδων άμεσης επέμβασης στα δασαρχεία, οι οποίες θα λειτουργούν σε 24ωρη βάση και θα πρέπει να είναι σε θέση να εντοπίζουν έγκαιρα τα ζώα, καθώς και να αποκόπτουν την πρόσβασή τους σε πηγές τροφής.
Για τον λύκο η πρόληψη είναι πιο σύνθετη υπόθεση, με τον κ. Ηλιόπουλο από την «Καλλιστώ» να εξηγεί ότι το πιο αποτελεσματικό μέτρο τις περισσότερες φορές, είναι η μείωση της παρουσίας ανθρώπινων πηγών τροφής σε περιαστικές περιοχές και η μέριμνα ώστε να μην υπάρχουν πτώματα ζώων κοντά σε αυτές ή αδέσποτα τετράποδα, τα οποία επίσης προσελκύουν τους λύκους. Τέλος, είναι απαραίτητη «η ενημέρωση του κόσμου για την συμπεριφορά απέναντι στην άγρια πανίδα», σύμφωνα με τον ίδιο.
Ο κ. Ηλιόπουλος αναφέρεται και στο πρόγραμμα «Life Wild Wolf» το οποίο επικεντρώνεται στην ενδυνάμωση της επιχειρησιακής ικανότητας των αρμόδιων αρχών για τη διαχείριση και τη μείωση των συγκρούσεων ανθρώπου-λύκου, χρησιμοποιώντας επιστημονικές γνώσεις και καλές πρακτικές. «Το πρόγραμμα ”τρέχει” σε 8 ευρωπαϊκές χώρες, ανάμεσά τους και η Ελλάδα, εκπροσωπούμενη από την «Καλλιστώ» και τον Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α, για να αντιμετωπίσει ακριβώς αυτά τα περιστατικά προσέγγισης λύκων σε περιαστικές περιοχές», τονίζει.
Το πρόγραμμα έχει θεσπίσει ένα πρωτόκολλο, το οποίο οριστικοποιήθηκε πρόσφατα και ουσιαστικά ταξινομεί την συμπεριφορά των λύκων, με βάση κάποια κριτήρια, ως προς την επικινδυνότητά τους για την ανθρώπινη ασφάλεια. «Υπάρχει, δηλαδή, μια κλίμακα, στην οποία βάσει κριτηρίων κατατάσσεται κάθε περιστατικό και προτείνονται κάποιες ενέργειες. Ξεκινάει από απλές προσεγγίσεις λύκων κατά τη διάρκεια της νύχτας και φτάνει μέχρι το περιστατικό που είχαμε στη Χαλκιδική», καταλήγει.
enikos.gr
