Του Βαγγέλη Καραχάλιου, Προέδρου του ΤΕΕ Δυτικής Ελλάδας
Η εξαγγελία της κυβέρνησης για τη μετατροπή του πρώην στρατοπέδου της ΜΟΜΑ στην Πάτρα σε ζώνη κοινωνικής κατοικίας με 720 νέες κατοικίες δεν πρέπει να είναι ένα ακόμη real estate project. Είναι δοκιμασία πολιτικής πυξίδας.
Σε μια χώρα όπου η ιδιοκατοίκηση καταρρέει, τα ενοίκια εκτινάσσονται και οι νέοι μετατρέπονται σε «νοικιασμένο πληθυσμό», η στέγη παύει να είναι κεκτημένο και γίνεται ρίσκο. Και αυτό δεν είναι απλώς κοινωνικό πρόβλημα. Είναι πολιτικό αδιέξοδο.
Το στοίχημα είναι αν θα χτίσουμε σπίτια ή κοινότητες. Αν θα παραδώσουμε άλλη μια μπαζωμένη ζώνη στην κερδοσκοπία ή αν θα θεμελιώσουμε μια νέα στεγαστική δημοκρατία.
Από την αποτυχία στην επανεκκίνηση
Η κατάργηση του ΟΕΚ χωρίς θεσμικό διάδοχο δεν ήταν απλώς λάθος – ήταν πολιτική υποχώρηση. Στο κενό που άφησε, άνθισε η ασύδοτη αγορά, η υπερσυσσώρευση ακινήτων από funds, οι εξώσεις, η κοινωνική αποδιάρθρωση. Η κοινωνική κατοικία μετατράπηκε σε φιλανθρωπία ή εργολαβική μπίζνα. Η ΜΟΜΑ μπορεί και πρέπει να αντιστρέψει αυτή την πορεία.
Η διεθνής εμπειρία το έχει δείξει: όταν η στέγαση αντιμετωπίζεται ως πρόβλημα αγοράς, το αποτέλεσμα είναι γκέτο, περιθώριο και ενεργειακή φτώχεια.
Όταν γίνεται πολιτική προτεραιότητα, μπορεί να γίνει εργαλείο κοινωνικής ένταξης, ανάπτυξης και αστικής ανθεκτικότητας.
Πέντε αρχές για ένα πρότυπο
- Κοινωνική μίξη ή κοινωνικός αποκλεισμός;
Η στέγαση των ευάλωτων δεν πρέπει να είναι κρυμμένη πίσω από φράχτες. Το 30% της κοινωνικής κατοικίας δεν πρέπει να “κλειδωθεί” σε ένα μπλοκ-γκέτο. Πρέπει να διαχέεται ισόρροπα σε όλο τον οικισμό, με την ίδια αρχιτεκτονική ποιότητα, τις ίδιες προσβάσεις και τις ίδιες υποδομές. Μόνο έτσι προστατεύεται η αξιοπρέπεια και χτίζεται κοινότητα.
- Μεικτές χρήσεις, όχι μονόχρωμα οικοδομικά τετράγωνα
Χωρίς σχολεία, κέντρα υγείας, παιδικές χαρές, χώρους πολιτισμού και μικρό εμπόριο, ένας οικισμός είναι απλώς στέγαστρο. Όχι κατοικία. Η κοινωνική κατοικία δεν είναι αποθήκη ανθρώπων – είναι πυρήνας ζωής.
- Συνδεσιμότητα: Όχι “δομημένα νησιά” αλλά αστικά κύτταρα
Η ΜΟΜΑ δεν πρέπει να λειτουργήσει ως περιθωριακό μόρφωμα. Απαιτούνται συνδέσεις με ποδηλατοδρόμους, λεωφορειακές γραμμές, οδικούς άξονες και πράσινες διαδρομές. Η πρόσβαση στο κέντρο της Πάτρας πρέπει να είναι καθημερινή και απρόσκοπτη. Η κοινωνική κατοικία πρέπει να βλέπει την πόλη, όχι τον εαυτό της.
- Ποιότητα κατασκευής: Το “φτηνό” είναι πανάκριβο στο μέλλον
Ενεργειακή αποδοτικότητα, ΑΠΕ, ψηφιακή διαχείριση, βιοκλιματικός σχεδιασμός. Αυτά δεν είναι «πολυτέλειες». Είναι το ελάχιστο που οφείλουμε σε ανθρώπους που παλεύουν με τον μήνα. Η υποβαθμισμένη κατασκευή δημιουργεί φαβέλες του μέλλοντος. Η κοινωνική κατοικία πρέπει να έχει ποιότητα με μακροχρόνιο ορίζοντα.
- Δημόσια διακυβέρνηση και κοινωνικός έλεγχος
Ο φορέας διαχείρισης οφείλει να λειτουργεί με διαφάνεια, ηλεκτρονικά μητρώα, προβλέψεις συντήρησης και συμμετοχή των κατοίκων. Όχι άλλη σιωπηλή ανάθεση σε εργολάβους. Όχι άλλη φτηνή εργολαβική κατοικία με κοινωνικό καμουφλάζ. Το ΤΕΕ Δυτικής Ελλάδας απαιτεί διεθνή αρχιτεκτονικό διαγωνισμό, μελέτες βιωσιμότητας και ανοιχτή διαβούλευση με την κοινωνία.
ΜΟΜΑ: Μια νέα θεσμική συμφωνία
Αυτό που διακυβεύεται στην Πάτρα δεν είναι μόνο αν θα χτιστούν 720 σπίτια. Είναι αν θα χαραχτεί ένα νέο θεσμικό μονοπάτι για τη στεγαστική πολιτική στη χώρα. Η ΜΟΜΑ μπορεί να γίνει η πιλοτική πράξη ενός κοινωνικού μοντέλου που συνδυάζει δικαιοσύνη, βιωσιμότητα και αρχιτεκτονική ποιότητα. Ένα “αστικό εργαστήριο” που θα διδάξει το πώς η δημόσια κατοικία δεν είναι πρόβλημα για επίλυση, αλλά ευκαιρία για σχεδιασμό.
Η στέγη δεν είναι προϊόν. Είναι δικαίωμα. Και τα δικαιώματα δεν προσφέρονται ως χάρη – εξασφαλίζονται με πολιτική βούληση
