Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, οι κότες και οι κόκορες κατείχαν πάντοτε ξεχωριστή θέση στη ζωή των ανθρώπων της υπαίθρου.
Με τα ζωηρά κακαρίσματά τους και την αεικίνητη παρουσία τους στις αυλές και τα κοτέτσια αποτελούν ζωντανό κομμάτι της καθημερινότητας, της παράδοσης και του φυσικού τοπίου σε πολλά χωριά.
Η οικιακή όρνιθα (Gallus gallus domesticus, όπως είναι η επιστημονική της ονομασία) είναι ένα από τα πιο κοινά και διαδεδομένα οικόσιτα ζώα. Ωστόσο, αυτό το τόσο συνηθισμένο πτηνό διαθέτει εντυπωσιακές ιδιότητες και συνήθειες που πολλοί από εμάς – ειδικά αν έχουμε μεγαλώσει σε πόλεις – αγνοούμε.
Χαρακτηριστικά όπως η τήρηση κοινωνικής ιεραρχίας, ο σύνθετος τρόπος επικοινωνίας και η ικανότητα αυτοελέγχου συνθέτουν έναν συναρπαστικό μικρόκοσμο που αξίζει να γνωρίσουμε καλύτερα, ώστε να εκτιμήσουμε τη μοναδική γοητεία αυτών των πτηνών.
Ακολουθούν μερικά ενδιαφέροντα facts για τις κότες και τους κόκορες που μπορεί να μην γνωρίζατε.
1. «Τραγουδούν» όταν γεννούν αβγά και μετά τους… μιλάνε
Όταν μια κότα γεννάει ένα αβγό, συχνά συνοδεύει αυτή τη δραστηριότητα με ένα «τραγούδι» που αποτελείται από δυνατά και επίμονα κακαρίσματα και μπορεί να κρατήσει αρκετά λεπτά. Πρόκειται για έναν χαρακτηριστικό ήχο που αναγνωρίζουν όλοι όσοι έχουν κοτέτσια και μπορεί να εξυπηρετεί διάφορους σκοπούς, όπως την ενημέρωση των άλλων μελών του κοτετσιού για την ολοκλήρωση της διαδικασίας ή την απόσπαση της προσοχής των θηρευτών που εποφθαλμιούν το αβγό της.
Ενδιαφέρον έχει όμως και η αλληλεπίδραση που έχουν οι κότες με τους νεοσσούς μέσα στα γονιμοποιημένα αβγά. Τα πουλάκια μπορούν να ακούν τους ήχους γύρω τους ήδη από τη 12η έως τη 14η ημέρα της επώασης, ενώ αρχίζουν και τα ίδια να τιτιβίζουν όταν πλησιάζει η ώρα της εκκόλαψης. Οι μαμάδες τους χρησιμοποιούν έναν συνδυασμό απαλών ήχων για να «μιλήσουν» στα αβγά τους, μια διαδικασία που ενισχύει την προγεννητική ανάπτυξη του εγκεφάλου των νεοσσών. Η επικοινωνία αυτή βοηθά επιπλέον τον νεοσσό να αναγνωρίσει τη σωστή μητέρα, καθώς θα κινηθεί ενστικτωδώς προς την πηγή των ήχων που άκουγε μέσα από το αβγό.
2. Είναι έξυπνα πλάσματα και διαθέτουν αυτοέλεγχο
Στη μελέτη της με τίτλο «Thinking Chickens: A Review of Cognition, Emotion, and Behavior in the Domestic Chicken», η νευροεπιστήμονας Δρ. Lori Marino αναδεικνύει τις εντυπωσιακές γνωστικές και συναισθηματικές ικανότητες αυτών των πτηνών, που συχνά υποτιμώνται. Σύμφωνα με την ειδικό, που βάσισε τα συμπεράσματά της σε εκτενή ανασκόπηση της επιστημονικής βιβλιογραφίας, οι όρνιθες χρησιμοποιούν ένα είδος λογικής σκέψης, μαθαίνοντας από θετικές ή αρνητικές εμπειρίες και προσαρμόζοντας ανάλογα τη συμπεριφορά τους. Επίσης, μπορούν να κάνουν βασικούς αριθμητικούς υπολογισμούς, να αναγνωρίζουν μερικώς κρυμμένα αντικείμενα και να αντιλαμβάνονται το πέρασμα του χρόνου!
Ένα άλλο εντυπωσιακό χαρακτηριστικό αυτών των πτηνών είναι ο… αυτοέλεγχος. Σε πειράματα που πραγματοποιήθηκαν, κότες κλήθηκαν να επιλέξουν ανάμεσα σε δύο σενάρια: μια αναμονή δύο δευτερολέπτων με έξι δευτερόλεπτα πρόσβασης σε τροφή ή μια αναμονή έξι δευτερολέπτων με 22 δευτερόλεπτα πρόσβασης σε τροφή. Οι κότες επέλεξαν να περιμένουν για τη μεγαλύτερη ανταμοιβή, επιδεικνύοντας λογική διάκριση μεταξύ διαφορετικών μελλοντικών αποτελεσμάτων και ασκώντας αυτοέλεγχο για να βελτιστοποιήσουν το αποτέλεσμα.
3. Είναι κοινωνικά πουλιά και τηρούν «ιεραρχία ραμφίσματος»
Οι κότες είναι κοινωνικά πουλιά και εφαρμόζουν κοινοτική προσέγγιση στην επώαση των αβγών και την ανατροφή των μικρών. Έρευνες έχουν δείξει ότι μπορούν να αναγνωρίζουν και να θυμούνται δεκάδες πρόσωπα, όχι μόνο των μελών του κοπαδιού τους αλλά και των ανθρώπων με τους οποίους αλληλεπιδρούν.
Τα κοτόπουλα σε ένα κοπάδι πολλές φορές θα καθιερώσουν μια κοινωνική ιεραρχία, που εξασφαλίζει στα κυρίαρχα κοτόπουλα προτεραιότητα σε πόρους όπως τροφή, νερό και θέσεις για φωλιές. Το σύστημα αυτό είναι γνωστό και ως «ιεραρχία ραμφίσματος» (pecking order) αφού οι κυρίαρχες κότες μπορούν να «ραμφίζουν» χωρίς αντίσταση εκείνες που βρίσκονται χαμηλότερα, ενώ και οι τελευταίες αποφεύγουν τη σύγκρουση. Η δομή αυτή δεν είναι εντελώς στατική και μπορεί να αλλάξει όταν νεότερες ή πιο δυνατές κότες προσπαθούν να ανέβουν στην ιεραρχία ή όταν προστίθενται νέα πουλιά σε ένα κοτέτσι. Αν και κάποιες κότες καταλήγουν αδικημένες, αυτό το αυστηρό σύστημα εξασφαλίζει την ειρηνική διαχείριση των πόρων και μειώνει τις συγκρούσεις μέσα στο κοτέτσι.
4. Παραμένουν καθαρές κάνοντας… χωματόλουτρα
Μπορεί να ακούγεται παράδοξο, όμως το χώμα είναι απαραίτητο για να παραμένουν οι κότες καθαρές! Τα πουλιά αυτά διαθέτουν στην πλάτη τους έναν αδένα που εκκρίνει ένα ειδικό έλαιο, το οποίο απλώνεται στα φτερά τους και τα καθιστά αδιάβροχα.
Με την πάροδο του χρόνου, το έλαιο αυτό «ταγγίζει» και χρειάζεται να αφαιρεθεί. Οι κότες το πετυχαίνουν αυτό μέσα από… χωματόλουτρα που κάνουν, σκάβοντας το έδαφος και τρίβοντας πάνω του το σώμα τους.
Το παλιό έλαιο προσκολλάται στα σωματίδια του χώματος και απομακρύνεται όταν η κότα τινάζει τα φτερά της. Στη συνέχεια, μπορεί να απλώσει φρέσκο έλαιο πάνω τους, διατηρώντας τα καθαρά και προστατευμένα.
5. Έχουν πολλά να πουν
Οι κότες έχουν ένα περίπλοκο σύστημα επικοινωνίας που περιλαμβάνει μια γκάμα από περίπου 30 διαφορετικά κακαρίσματα και ήχους. Μέσα από αυτούς τους ήχους, οι κότες και οι κόκορες μεταδίδουν διάφορα μηνύματα, από προειδοποιήσεις για πιθανό κίνδυνο, μέχρι την έκφραση πείνας ή ικανοποίησης.
Αν και ορισμένες φυλές είναι πιο «ομιλητικές» από άλλες, οι κότες έχουν γενικά την τάση να τροποποιούν τις φωνητικές εκφράσεις τους ανάλογα με το πλαίσιο, επιτρέποντας μια λεπτή επικοινωνία μέσα στο κοπάδι. Ο σύνθετος και άκρως αποτελεσματικός τρόπος επικοινωνίας τους υπογραμμίζει την κοινωνική νοημοσύνη τους και την ανάγκη τους για σύνδεση και συνεργασία μέσα στην κοινότητά τους.
6. Έχουν αφήσει το αποτύπωμά τους σε πολλούς μύθους, παραδόσεις και θρησκείες
Η οικιακή όρνιθα (Gallus gallus domesticus) είναι ένα εξημερωμένο υποείδος της κόκκινης άγριας όρνιθας (Gallus gallus), που κατάγεται από τη Νοτιοανατολική Ασία. H εξημέρωσή της πιστεύεται ότι συνέβη πριν από περίπου 8.000 χρόνια και έκτοτε έχει αφήσει το αποτύπωμά της στους μύθους, τη λαογραφία και τη θρησκεία πολλών διαφορετικών πολιτισμών.
Στην αρχαία Ελλάδα, οι όρνιθες δεν χρησιμοποιούνταν συνήθως για θυσίες επειδή θεωρούνταν εξωτικά ζώα. Λόγω της ανδρείας του, ο κόκορας απεικονιζόταν συχνά σε συνδυασμό με τον Άρη, τον Ηρακλή και την Αθηνά, ενώ θεωρούνταν και ένα από τα ιερά ζώα του Ήλιου. Στη σκανδιναβική μυθολογία, στην αρχή των προειπωμένων γεγονότων του Ράγκναροκ (της μάχης του τέλους του κόσμου) υπάρχει το λάλημα τριών συγκεκριμένων πετεινών.
Ο πετεινός είναι το δέκατο από τα δώδεκα σύμβολα ζώων στον κινεζικό ζωδιακό κύκλο, και συνδέεται με θετικά χαρακτηριστικά προσωπικότητας, όπως η οργανωτικότητα και η ανεξαρτησία, αλλά και με αρνητικά, όπως ο εγωισμός και ο πουριτανισμός.
Σε πολλές θρησκείες, όπως ο Ζωροαστρισμός, ο κόκορας θεωρούνταν «σύμβολο του φωτός» και είχε την ικανότητα να διώχνει τα κακά πνεύματα. Παρόμοιες αντιλήψεις συναντάμε και σε θρύλους της Κεντρικής Ευρώπης που ανέφεραν πως ο διάβολος απομακρύνεται με το πρώτο λάλημα του πετεινού.
Με πληροφορίες από treehugger.com, a-z-animals.com
