Ρηματική διακοίνωση με την οποία διατυπώνει τις απαιτήσεις της αναφορικά με τα απώτατα όρια της υφαλοκρηπίδας της Λιβύης στη Μεσόγειο Θάλασσα κατέθεσε ο Λίβυος μόνιμος αντιπρόσωπος στον ΟΗΕ. Η διακοίνωση φέρει ημερομηνία 27 Μαΐου του 2025, δημοσιεύτηκε ως επίσημο έγγραφο την 1η Ιουλίου και ουσιαστικά στηρίζεται στο υπογεγραμμένο τουρκολιβυκό μνημόνιο, το οποίο η Αθήνα έχει χαρακτηρίσει παράνομο.
Με αυτή, η λιβυκή πλευρά διαβιβάζει στον ΟΗΕ τα «απώτατα όρια της υφαλοκρηπίδας στη Μεσόγειο Θάλασσα, μαζί με έναν λεπτομερή οδηγό βάσει Χάρτη που περιγράφει την επίσημη θέση της Λιβύης επί του θέματος».
Συγκεκριμένα, η κυβέρνηση της Τρίπολης, επικαλούμενη παλαιότερες επιστολές της Λιβύης στα Ηνωμένα Έθνη, παρουσιάζει το δικό της Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό περιλαμβάνοντας και το τουρκολιβυκό μνημόνιο. Θεωρεί ότι η οριοθέτηση Ελλάδας – Αιγύπτου είναι άκυρη και παράνομη και καταγγέλλει το Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό της Ελλάδας ότι παραβιάζει τις θαλάσσιες δικαιοδοσίες της Λιβύης στη Μεσόγειο.
Στο παράρτημα του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού της Λιβύης που κατέθεσε η Τρίπολη στον ΟΗΕ αναφέρεται χαρακτηριστικά:
«Πρώτον, η Λιβύη και η Τουρκία υπέγραψαν στις 27 Νοεμβρίου 2019 μνημόνιο συμφωνίας για την οριοθέτηση των περιοχών θαλάσσιας δικαιοδοσίας στη Μεσόγειο Θάλασσα. Το εν λόγω Μνημόνιο Συνεννόησης κατατέθηκε αρμοδίως στη Γραμματεία των Ηνωμένων Εθνών σύμφωνα με το άρθρο 102 του Χάρτη στις 11 Δεκεμβρίου 2019 και αποτελεί δίκαιη λύση που επιτεύχθηκε με βάση το διεθνές δίκαιο.
Ούτε η Ελλάδα, ούτε η Αίγυπτος έχουν κυριαρχικά δικαιώματα στις θαλάσσιες περιοχές που οριοθετούνται μεταξύ της Λιβύης και της Τουρκίας σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο.
Δεύτερον, η Λιβύη θεωρεί ότι η Συμφωνία του 2020 για την οριοθέτηση των αποκλειστικών οικονομικών ζωνών μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου είναι άκυρη (null and void) καθώς δεν συνάδει με το Διεθνές Δίκαιο, συμπεριλαμβανομένης της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας, ιδίως με την αρχή της ευθιδικίας.
Οι προσπάθειες της Ελλάδας και της Αιγύπτου να ορίσουν και να αδειοδοτήσουν περιοχές για δραστηριότητες που αφορούν έρευνες για υδρογονάνθρακες το 2014 και το 2021 αντίστοιχα, και πιο πρόσφατα, τον Απρίλιο του 2024, η έγκριση της Ελλάδας για έρευνες υδρογονανθράκων νότια της Κρήτης παραβιάζουν τα κυριαρχικά δικαιώματα της Λιβύης στη Μεσόγειο Θάλασσα.
«Αγνοούνται κυριαρχικά δικαιώματα της Λιβύης»
«Συγκεκριμένα, η Ελλάδα συνεχίζει τις μονομερείς δραστηριότητες έρευνας και γεώτρησης στις εν λόγω λεγόμενες υπεράκτιες περιοχές αδειοδότησης από τις 26 Νοεμβρίου 2022, αγνοώντας πλήρως τα κυριαρχικά δικαιώματα της Λιβύης και παραβιάζοντας σοβαρά τους καθιερωμένους κανόνες και πρακτικές του διεθνούς δικαίου, συμπεριλαμβανομένης της Σύμβασης του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας, σχετικά με την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας μεταξύ κρατών με αντικείμενες ακτές.
Τρίτον, ορισμένες από τις περιοχές του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδίου (ΘΧΣ) της Ελλάδας, όπως έχει δηλωθεί από το Υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδας και το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας της Ελλάδας, με ημερομηνία 16 Απριλίου 2025, παραβιάζουν τις περιοχές θαλάσσιας δικαιοδοσίας της Λιβύης στη Μεσόγειο Θάλασσα.
Συγκεκριμένα, ορισμένες περιοχές στο νότιο τμήμα του χάρτη του ελληνικού ΘΧΣ παραβιάζουν την υφαλοκρηπίδα της Λιβύης στη Μεσόγειο Θάλασσα, όπου η Λιβύη έχει ipso facto και ab initio κυριαρχικά δικαιώματα και δικαιοδοσία σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο.
Επιθυμώ να τονίσω ότι ο ελληνικός ΘΧΣ δεν θα έχει καμία νομική ισχύ για τη Λιβύη.
Τέταρτον, η Ελλάδα κήρυξε αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ) στο Ιόνιο Πέλαγος στις 17 Απριλίου 2025, με το υπ’ αριθμ. 59 ΦΕΚ της ίδιας ημέρας, το οποίο καταπατά την υφαλοκρηπίδα του κράτους της Λιβύης, όπου η Λιβύη έχει ipso facto και ab initio κυριαρχικά δικαιώματα και δικαιοδοσία σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο. Τα νότια σύνορα της μονομερώς ανακηρυχθείσας ελληνικής ΑΟΖ δεν ισαπέχουν από τις ηπειρωτικές ακτές της Λιβύης και της Ελλάδας. Συνεπώς, το νότιο τμήμα της ανακηρυχθείσας ελληνικής ΑΟΖ στο Ιόνιο Πέλαγος είναι παράνομο στο βαθμό που αγνοεί τα κυριαρχικά δικαιώματα της Λιβύης στη σχετική θαλάσσια περιοχή και παραβιάζει την υφαλοκρηπίδα της Λιβύης στη Μεσόγειο Θάλασσα.
Ως γνωστόν, το διεθνές δίκαιο ενθαρρύνει τα κράτη να καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για τη σύναψη προσωρινών ρυθμίσεων πρακτικής φύσης και να μην θέτουν σε κίνδυνο ή να παρεμποδίζουν την επίτευξη της τελικής συμφωνίας σχετικά με την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ. Ως εκ τούτου, η μονομερής ανακήρυξη της ελληνικής ΑΟΖ στο Ιόνιο Πέλαγος, κατά παράβαση της λιβυκής υφαλοκρηπίδας, αντιβαίνει στις καθιερωμένες αρχές του διεθνούς δικαίου της θάλασσας».
Παράνομες και μαξιμαλιστικές οι διεκδικήσεις της Ελλάδας
Παράλληλα, με την ίδια ρηματική διακοίνωση, οι διεκδικήσεις της Ελλάδας κρίνονται μαξιμαλιστικές και παράνομες
«Η Λιβύη απορρίπτει πλήρως τις παράνομες και μαξιμαλιστικές διεκδικήσεις περί θαλάσσιων συνόρων της Ελλάδας και της Αιγύπτου, καθώς και τις υπεράκτιες περιοχές που έχουν αδειοδοτηθεί στη Μεσόγειο Θάλασσα, με βάση αυτές τις διεκδικήσεις.
Η Λιβύη διατηρεί όλα τα νόμιμα δικαιώματά της επί των θαλάσσιων περιοχών, συμπεριλαμβανομένου του βυθού, του υπεδάφους και των υπερκείμενων υδάτων με τα οποία συνδέονται, που απορρέουν από το διεθνές δίκαιο».
Επιπλέον, στη ρηματική της διακοίνωση η κυβέρνηση της Τρίπολης επισημαίνει ότι «τα θαλάσσια σύνορα μεταξύ της Λιβύης και της Αιγύπτου απεικονίζονται σύμφωνα με τη ρηματική διακοίνωση της Μόνιμης Αντιπροσωπείας της Λιβύης στα Ηνωμένα Έθνη με ημερομηνία 13 Φεβρουαρίου 2023 προς τον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, με την οποία κατατέθηκαν τα ανατολικά όρια των περιοχών θαλάσσιας δικαιοδοσίας της Λιβύης στα Ηνωμένα Έθνη.
«Μεταξύ των ηπειρωτικών ακτών υπολογίζεται η μέση γραμμή»
«Από την άποψη της Λιβύης, τα θαλάσσια σύνορα μεταξύ της Λιβύης και της Ελλάδας θα αντικατοπτρίζουν τη μέση γραμμή μεταξύ των ακτών των δύο ηπειρωτικών ακτών από γεωγραφική άποψη. Από την άποψη αυτή, όπως υποστηρίζεται από πολυάριθμα παραδείγματα νομολογίας και πρακτικής των κρατών, δεν μπορεί να υπάρξει αυτοματισμός στον ισχυρισμό ότι τα νησιά δημιουργούν περιοχές πλήρους θαλάσσιας δικαιοδοσίας. Τα νησιά μπορούν να αγνοηθούν ή να έχουν περιορισμένη επήρεια στην οριοθέτηση των θαλάσσιων συνόρων, εάν η θέση τους στρεβλώνει τη δίκαιη οριοθέτηση ή εάν υπάρχουν άλλες ειδικές σχετικές περιστάσεις. Η εν λόγω θαλάσσια οριοθέτηση πρέπει επίσης να σέβεται τόσο την εθνική νομοθεσία της Λιβύης όσο και το Μνημόνιο Συνεννόησης του 2019 μεταξύ της κυβέρνησης της Δημοκρατίας της Τουρκίας και της κυβέρνησης της εθνικής συμφωνίας του κράτους της Λιβύης για την οριοθέτηση των περιοχών θαλάσσιας δικαιοδοσίας στη Μεσόγειο Θάλασσα.
Ως εκ τούτου, σύμφωνα με τον κατάλογο των συντεταγμένων των θαλάσσιων συνόρων, τα βόρεια όρια της λιβυκής υφαλοκρηπίδας από τα ανατολικά προς τα δυτικά ξεκινούν από τα σημεία Β και Α, τα οποία είναι τα ανατολικά και δυτικά σημεία των θαλάσσιων συνόρων που συμφωνήθηκαν μεταξύ της Λιβύης και της Τουρκίας σύμφωνα με το Μνημόνιο Συνεννόησης του 2019. Στη συνέχεια, το σημείο Α εκτείνεται στη μέση γραμμή μεταξύ των ηπειρωτικών ακτών της Λιβύης και της Ελλάδας, η οποία εκτείνεται από τα σημεία 1 έως 12.
Ξεκινώντας από το σημείο 12, τα θαλάσσια σύνορα ακολουθούν τη μέση γραμμή μεταξύ της ιταλικής ηπειρωτικής χώρας, συμπεριλαμβανομένης της νήσου Σικελίας, και της λιβυκής ηπειρωτικής χώρας με την ευθεία γραμμή βάσης στις εκβολές του Κόλπου της Σύρτης, ο οποίος είναι ιστορικός κόλπος υπό λιβυκή κυριαρχία σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, μέχρι το σημείο 17.
Το σημείο 17 εκτείνεται νότια μέχρι το σημείο 18, όπου αρχίζουν τα όρια της υφαλοκρηπίδας μεταξύ Λιβύης και Μάλτας σύμφωνα με την απόφαση που εξέδωσε το Διεθνές Δικαστήριο το 1985 (Continental Shelf (Libyan Arab Jamahiriya Malta), η οποία εκτείνεται μέχρι το σημείο 28. Από εκεί, το θαλάσσιο όριο εκτείνεται βόρεια μέχρι το σημείο 29 και ακολουθεί τη μέση γραμμή μεταξύ της νήσου Σικελίας και της ηπειρωτικής Λιβύης μέχρι το σημείο 30.
Το θαλάσσιο όριο μεταξύ των σημείων 30 και 32 μέχρι τα χερσαία σύνορα μεταξύ Λιβύης και Τυνησίας απεικονίζει τα όρια της υφαλοκρηπίδας μεταξύ Λιβύης και Τυνησίας, όπως καθορίστηκε από το Διεθνές Δικαστήριο με απόφαση που εκδόθηκε το 1982 (Υφαλοκρηπίδα (Τυνησία/Λιβυκή Αραβική Δημοκρατία)).
Η Λιβύη, η οποία έχει εξ αρχής και ipso facto κυριαρχικά δικαιώματα επί της υφαλοκρηπίδας της στη Μεσόγειο Θάλασσα, πιστεύει ότι τα θαλάσσια σύνορα μεταξύ δύο κυρίαρχων κρατών θα πρέπει να οριστικοποιούνται μέσω διαλόγου και διαπραγματεύσεων σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο και την αρχή της ευθυδικίας. Τα ειρηνικά μέσα που προβλέπονται στο άρθρο 33 του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, συμπεριλαμβανομένου του Διεθνούς Δικαστηρίου, θα πρέπει να εφαρμόζονται βάσει αμοιβαίας συμφωνίας. Στο πλαίσιο αυτό, η κυβέρνηση της Λιβύης είναι έτοιμη να συμμετάσχει σε διαπραγματεύσεις με όλα τα γειτονικά παράκτια κράτη με βάση τον αμοιβαίο σεβασμό των νόμιμων δικαιωμάτων και συμφερόντων όλων των μερών για την οριοθέτηση των θαλάσσιων συνόρων σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο.
Ελλάδα και Αίγυπτος να αναστείλουν τις άδειες ερευνών
Κλείνοντας, η Λιβύη καλεί Ελλάδα και Αίγυπτο να αναστείλουν τις άδειες ερευνών, αναφέροντας:
«Στο ίδιο πνεύμα, η Λιβύη καλεί επίσης την Αίγυπτο και την Ελλάδα να αναστείλουν όλες τις άδειες και τις δραστηριότητες περί έρευνας υδρογονανθράκων στις εν λόγω περιοχές έως ότου διευθετηθούν όλες οι διαφορές για τα θαλάσσια σύνορα μέσω διαπραγματεύσεων μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών και με έγκυρες συμφωνίες σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο».
Διπλωματικές πηγές για τη Ρηματική Διακοίνωση της Λιβύης στον ΟΗΕ: «Δεν παράγει έννομα αποτελέσματα – Η Ελλάδα θα συνεχίσει στον δρόμο του διεθνούς δικαίου»
Η Ρηματική Διακοίνωση της 27ης Μαΐου 2025 της Μόνιμης Αντιπροσωπείας της Λιβύης στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, σε αντίδραση ελληνικών πρωτοβουλιών άσκησης νόμιμων κυριαρχικών δικαιωμάτων, εκφράζει τις πάγιες θέσεις της Λιβύης, ωστόσο δεν παράγει έννομα αποτελέσματα, αναφέρουν διπλωματικές πηγές.
Του Χρήστου Μαζανίτη
Σύμφωνα με αυτές, οι θέσεις αυτές έχουν τεθεί στο παρελθόν και απαντηθεί προσηκόντως από την Ελλάδα και την Αίγυπτο.
Το διεθνές δίκαιο δεν επικαθορίζεται από μονομερείς ρηματικές διακοινώσεις, ούτε από ευσεβείς πόθους τρίτων. Τέτοιες θέσεις δεν παραπέμπουν σε ετοιμότητα για επανέναρξη συνομιλιών για οριοθέτηση Υφαλοκρηπίδας και Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης, βάσει του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας.
Η Ελλάδα θα συνεχίσει στον δρόμο του διεθνούς δικαίου και των στέρεων περιφερειακών συμμαχιών που πολλαπλασιάζουν τη διπλωματική της ισχύ.
Σε αντίθεση με άκυρες και ανυπόστατες συμφωνίες, η Ελλάδα βαδίζει και ενεργεί βάσει του Διεθνούς Δικαίου και δεν διστάζει να διατυπώνει ευθέως τις θέσεις της σε κάθε συνομιλητή της, όπως έπραξε και πρόσφατα ο Υπουργός Εξωτερικών κατά την επίσκεψή του στη Λιβύη.
