του Ελισσαίου Βγενόπουλου, σκηνοθέτη-συγγραφέα
Πιθανόν το πιο σημαντικό πράγμα που προσέφερε ο ομιλών κινηματογράφος στην 7η τέχνη είναι ότι μάς έκανε να ανακαλύψουμε τη σημασία και τη σπουδαιότητα της σιωπής.
Το The Artist, που προβάλλεται στο ERTFLIX, είναι μια βωβή ασπρόμαυρη ταινία του 2011 που αποτίνει φόρο τιμής στην κλασική εποχή του βωβού κινηματογράφου, ενώ παράλληλα αφηγείται μια γλυκόπικρη ιστορία μετάβασης και επανεφεύρεσης. Σε σκηνοθεσία του Μισέλ Χαζαναβίσιους, πρωταγωνιστούν ο Ζαν Ντιζαρντέν ως Ζορζ Βαλεντίν, ένας τολμηρός σταρ του βωβού κινηματογράφου, και η Μπερενίς Μπεζό ως Πέπι Μίλερ, μια φιλόδοξη νεαρή ηθοποιός. Η ταινία διαδραματίζεται στο Χόλιγουντ μεταξύ 1927 και 1932, καταγράφοντας τη σεισμική αλλαγή που επήλθε με την άφιξη του ήχου στον κινηματογράφο και το προσωπικό τίμημα που επέφερε στους ηθοποιούς του βωβού κινηματογράφου, όπως ο Βαλεντίν.
Στην αρχή, βλέπουμε τον Ζορζ Βαλεντίν στο απόγειο της φήμης του, που λατρεύεται από το κοινό για το ταλέντο και την παρουσία του. Ενσαρκώνει τη μεγαλύτερη από τη ζωή προσωπικότητα που επέτρεπε ο βωβός κινηματογράφος, όπου ένα μόνο βλέμμα ή μια υπερβολική χειρονομία μετέδιδε συναισθήματα χωρίς λέξη. Ο Βαλεντίν απολαμβάνει τα φώτα της δημοσιότητας, απολαμβάνοντας τη λατρεία των θαυμαστών του με μια αυτάρεσκη, σχεδόν αλαζονική αυτοπεποίθηση. Αλλά κάτω από την επιφάνεια, ο κόσμος του είναι εύθραυστος. Η βιομηχανία βρίσκεται στα πρόθυρα της αλλαγής και με την έλευση των «ομιλούντων» – ταινίες με συγχρονισμένο ήχο – οι παλιοί βωβοί σταρ βρίσκονται αντιμέτωποι με ένα αβέβαιο μέλλον.
Μπαίνει η Πέπι Μίλερ, μια γοητευτική και ζωηρή νεαρή γυναίκα που ονειρεύεται να γίνει σταρ. Μοιραία, συναντά τον Βαλεντίν σε μια κινηματογραφική πρεμιέρα, και η σπίθα ανάβει αμέσως ανάμεσά τους. Ο Βαλεντίν τη βοηθά να εξασφαλίσει τον πρώτο της ρόλο, προσφέροντάς της μια ευκαιρία σε μια βιομηχανία που ευνοεί τους νεοφερμένους έναντι των καθιερωμένων αστέρων που αντιστέκονται στις αλλαγές. Το ταλέντο και η γοητεία της Peppy την κάνουν γρήγορα αστέρι στο νέο ομιλούντα κινηματογράφο, ενώ ο Valentin προσκολλάται στο βουβό μέσο που γνωρίζει και αγαπά. Παρά την αυξανόμενη αγάπη τους ο ένας για τον άλλον, οι καριέρες τους ακολουθούν εντελώς διαφορετικές πορείες: καθώς η Πέπι ανεβαίνει, το αστέρι του Βαλεντίν δύει.
Η ομορφιά της ταινίας έγκειται στη διερεύνηση της πτώσης του Βαλεντίν. Καθώς ο ομιλών κινηματογράφος γίνεται όλο και πιο δημοφιλής, η άρνησή του να προσαρμοστεί τον χαρακτηρίζει ως κατάλοιπο του παρελθόντος και σύντομα βρίσκεται χωρίς δουλειά, με τον άλλοτε πολυτελή τρόπο ζωής του να χάνεται στη φτώχεια και την απομόνωση. Η περηφάνια του και η βαθιά ριζωμένη αγάπη του για τον βωβό κινηματογράφο τον εμποδίζουν να υποδεχτεί την αλλαγή, ενώ η αδυναμία του να αντιμετωπίσει τη νέα του πραγματικότητα τον αποξενώνει από τους ανθρώπους που τον νοιάζονται. Οι σκηνές της πάλης του Βαλεντίν, αποτυπωμένες σε εκφραστικά κοντινά πλάνα και στοιχειωμένες σιωπές, μεταφέρουν την κάθοδό του στην απόγνωση και την απελπισία με τρόπο που οι λέξεις δεν θα μπορούσαν ποτέ να αποδώσουν.
Η Πέπι, από την άλλη πλευρά, προσαρμόζεται με ευκολία στο νέο μέσο, ενσαρκώνοντας το λαμπρό μέλλον του κινηματογράφου. Η φήμη της ανεβαίνει και γίνεται η νέα αγαπημένη του Χόλιγουντ. Ωστόσο, τα συναισθήματά της για τον Βαλεντίν παραμένουν ειλικρινή και αδυνατεί να ξεχάσει τον άνθρωπο που της έδωσε την πρώτη της ευκαιρία. Η ταινία εξερευνά την εσωτερική της σύγκρουση καθώς παρακολουθεί την παρακμή του, διχασμένη ανάμεσα στην αφοσίωση στο παρελθόν της και στις απαιτήσεις της δικής της επιτυχίας. Οι προσπάθειες της Πέπι να προσεγγίσει τον Βαλεντίν προσθέτουν βάθος και βάρος στον χαρακτήρα της, αναδεικνύοντας τη συμπόνια και την εκτίμησή της για την κληρονομιά του βωβού κινηματογράφου.
Η κορύφωση της ταινίας βρίσκει τον Βαλεντίν στο ναδίρ, να σκέφτεται να αυτοκτονήσει σε μια συγκλονιστική σκηνή που τονίζει το μέγεθος της απελπισίας του. Αλλά η Πέπι επεμβαίνει, προσφέροντάς του μια σανίδα σωτηρίας. Τον βοηθάει να βρει έναν τρόπο να αγκαλιάσει τη νέα εποχή, τιμώντας παράλληλα την καλλιτεχνία του βωβού κινηματογράφου. Η ταινία τελειώνει με μια ελπιδοφόρα νότα, καθώς η Πέπι και ο Βαλεντίν εκτελούν μια εκθαμβωτική ακολουθία χορού κλακέτας, παρουσιάζοντας πώς το παλιό και το νέο μπορούν να συνυπάρξουν όμορφα. Είναι μια γιορτή για τον ίδιο τον κινηματογράφο, τόσο τον βωβό όσο και τον ηχητικό, και μια απόδειξη της ανθεκτικότητας των καλλιτεχνών που βρίσκουν τρόπους να επανεφεύρουν τον εαυτό τους. Γάλλοι, λοιπόν, κινηματογραφιστές αποτίνουν φόρο τιμής στο αμερικανικό σινεμά, σε μια βουβή, ασπρόμαυρη ταινία που γυρίστηκε στο Λος Άντζελες με γαλλόφωνο και αγγλόφωνο καστ ηθοποιών, με ματιά και ερμηνεία που μόνο οι Γάλλοι, με την αγάπη και τη γνώση τους πάνω στο σινεμά και την αγάπη τους στο Αμερικάνικο σινεμά, θα μπορούσαν να πετύχουν.
«The Artist» αποτυπώνει υπέροχα τη νοσταλγία και τη μελαγχολία μιας περασμένης εποχής, ενώ παράλληλα απεικονίζει καθολικά θέματα υπερηφάνειας, αλλαγής και επανεφεύρεσης. Με εκφραστικές ερμηνείες, ιδιαίτερα από τον Ζαν Ντιζαρντέν, του οποίου η συγκινητική ερμηνεία του Βαλεντίν του χάρισε Όσκαρ, η ταινία είναι ταυτόχρονα ένας φόρος τιμής στον βωβό κινηματογράφο και ένα συναρπαστικό δράμα για το κόστος της προσκόλλησης στο παρελθόν..Η σκηνοθεσία του Μισέλ Χαζαναβίσιους και η υποβλητική μουσική του Λυντοβίκ Μπουρς προσθέτουν στρώματα συναισθημάτων, καθιστώντας το «The Artist» μια στοιχειωτικά όμορφη εξερεύνηση της τέχνης, της αγάπης και του πόνου της παλαίωσης. Είναι μια ιστορία που αντηχεί πέρα από το ιστορικό της πλαίσιο, υπενθυμίζοντας μας την ανθεκτικότητας και τη διαχρονική γοητεία της μαγείας του κινηματογράφου, βουβού ή μη. Το Χόλυγουντ κάποτε ήταν μια σφεντόνα, που εκσφενδόνιζε όνειρα, ασπρόμαυρα ή έγχρωμα, ομιλούντα ή βωβά αλλά πάντως όνειρα που έσκαγαν στη μέση των κοινών επιθυμιών μας.
