Ο ποιητής Αντώνης Σκιαθάς γεννήθηκε στην Αθήνα, αλλά σήμερα μένει μόνιμα στην Πάτρα, όπου από το 2018 και ύστερα διοργανώνει κάθε χρόνο το «Διεθνές Φεστιβάλ Ποίησης Πάτρας — Patras World Poetry Festival». Από τη δεκαετία του 1980 μέχρι σήμερα, έχουν εκδοθεί πολλές συλλογές με ποιήματά του: «Παραμεθόριο νεκροταφείο» (1983), «Ο ίππος των κυμάτων» (1990), «Θερινό ανεμούριο» (1993), «Φαντασιώσεις ενός οδοιπόρου» (1996), «Χαίρε αιώνα» (2002), «Έρωτος επέτειος εαρινή» (2008), «Φιλόξενος πόλις» (2010), «Ευγενία» (2016), «Κατασκοπεία του χρόνου» (2021), «Αρχιτεκτονική της σιωπής» (2022) και «Αφανείς μύθοι» (2023). Πρόσφατα, κυκλοφόρησε η νέα του συλλογή ποιημάτων, «Ημερολόγιο θηριοδαμαστή» από τις Εκδόσεις Ιωλκός.
Προκειμένου να παρουσιάσει τη νέα του ποιητική συλλογή, αλλά και ως μέλος του Δ.Σ. του Ελληνικού Ιδρύματος Βιβλίου και Πολιτισμού (ΕΛΙΒΙΠ) που διοργάνωσε τη φετινή έκθεση, ο Αντώνης Σκιαθάς παρευρέθηκε στην 21η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης. Ο κύριος Σκιαθάς μίλησε στην Athens Voice για την πορεία και το έργο του, συχνά με ένα ποιητικό τόνο που θα είναι γνώριμος σε όσους έχουν διαβάσει ποιήματά του.
Στη νέα σας ποιητική συλλογή, «Ημερολόγιο θηριοδαμαστή» (εκδ. Ιωλκός), η φιγούρα του θηριοδαμαστή επιστρέφει συχνά και φαίνεται να λειτουργεί ως σύμβολο. Ποιος είναι ο συμβολισμός του «θηριοδαμαστή» και γιατί είναι τόσο σημαντικός ώστε να συμπεριλαμβάνεται και στον τίτλο;
Η βιοτή των ανθρώπων περιγράφεται από τον χρόνο, ο οποίος διαμορφώνει με τις όποιες χρήσεις του, την καθημερινότητά της. Ο θηριοδαμαστής είναι ο «πρωταγωνιστής» της συλλογής. Ως αφηγητής, περιγράφει τον χρόνο που μεταμορφωμένος, άλλοτε με πρωτοπρόσωπη γραφή και άλλοτε με τις ιδεολογίες του, εμείς ορίζει τα μικρά και τα μεγάλα του βίου.
Ο χρόνος, λοιπόν, είναι «θηριοδαμαστής». Το σημαντικό ή το ασήμαντο ας περιγραφεί από τους αξιακούς κώδικες της μνήμης που λυτρώνει την οδοιπορία προς τον θάνατο.
Σε πολλά από τα ποιήματα, υπάρχουν ξεκάθαρες αναφορές στη Βίβλο και εμφανίζονται διάφορα Χριστιανικά σύμβολα. Το κεντρικό θέμα του έργου, παρ’ όλα αυτά, δεν φαίνεται να είναι η πίστη. Σε τι εξυπηρετούν όλοι αυτοί οι ιστορικά φορτισμένοι συμβολισμοί;
Το υλικό από το οποίο κάθε φορά αντλούνται οι κειμενικές αξίες της ποιητικής δομής περιγράφεται από τους κώδικες που συγκροτούν την κεντρική σύλληψη της ιστορίας του βιβλίου. Οι αναφορές έχουν να κάνουν κυρίως με μνήμες και ανθρώπινες δράσεις, που ενώ αναφέρονται στο παρελθόν, περιγράφουν το παρόν. Οι μεταφορές στα κείμενα της συλλογής —προσώπων, ιστορικών γεγονότων, ακόμα και βιογραφικές αναφορές για τη φύση και το ανθρωποκεντρικό περιβάλλον βιωμένων χρόνων— υπηρετεί τα δίπολα: «χρόνος» (μνήμη, απώλεια) και «ύπαρξη».Οι όποιες αναφορές σε σύμβολα θρησκευτικά, όταν υπάρχουν, περιγράφουν και αυτά την ποιητική της κάθε συλλογής και συγκεκριμένα στο «Ημερολόγιο θηριοδαμαστή» δεν ταυτοποιούν καμία θρησκευτική διαδικασία, απλά συνομιλούν άμεσα με τα χαρακτηριστικά της αφήγησης.
Σε ορισμένα ποιήματα αναφέρετε και συγκεκριμένες επιρροές σας, όπως τον Τζόυς, τον Λόρκα, τον Κάφκα και τον Μπρετόν. Με ποιο τρόπο σας έχουν επηρεάσει αυτές οι μεγάλες προσωπικότητες;
Οι αναφορές σε σημαίνουσες προσωπικότητες, τόσο του παγκόσμιου πνευματικού στερεώματος, όσο και του ελληνικού, συνομιλούν κυρίως με την αισθητική του βίου των συγκεκριμένων. Σηματοδοτούν το κείμενο οι βιωματικές τους σχέσεις με τη δημιουργία, συγκροτώντας με αυτόν τον τρόπο τον λεκτικό ορίζοντα που περιγράφει κάθε φορά η ιστορία του ποιήματος.
Η συλλογή χωρίζεται σε δύο μέρη, την «Εκεχειρία» και τις «Ημερολογιακές καταγραφές». Σε τι διαφέρουν και ποια κοινά έχουν μεταξύ τους οι δύο αυτές ενότητες;
Σε αυτή τη συλλογή, όπως και στις συλλογές που προηγήθηκαν —αναφέρομαι στις συλλογές «Κατασκοπεία του χρόνου», «Αρχιτεκτονική της σιωπής» και «Αφανείς μύθοι»— η τεχνική της παρουσίασης της ποιητικής αφήγησης που προτείνω, εμπεριέχει μια εσωτερική συνομιλία. Έτσι, τα 33 ποιήματα της κάθε συλλογής είναι χωρισμένα σε ενότητες. Στο «Ημερολόγιο» υπάρχουν οι δύο ενότητες που αναφέρατε. Τα κοινά χαρακτηριστικά τους είναι ο χρόνος και η μνήμη, διαφέρουν όμως στο χρόνο που διαδραματίζονται οι αφηγήσεις.
Ο Αντώνης Δ. Σκιαθάς διαβάζει ποιήματα από την συλλογή του στην 21η ΔΕΒΘ
Ποιήματά σας έχουν μεταφραστεί σε 15 γλώσσες, μεταξύ των οποίων τα αγγλικά, τα γαλλικά, τα γερμανικά, τα ισπανικά κλπ. Θα μπορούσε ο «Θηριοδαμαστής» να μεταφραστεί σε μια άλλη γλώσσα;
Ποιήματα και ποιητικές συλλογές μου έχουν μεταφραστεί τα τελευταία χρόνια σε αρκετές γλώσσες. Έτσι και το «Ημερολόγιο θηριοδαμαστή», που εκδόθηκε από τις εκδόσεις Ιωλκός, με εκδότη τον Κωνσταντίνο Κορίδη, τον Δεκέμβριο του 2024, είναι ήδη σε πορεία μετάφρασης σε δύο γλώσσες —μέχρι στιγμής.
Εκτός από την ποιητική σας δραστηριότητα, που έχει υπάρξει εξαιρετικά παραγωγική, με σχεδόν είκοσι συλλογές στο ενεργητικό σας, έχετε επίσης συνεισφέρει στα ελληνικά γράμματα, αρχικά με την συνδιεύθυνση του λογοτεχνικού περιοδικού «Ελί-τροχος» κατά τη δεκαετία του ‘90 και βέβαια με το «Διεθνές Φεστιβάλ Ποίησης Πάτρας — Patras World Poetry Festival» και τα βραβεία «Jean Moréas». Τι σας έκανε να θέλετε να ασχοληθείτε με την ποίηση σε αυτό το επίπεδο;
Η σχέση με την ποίηση και τη γραφή είναι αγαπητική, καθώς σε ό,τι με αφορά είναι κώδικας ζωής. Η καθημερινότητά μας οφείλει να υπηρετεί και τη δημιουργία των ομότεχνων, καθώς με αυτό τον τρόπο συμβάλλουμε στην προσπάθεια που γίνεται για την ενδυνάμωση της «φωνής» της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας. Στη δεκαετία του ‘90 με το περιοδικό «Ελί-τροχος», που κατέθεσε για αρκετά χρόνια μια φρέσκια πρόταση, παρουσιάστηκαν «λογοτεχνικές φωνές» που και μετά από 30 χρόνια διαπρέπουν στη λογοτεχνία και στα πανεπιστημιακά έδρανα και για αυτό είμαι διπλά και τριπλά υπερήφανος. Το Διεθνές Φεστιβάλ Ποίησης Πάτρας είναι ένας πανευρωπαϊκός φορέας που συνομιλεί με την ποίηση και προτείνει Έλληνες ποιητές και Ελληνίδες ποιήτριες σε ποιητικά φεστιβάλ, κυρίως της Ευρώπης, μιας και έχει δημιουργήσει δίαυλους επικοινωνίας, μέσω των πρωτοκόλλων συνεργασίας που έχει συνάψει με τα αντίστοιχα ποιητικά φεστιβάλ. Σε αυτό το σημείο, είναι ενδιαφέρον να ειπωθεί ότι το Διεθνές Φεστιβάλ Ποίησης Πάτρας έχει φιλοξενήσει 496 ποιητές και ποιήτριες μέχρι σήμερα, από 50 χώρες του κόσμου. Συνεργάζεται με πολιτιστικά ιδρύματα άλλων χωρών και με αρκετά μορφωτικά τμήματα Πρεσβειών που βρίσκονται στην Ελλάδα. Το Φεστιβάλ του 2025 θα πραγματοποιηθεί στην ευρύτερη περιοχή της Πάτρας, από τις 17 έως τις 21 Σεπτεμβρίου, με τη συμμετοχή 60 ποιητών και ποιητριών από 20 χώρες. Στη φετινή διοργάνωση, θα συνεχιστεί το πρόγραμμα «Η ποίηση στα Σχολεία» με την παρουσία των ποιητών και ποιητριών που θα συμμετάσχουν στο Φεστιβάλ, σε 30 Λύκεια στης ευρύτερης περιοχής. Η νέα πρόταση που κομίζει η διοργάνωση του 2025 είναι κατά τα πρότυπα Ευρωπαϊκών Φεστιβάλ, δράσεις ποιητικές που θα πραγματοποιηθούν σε ανοιχτούς χώρους στο κέντρο της Πάτρας. Όσο για τα ποιητικά βραβεία «Jean Moréas», καταθέτουν εδώ και χρόνια μια στέρεη πρόταση με τις κριτικές τους επιτροπές και μάλιστα τιμούν ποιητικές προσωπικότητες, τόσο από την Ελλάδα, όσο και από το εξωτερικό. Μπαίνουν σε μια νέα τροχιά με ολόφρεσκιες προτάσεις στην εποχή του AI.
Έχει, λοιπόν, πετύχει το Διεθνές Φεστιβάλ Ποίησης Πάτρας τους στόχους για τους οποίους ιδρύθηκε;
Το Φεστιβάλ έχει πετύχει τους αρχικούς του στόχους και χαίρομαι που είναι διακριτοί πλέον στους θιασώτες της λογοτεχνίας και ειδικότερα της ποίησης. Με λίγα λόγια, φέρνει σε επικοινωνία Έλληνες ποιητές και ποιήτριες με ομόλογούς τους στο εξωτερικό, παρουσιάζοντάς τους με τις ανθολογίες που κάθε χρόνο κυκλοφορεί σε δίγλωσσες εκδόσεις (ελληνικά και αγγλικά). Το σημαντικότερο, ίσως, είναι ότι παρουσιάζει νέες ποιητικές φωνές από την Ελλάδα και το εξωτερικό, στηρίζοντας το έργο τους.
Ενώ γεννηθήκατε στην Αθήνα, σήμερα αποκαλείτε σπίτι σας την Πάτρα. Πότε πήρατε την απόφαση να μεταφέρετε τη βάση σας εκεί; Τι σας ελκύει περισσότερο στην πόλη;
Γεννήθηκα στο Περιστέρι, στην Αθήνα, και πραγματικά τιμώ τη γενέτειρά μου. Όμως, από τα μετεφηβικά μου χρόνια που ήρθα στην Πάτρα και σπούδασα Χημικός Μηχανικός στο Πολυτεχνείο του Πανεπιστημίου Πατρών, η πόλη της Πάτρας έγινε ο τόπος που αναπτύχθηκα επιστημονικά, επαγγελματικά και κοινωνικά. Στην πόλη της Πάτρας με ελκύει το γεγονός ότι μπορείς σε λίγα λεπτά να βρίσκεσαι τόσο σε μαγευτικές παραλίες, όσο και ορεινές περιοχές που έχουν το μύθο του ελληνικού τοπίου.
Το 2020 τιμηθήκατε από τον φορέα πολιτισμού στην Ευρωπαϊκή Ένωση EUNIC να εκπροσωπήσετε την Ελλάδα ως Ποιητής στο Ηνωμένο Βασίλειο και φέτος τιμηθήκατε στη Ρουμανία για το σύνολο του έργου σας με το βραβείο Nichita Stănescu. Πώς ήταν αυτές σας οι εμπειρίες;
Κάθε διάκριση δημιουργεί την ελπίδα στον δημιουργό της για την αποδοχή του έργου του. Οπότε, πέρα από τα βραβεία και τις διακρίσεις, για έναν δημιουργό αξία έχει η συνέχεια και η ολοκλήρωση των στόχων του. Σε ό,τι με αφορά, κάθε διάκριση την καλωσορίζω και προσπαθώ με τον τρόπο της νέας αρχής να δημιουργώ και στον επέκεινα χρόνο έργο που να αξιώνει την πορεία μου στην λογοτεχνία.
Ο Αντώνης Σκιαθάς με τον υπεύθυνο των εκδόσεων Ιωλκός, Κωνσταντίνο Ι. Κορίδη
Σχεδιάζετε κάτι στο άμεσο μέλλον που θα θέλατε να μοιραστείτε μαζί μας;
Είναι αλήθεια ότι έχουν προγραμματιστεί αρκετά, τόσο για την Ελλάδα όσο και για το εξωτερικό, που αφορούν την κατάθεση και την έκδοση κειμένων που βρίσκονται στο συρτάρι. Όμως, η συνεργασία του Διεθνούς Φεστιβάλ Ποίησης Πάτρας με άλλες παρόμοιες δράσεις ανά τον κόσμο είναι κάτι που με αφορά. Γι’ αυτόν τον λόγο, η Οργανωτική Επιτροπή του Φεστιβάλ, με υπεύθυνο των διεθνών σχέσεων τον Αναπληρωτή Καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Νότιγχαμ, Αναστάσιο Παγιασλή, έχει δημιουργήσει ένα πολυεπίπεδο πρόγραμμα επικοινωνίας με τους αντίστοιχους φορείς. Η συμμετοχή μου στο Δ.Σ. του Ελληνικού Ιδρύματος Βιβλίου και Πολιτισμού (ΕΛΙΒΙΠ) και μάλιστα η μελέτη μου για την δράση που προτείνει ο φορέας «Πρωτεύουσα Βιβλίου», τη διοργάνωση που κάθε χρόνο θα γίνεται σε μία πόλη της Ελλάδος, είναι ένα στοίχημα φιλαναγνωσίας που θέλω και εγώ με τις δυνάμεις μου να υπηρετήσω.
(Συνέντευξη του Αντώνη Σκιαθά στην Athens Voice)
