Μεσαιωνική παράδοση ή σύγχρονη ανάγκη; Μεταξύ πίστης και αποκρυφισμού, ο ρόλος του εξορκιστή αναγεννάται σε ένα σύγχρονο πλαίσιο και ρυθμίζεται από τα πανεπιστημιακά μαθήματα.
Η Επισκοπή του Λουγκάνο διόρισε νέο επίσημο εξορκιστή. Η είδηση εξέπληξε πολλούς που θεωρούσαν ότι τέτοιες πρακτικές ανήκουν στον Μεσαίωνα ή στις ταινίες τρόμου – αλλά έφερε επίσης ανακούφιση σε ορισμένους πιστούς. Τι κρύβεται όμως πίσω από αυτή την απόφαση; Σε ποιες ανάγκες ανταποκρίνεται; Ο ελβετικός δημόσιος ραδιοτηλεοπτικός φορέας RSI θέλησε να διερευνήσει έναν ρόλο που επανεμφανίστηκε με σύγχρονη μορφή, υποστηριζόμενος από ακαδημαϊκή κατάρτιση και καθοδηγούμενος από την αυξανόμενη ζήτηση από ανθρώπους που βρίσκονται σε κίνδυνο και την επιθυμία της Εκκλησίας να αντιμετωπίσει αποκρυφιστικές και εσωτεριστικές πρακτικές.
Ο εξορκιστής του Λουγκάνο
“Έχω δει ανθρώπους να φτύνουν καρφιά – δεν μπορώ να το εξηγήσω, αλλά το είδα με τα ίδια μου τα μάτια”, λέει ο δημοσιογράφος Πάολο Ροντάρι, ο οποίος για χρόνια παρακολουθούσε στενά τον πατέρα Γκαμπριέλ Αμορθ, αναμφισβήτητα τον πιο διάσημο εξορκιστή της Ρώμης. Ο Αμόρθ έχει πλέον αποβιώσει, αλλά ζει στην κινηματογραφική μνήμη (ο Ράσελ Κρόου τον ενσάρκωσε στην ταινία “Εξορκιστής του Βατικανού”) και στη μνήμη πολλών πιστών.
Ο Ροντάρι είναι μία από τις πολλές φωνές που μας καθοδηγούν σε έναν κόσμο που πολλοί θεωρούσαν από καιρό θαμμένο, αλλά ο οποίος είναι σαφές ότι ξαναζωντανεύει – σε τέτοιο βαθμό που η Επισκοπή του Λουγκάνο αποφάσισε να καλύψει ξανά τον ρόλο αυτό.
Η θέση παρέμενε κενή από τον θάνατο του πατέρα Σάντρο Βιταλίνι το 2020. “Πρόκειται για έναν τομέα που απαιτεί ένα ήρεμο, έξυπνο και ικανό άτομο”, λέει ο πατέρας Γουίλι Βολοντέ, ο οποίος είχε αναλάβει προσωρινά ορισμένες υποθέσεις. “Αλλά η ανάγκη είναι πολύ πραγματική” συμπληρώνει.
Τον ρόλο αυτό θα αναλάβει τώρα ο πατέρας Γκαμπριέλ Ντίνερ, αλλά μόνο αφού ολοκληρώσει την επίσημη εκπαίδευση.
Διασυνοριακή βοήθεια
Τα τελευταία χρόνια, πολλοί άνθρωποι από το Τισίνο έχουν στραφεί στις γειτονικές ιταλικές επισκοπές για βοήθεια. Στο Κόμο, για παράδειγμα, λειτουργεί εδώ και λίγο περισσότερο από ένα μήνα μια γραμμή βοήθειας για όσους αναζητούν εξορκιστή. “Από τότε που ξεκίνησε, έχουμε λάβει περισσότερες από 100 κλήσεις μέσα σε λίγες μόνο ημέρες”, αναφέρει ο Ντον Μάρκο Νογκάρα, συντονιστής της ομάδας του San Michele. Ένα τέτοιο τηλεφώνημα ήρθε από το Τισίνο: “Χρειάζομαι εξορκισμό”, είπε ο καλών, “γιατί κάποιος που έχει πουλήσει την ψυχή του στο διάβολο με έχει καταραστεί”.
Στο Μιλάνο, το RSI συνάντησε τον Φραντσέσκο, ο οποίος αφηγήθηκε τη δική του ιστορία και τη συνάντησή του με το κακό. “Όταν κάποιος πάσχει από μια ανίατη ασθένεια, θα δοκιμάσει τα πάντα”, λέει. “Κατά τη διάρκεια της προσευχής, μιλούσα άγνωστες γλώσσες, κυλιόμουν στο πάτωμα, έπεφτα σε έκσταση”.
Η ιεροτελεστία του εξορκισμού
Στο Μιλάνο, ο Ντον Αμπρότζιο εξηγεί το τελετουργικό και την αναβίωσή του: “Είμαι ευτυχής που είμαι εξορκιστής – αλλιώς πού θα πήγαιναν αυτοί οι άνθρωποι; Στους μάγους! Στους τσαρλατάνους!” Τα λόγια του αντανακλούν την επιθυμία της Εκκλησίας να διεκδικήσει το πνευματικό έδαφος που καταλαμβάνεται όλο και περισσότερο από αποκρυφιστές και αυτοαποκαλούμενους θεραπευτές που, έναντι αμοιβής, υπόσχονται καλύτερες ζωές.
Ο Αμπρότζιο είναι ηγετική φυσιογνωμία σε αυτό που πλέον θεωρείται επίσημο επάγγελμα. Οι εξορκιστές σήμερα πρέπει να υποβληθούν σε πανεπιστημιακή εκπαίδευση στη Ρώμη και να ανήκουν σε μια διεθνή ένωση επίσημα αναγνωρισμένη από τον Πάπα Φραγκίσκο, με περισσότερα από 900 μέλη.
Υπάρχει, τονίζουν οι ιερείς, διάλογος με την επιστήμη. Ο εξορκισμός πραγματοποιείται μόνο μετά από ιατρικές, ψυχολογικές και ψυχιατρικές αξιολογήσεις. Ο ψυχίατρος του Λουγκάνο Κάρλο Καλαντσίνι συμφωνεί: “Ανησυχώ περισσότερο για τους τσαρλατάνους παρά για τους εξορκιστές”, λέει, προειδοποιώντας ότι τέτοιες φιγούρες συχνά παροτρύνουν τους ασθενείς να σταματήσουν να παίρνουν τα φάρμακά τους.
Μια διαφορετική προσέγγιση στα βόρεια των Άλπεων
Αντίθετα, στη γερμανόφωνη Ελβετία, η πίστη στο διάβολο – και η πρακτική του εξορκισμού – έχει σε μεγάλο βαθμό εξασθενήσει. Στο Σεν Γκάλεν, για παράδειγμα, δεν υπάρχει επισκοπικός εξορκιστής. Αντ’ αυτού, τα ερωτήματα των πιστών αντιμετωπίζονται από διεπιστημονικές ομάδες που περιλαμβάνουν κληρικούς, γιατρούς και κοινωνικούς λειτουργούς.
“Ο Πάπας Φραγκίσκος μιλάει ανοιχτά για τον διάβολο, εγώ προτιμώ να μην το κάνω”, λέει ο Φριτζ Κράισλ, διευθυντής ποιμαντικής φροντίδας στο St Gallen. “Υπάρχει ο κίνδυνος να φανταστεί κανείς τον διάβολο ως ανταγωνιστή του Θεού”. Τονίζει τη σημασία της ανθρώπινης δράσης στο κακό και την ασθένεια: “Στην ψυχιατρική, βλέπουμε τον δαιμονισμό ως διαταραχή της προσωπικότητας. Το θέμα είναι να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να αναλάβουν την ευθύνη και να βρουν το δικό τους δρόμο προς τη θεραπεία”.
