Το Δήμο Πατρέων των 330 τετρ. χιλιομ. και των 40 χιλιομέτρων ακτογραμμής διασχίζουν πολλοί ποταμοχείμαρροι και ρέματα. Αν και το πυκνό υδρογραφικό δίκτυο δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες για τις αποχετεύσεις των πλημμυρικών απορροών, αρκετές περιοχές είναι δυνητικά εκτεθειμένες σε κινδύνους. Και ως γνωστόν μεγάλες πλημμύρες δεν συμβαίνουν κάθε χρόνο, αλλά μια φορά κάθε 10, 30 ή 50 χρόνια.
Σίγουρα δεν φοβόμαστε καταστροφικές και φονικές πλημμύρες τύπου Μάντρας. Το ιστορικό, όμως, κάποιων ρεμάτων δείχνει ότι πολλά σημεία είναι επικίνδυνα. Οι αιτίες είναι πάντα οι συνήθεις: αποφράξεις ρεμάτων λόγω καταπατήσεων, αυθαίρετων κατασκευών και φερτών, αλλά και προβληματική κατασκευή ή πλημμελής συντήρηση τεχνικών έργων.
Η τελευταία φονική πλημμύρα στο δήμο Πατρέων συνέβη το Δεκέμβρη του 2001. Ύστερα από δύο ώρες δυνατής βροχής ο επί δεκαετίες συνήθης ύποπτος, Διακονιάρης, πλημμύρισε στην περιοχή της Εγλυκάδας. Ένα αυτοκίνητο κόλλησε στα ορμητικά νερά του. Δεν υπήρχε γεφύρι και ο δρόμος διερχόταν μέσα από το χείμαρρο. Ο Αλέξης Αντωνόπουλος και ο γιος του Γιάννης παρασύρθηκαν και χάθηκαν στα ορμητικά νερά. Η υπερχείλιση του χειμάρρου Διακονιάρη προκάλεσε ακόμη πολλές υλικές ζημιές στην πόλη της Πάτρας. Περισσότερα από 150 σπίτια και καταστήματα πλημμύρισαν.
Μετά τα έργα διευθέτησης - κάλυψης και τη δημιουργία της οδού Ελευθέριου Βενιζέλου οι μελετητές με τα διάφορα μοντέλα που «έτρεξαν» μας διαβεβαιώνουν ότι τόσο ο ποταμός Γλαύκος όσο και ο Διακονιάρης λόγω των έργων διευθέτησης δεν αποτελούν πια δυνητικό κίνδυνο πλημμυρών.
Ας μην εφησυχάζουμε. Ο νέος Διακονιάρης αποτελεί μια κλειστή σήραγγα που πρέπει τακτικά να καθαρίζεται. Μετά από κάθε χειμώνα αρκεί κάποιος να παρατηρήσει την εκβολή του. Είναι σχεδόν φραγμένη από φερτά, μπάζα, απορρίμματα, ξύλα και άλλα οικοδομικά υλικά που παραμένουν στο έργο από την περίοδο της κατασκευής. Ταυτόχρονα αυτή η έντονη οσμή βοθρολυμμάτων πρέπει να ανησυχεί την εκάστοτε δημοτική αρχή.
Οι πιο πρόσφατες πλημμύρες συνέβησαν το Νοέμβρη του 2016. Με βροχοπτώσεις μικρού σχετικά ύψους προκλήθηκαν προβλήματα που απέδειξαν ότι ο δήμος γλύτωσε από το Διακονιάρη, αλλά συνεχίζει να είναι ευάλωτος.
Τα προβλήματα παρουσιάστηκαν σε Ακταίο και Άγιο Βασίλειο, (παραλιακοί δρόμοι) στα Δεμένικα, στην Παραλία Πατρών, στα Ροΐτικα, στα Βραχνέϊκα και αλλού.
Αυτή τη φορά τοι πλημμύρες οφείλονταν σε προβληματική κατασκευή των αντιπλημμυρικών έργων. Κακοτεχνίες, λάθος σχεδιασμός και κακή συντήρηση.
Για παράδειγμα η λανθασμένη υψομετρική χάραξη της Ακτής Δυμαίων εμποδίζει την εκβολή του Κάτω Ξεροπόταμου (Ιτιές) και του Παναγίτσα (Παραλία).
Να κάνουμε γνωστό ότι η αποχέτευση του Κάτω Ξεροπόταμου (δίπλα στην εταιρία Σέλμαν) γίνεται με ένα σωληνωτό που λειτουργεί μόνο με αντλιοστάσια της ΔΕΥΑΠ, καθώς η θάλασσα είναι πιο ψηλά από την κοίτη του ρέματος.
Επίσης πολεοδομικά σφάλματα υπάρχουν στην υψομετρική θέση των Δεμένικων που βρίσκονται πολύ χαμηλά σε σχέση με την οδό Ακρωτηρίου.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε πώς οι οικισμοί μας χτίζονταν για πολλές δεκαετίες χωρίς ρυμοτομικό σχέδιο και βέβαια χωρίς καμιά υψομετρική μελέτη. Κάποιοι μέσω της αυθαίρετης δόμησης η οποία νομιμοποιήθηκε χρόνια μετά με σχέδια πόλης ή με τις επαναληπτικές νομιμοποιήσεις αυθαιρέτων. Αλλά οι περισσότεροι κτίστηκαν με το τριτοκοσμικό καθεστώς των οικισμών (των προϋφισταμένων του 1923 και του Π.Δ. του 85). Σύμφωνα με αυτό το σύστημα κάποιος παλιός οικιστικός πυρήνας (μετά από πιέσεις κλπ) διευρυνόταν αυθαίρετα με αποφάσεις των τότε πολεοδομικών υπηρεσιών. Έτσι οι οικισμοί μας δημιουργήθηκαν ασχεδίαστα, χωρίς υποδομές και αντιπλημμυρική προστασία.
Αλλά και τα μετέπειτα σχέδια πόλης (πολεοδομικές μελέτες του Ν.1337 – εποχή Τρίτση).
αγνόησαν παντελώς τα ρέματα. Οι πολεοδομήσεις ολοκληρώθηκαν, τα σχέδια πόλης εγκρίθηκαν με τα ρέματα θεωρούμενα… ως μη υφιστάμενα.
Η νομοθεσία μας ασχολήθηκε με τα ρέματα για πρώτη φορά το 2002. Τότε δημιουργήθηκε ο νόμος για την οριοθέτηση τους (ν. 3010/2002). Ο προηγούμενος ν. 880/1979 ήταν τόσο ανεπαρκής και ασαφής που αγνοήθηκε παντελώς σε όλες τις πολεοδομήσεις Τρίτση. Το 2014 δημιουργήθηκε και νέος, ο Ν.4258/14. Με πολλαπλές απαιτήσεις, υποχρεωτικές εγκρίσεις και πολλές γνωμοδοτήσεις φορέων.
Σήμερα όσοι κατοικούν ή έχουν οικόπεδα κοντά ρε ρέματα, ζουν με τον κίνδυνο δυο εφιαλτών. Ο πρώτος είναι ο εφιάλτης μιας ξαφνικής πλημμύρας. Για να αντιμετωπίζει ο δήμος τον κάθε χειμώνα αντιπλημμυρικά θωρακισμένος και οι πολίτες να μην ξαναζήσουν τον εφιάλτη της πλημμύρας, πρέπει να γίνεται καθαρισμός των χειμάρρων σε ετήσια βάση. Κυρίως αυτών που κατεβάζουν φερτά υλικά: Λυγιάς, Ξυλοκέρας, Κάτω & Ανω Ξεροπόταμος, Καραβάς, Ξηρόρεμα Αγ. Βασιλείου, Ριγανόκαμπος, Πάνορμος.
Ταυτόχρονα πρέπει να να προχωρήσει η οριοθέτηση όλων των ρεμάτων που δεν έχουν οριοθετηθεί. Πρόκειται για τα δεκάδες μικρά, αλλού πρόχειρα και αυθαίρετα σωληνωμένα, αλλού καταπατημένα και αλλού τελείως εξαφανισμένα. Τα πιο σημαντικά είναι το Θολόρεμα Αγιάς, ο Μαλαμούτης, το χαμηλό τμήμα του ρέματος Ελεκίστρα, ο Κάτω Ξεροπόταμος, αλλά υπάρχουν και πολλά άλλα μικρότερα ρέματα στην Οβρυά, στο Μιντιλόγλι, στον Ψαθόπυργο.
Επείγει τα ρέματα να απελευθερωθούν από τις αυθαίρετες κατασκευές και τις καταπατήσεις και να αποκατασταθεί η συνέχεια της κοίτης του με επαρκή διατομή για μεγάλες πλημμύρες. Είπαμε τέτοια γεγονότα δεν συμβαίνουν κάθε χρόνο, αλλά μια φορά κάθε 10 ή 30 χρόνια. Και συνεχή κοίτη με επαρκή διατομή μπορούν να αποκτήσουν μόνο μέσα από την οριοθέτηση.
Και ερχόμαστε τώρα στο 2ο εφιάλτη, δηλαδή στην παγίδα της οριοθέτησης. Αναφέραμε ότι σήμερα πολλά ρέματα διασχίζουν οικισμούς ακόμη και οικοδομικά τετράγωνα του σχεδίου πόλης χωρίς να έχουν οριοθετηθεί.
Είναι τα ρέματα που εγκληματικά αγνοήθηκαν από τα ρυμοτομικά σχέδια. Και ενώ ο δήμος θα έπρεπε να αναλάβει τις ευθύνες του και να επανορθώσει τα σφάλματα και τα ελλείμματα του παλιότερου σχεδιασμού, μεταθέτει την ευθύνη στους ανυποψίαστους πολίτες.
Αν κάποιος είναι ιδιοκτήτης οικοπέδου που γειτονεύει με ρέμα και θέλει να εκδώσει οικοδομική άδεια ή να προβεί σε μεταβίβαση, τότε υποχρεώνεται να αναλάβει ο ίδιος (ως επισπεύδων) την ευθύνη και τη δαπάνη μιας τμηματικής οριοθέτησης.
Από το σημείο αυτό και ιδιαίτερα μετά το 2014 και τις τις πολλαπλές απαιτήσεις του νέου νόμου 4258/14, αρχίζει ο Γολγοθάς του πολίτη που είχε την ατυχία να βρεθεί κοντά σε ρέμα. Ακόμη και αν το οικόπεδό του βρίσκεται εντός του σχεδίου πόλης με εγκεκριμένο ρυμοτομικό σχέδιο. Ακόμη κι αν έχει πληρώσει όλες τις υποχρεώσεις του, εισφορές, υπεραξίες, φόρους κλπ.
Στη διαδικασία οριοθέτησης εμπλέκεται πρωτίστως ο δήμος Πατρέων με τις υπηρεσίες του. Κάθε πρόταση οριοθέτησης απαιτεί έλεγχο από τις τεχνικές υπηρεσίες του, γνωμοδοτήσεις από επιτροπές του, έγκριση από το ίδιο το δημοτικό συμβούλιο. Ο πολίτης (μέσω του μηχανικού του) χάνεται στην γραφειοκρατία του δήμου και στις προσωπικές απόψεις των υπαλλήλων. Αλλά και έξω από το δήμο, άλλες εμπλεκόμενες υπηρεσίες (Διεύθυνση υδάτων, Διεύθυνση περιβάλλοντος κλπ) θέτουν στους πολίτες (ως επισπεύδοντες) υπερβολικές απαιτήσεις. Απαιτούν π.χ. αντί μιας τμηματικής οριοθέτησης την οριοθέτηση όλου του ρέματος. Πολλές φορές απαιτούν και τις κατασκευές των προβλεπόμενων αντιπλημμυρικών έργων. Απαιτήσεις που θα μπορούσαν να θέσουν μόνον στο δήμο και στις τεχνικές υπηρεσίες του. Γραφειοκρατία και πολλαπλές – αντιφατικές απαιτήσεις φέρνουν τους πολίτες σε αδιέξοδο και απελπισία.
Η «ΩΡΑ ΠΑΤΡΩΝ», σε συνεργασία και με άλλες παρατάξεις θα προωθήσει ένα συνολικό Σχέδιο οριοθέτησης των ρεμάτων που διασχίζουν οικιστικές περιοχές (σχεδίου πόλης και οικισμών). Ευτυχώς σε αυτές τις εκλογές το δημοτικό συμβούλιο θα διαμορφωθεί με απλή αναλογική. Δεν θα έχει την πλειοψηφία κάποιος δήμαρχος, όποιος κι αν είναι αυτός, αλλά η απλή και κοινή λογική.
Ένα τέτοιο σχέδιο θα μπορεί να εφαρμοστεί σταδιακά για όλα τα ρέματα των οικιστικών περιοχών. Η εφαρμογή του θα συμβάλει στην απαραίτητη αποκατάσταση της συνέχειας και στην προστασία των ρεμάτων, προϋπόθεση για την αντιπλημμυρική θωράκιση του δήμου μας. Τα ρέματα όσο μικρά και αν είναι πρέπει να διατηρούνται ανοικτά και να προστατεύονται από καταπατήσεις, αυθαίρετες κατασκευές και περιττά τεχνικά έργα.
Ταυτόχρονα με ένα τέτοιο σχέδιο, θα σταματήσει το σημερινό καθεστώς να μεταφέρονται οι ευθύνες και οι ελλείψεις του δήμου στους ανυποψίαστους πολίτες. Ώστε να λάβει τέλος αυτός ο εφιάλτης.
*Ο συγγραφέας τα χρόνια 1982 - 2015 συμμετείχε ενεργά στη σύνταξη πολεοδομικών μελετών, πράξεων εφαρμογής – αναλογισμού, οριοθετήσεων ρεμάτων και αντιπλημμυρικών έργων.
