Εκεί όπου σήμερα βρίσκεται το νότιο πάρκο της Πάτρας, με τους περιπατητές του απογεύματος και τις δημοτικές κορώνες περί αξιοποίησης του χώρου υπέρ των λαϊκών στρωμάτων, άτμιζαν κάποτε φουγάρα στέλνοντας ατμούς οικονομικής υπερέντασης στην πόλη και διασφαλίζοντας χιλιάδες θέσεις εργασίας στους πολίτες της.
Μια άλλη εποχή, σε μια άλλη πόλη, το νότιο μέρος της οποίας έφυζε από ζωή.
Με τη βοήθεια του «Ιστορικού Λευκώματος Αχαϊκής Βιομηχανίας» του Νίκου Σαραφόπουλου επιχειρούμε μια βόλτα στη γειτονιά που είδε την ανάπτυξη να την προσπερνάει. Από τα έξι εργοστάσια που έγραψαν ιστορία στην βιομηχανία της χώρας έχει απομείνει μόνο ένα: Η οινοπνευματοποιία Σπηλιόπουλου.
Εκεί που κάποτε χτυπούσε δυνατά ο παλμός του «επιχειρείν», τώρα φιγουράρουν ερείπια, ή μεταμορφωμένοι χώροι σε κάτι άλλο από αυτό που χτίστηκαν για να υπηρετήσουν.
ΠΕΙΡΑΪΚΗ ΠΑΤΡΑΪΚΗ: Ο ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟΣ ΕΡΓΟΔΟΤΗΣ ΜΕΤΑ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ
Το 1907 ο Χριστόφορος Κατσάμπας από τη Νερομάνα Τριχωνίδας, έρχεται στην Πάτρα για να σπουδάσει στην εμπορική σχολή. Στα 1911 εργάζεται στον έμπορο υφασμάτων Βασίλειο Μαραγκόπουλο, όπου προσλαμβάνεται και ο Σταμούλης Στράτος από το Θέρμο.
Κατσάμπας και Στράτος αναπτύσσουν φιλικές σχέσεις για να στήσουν στη συνέχεια μια επιχείρηση που κατέφερε να γίνει ο δεύτερος μεγαλύτερος εργοδότης μετά το ελληνικό δημόσιο.
Στις 28 Νομεμβρίου του 1919 ιδρύεται η ομόρρυθμη «Πατραϊκή Εμποροβιομηχανική Εταιρεία». Συμμετέχουν με ποσοστό 28% έκαστος οι Κατσάμπας, Στράτος και Ζαφειρόπουλος, (βαφέας) καθώς και ο Τιμολέων Εμμανουήλ, συνεργάτης του Μαραγκόπουλου, (με16%).
Αγοράζουν το παλιό νηματοποιείο του Αργύρη Αποσκίτη, Μαιζώνος και Παπαφλέσσα και εγκαθιστούν εντυπωσιακή γερμανική πετρελαιομηχανή 50 ίππων .
Το 1924 η Πατραϊκή μετεξελίσσεται σε Ανώνυμη Εταιρεία. Είναι η πρώτη Α.Ε. που ιδρύθηκε στην Πάτρα.
Το 1950, κατασκευάζεται στο Μεγάλο Πεύκο μια μεγάλη σύγχρονη μονάδα, ενώ το 1953, αρχίζουν τα δάνεια από αμερικανική τράπεζα και αυξάνεται το μετοχικό κεφάλαιο. Στην διοίκηση μπαίνουν και τα παιδιά των ιδρυτών. Επιλέγεται η περιοχή Κρύα Ιτεών για την εγκατάσταση των νέων συγκροτημάτων.
Την δεκαετία του 1960 η Π-Π διέθετε πέντε σύγχρονες εργοστασιακές μονάδες και απασχολούσε περισσότερους από 4.000 υπάλληλους.
Στη δεκαετια 1970-1980 η εταιρεία επεκτείνεται (Πάτρα, Αθήνα, Μ. Πεύκο, Χαλκίδια, Καρπενήσι, Φιλιάτες. Σύρος, Σάμος) και απασχολεί πλέον . 3.000 εργαζόμενους στην Πάτρα και 7.000 σε όλη την Ελλάδα.
Στην δεκαετία του 1970 αρχίζει η κρίση η οποία κορυφώνεται με την κρατικοποίηση της «Π-Π» στην πρώτη 4ετία της κυβερνήσεως του Ανδρέα Παπανδρέου.
Μετά το 1989, αυξήθηκαν τα χρέη και η κακοδιαχείριση, ακολουθούμενη από βίαιες προσπάθειες «εξυγίανσης» που όμως συνάντησαν την σφοδρή αντίδραση των εργαζομένων.
Τελικά η «Πειραϊκή-Πατραϊκή» έκλεισε τον Οκτώβρη 1992. Άφησε χρέη 235 δισεκατομμύρια δραχμές.
PIRELLI: ΤΟ ΕΡΓΟΣΤΆΣΙΟ ΠΟΥ ΤΑΞΙΔΕΨΕ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ
Η PIRELLI HELLAS, θυγατρική της ιταλικής πολυεθνικής, ιδρύθηκε το 1959 με κεφάλαιο 5 εκατομμύρια δολλάρια και το 1960 ξεκίνησε η ανέγερση των κτιρίων σε έκταση 170 στρεμμάτων. Στα 1962, ξεκίνησε η λειτουργία του εργοστασίου παραγωγής ελαστικών επιβατηγών, φορτηγών, αγροτικών και χωματουργικών οχημάτων.στη Λεύκα Πατρών. Στην αρχή απασχολούσε 350 εργάτες, 30 υπαλλήλους και 20 τεχνικούς με διευθυντή τον Elio de Filippo. Το 1982 προστίθεται νέα μονάδα με την παραγωγή των περίφημων ελαστικών P3.
Το μετοχικό κεφάλαιο ανέρχεται σε 22 εκατομμύρια δολλάρια (80% η μητρική και από 10% η Εθνική και η Εμπορική Τράπεζα) και όλα φαίνονται ρόδινα έως το 1990.
Ένα χρόνο μετά αρχίζουν τα ...όργανα με την υπογραφή της συλλογικής σύμβασης εργασίας και τις αμοιβές των εργαζομένων. Η διαβούλευση κατέληξε σε αδιέξοδο και η εταιρεία προχώρησε σε 80 διαθεσιμότητες και 21 απολύσεις.
Οι εργαζόμενοι ξεκίνησαν στάσεις εργασίας , η αντιπαράθεση οξύνθηκε μέχρι την πλήρη ρήξη των σχέσεων και η εταιρεία απάντησε με τον συνήθη τρόπο της εποχής: με λουκέτο.
Τον Αύγουστο του 1991 ανακοινώνεται επισήμως η απόφαση γα το οριστικό κλείσιμο, με συνέπεια να μείνουν χωρίς δουλειά 500 άνθρωποι. Η απόφαση για να μεταναστεύσει η εταιρεία στην Τουρκία ελήφθη μέσα σ’ ένα βράδυ. Σε μία δραματική τηλεφωνική συνομιλία της εδώ διοίκησης με τα κεντρικά στο Μιλάνο, ο ιδιοκτήτης της, Λεοπόλντο Πιρέλι, ζήτησε να εγκαταλείψει τη χώρα η ιταλική πολυεθνική, ανατρέποντας όλα τα έως τότε δεδομένα.
ΧΑΡΤΟΠΟΙΪΑ ΛΑΔΟΠΟΥΛΟΥ: ΚΑΤΕΡΡΕΥΣΕ ΣΑΝ ΧΑΡΤΙΝΟΣ ΠΥΡΓΟΣ
Η ΕΓΛ, ιδρύθηκε στη συνοικία Κρύα Ιτεών το 1928 από τον Ευάγγελο Λαδόπουλο. Το 1929 φτάνει η πρώτη χαρτοποιητική μηχανή από τη Γερμανία, ενώ το εργοστάσιο τίθεται σε πλήρη λειτουργία το 1931, σε έκταση 48 στρεμμάτων.
Νέες επενδύσεις γίνονται την περίοδο 1955-1963.
Από το 1965 την ουσιαστική διαχείριση ασκεί ο Γεώργιος Λαδόπουλος γιος του ιδρυτή της.
Όλα φαίνονται ρόδινα μέχρι την εποχή που ξεσπά ένας λυσσαλέος ανταγωνισμός μεταξύ της ΕΓΛ και της «Αθηναϊκής Χαρτοιποιϊας και αρχίζουν τα μεγάλα «ανοίγματα».
Η ΕΓΛ δημιουργεί νέα χαρτοποιία στη θεσσαλονίκη την περίοδο 1964-1965, τη ΜΕΛ και το 1968 εξαγοράζει τη χαρτοποιία Αιγίου.
Η Αθηναική Χαρτοποιϊα απαντά με επέκταση στην Αθήνα και τη δημιουργία δεύτερου εργοστασίου στη Δράμα.
Ο ανταγωνισμός δεν έχει κανόνες, με αποτέλεσμα να αρχίσουν οι κλυδωνισμοί.
Το 1972 μειώνεται η παραγωγή και τίθενται σε διαθεσιμότητα 180 εργαζόμενοι.
Το 1974 ξεκινούν οι κινητοποιήσεις με την πρώτη απεργία και κορυφώνονται το 1975 με την απεργία των 100 ημερών.
Τη διαχείριση αναλαμβάνει η Εθνική τράπεζα της Ελλάδας διορίζοντας αλλεπάλληλες διοικήσεις από το 1977 έως το 1981 που δεν καταφέρνουν να αναστρέψουν το κλίμα.
Το 1984 η ΕΓΛ υπάγεται στο καθεστώς προβληματικών επιχειρήσεων και το 1988 τίθεται υπό την εποπτεία του ΟΑΕ. ΣΤΙς 7 Απριλίου του 1988 τίθεται υπό εκκαθάριση.
Στη θέση της δημιουργείται η εταιρεία «ΕΓΛ Χαρτοποιϊες Δυτικής Ελλάδας» με 391 εργαζόμενους και εκπονείται σχέδιο εκσυγχρονισμού των εργοστασίων Πάτρας και Αιγίου.
Εγκρίνονται επενδύσεις από τον ΟΑΕ αλλά το κλίμα δεν αντιστρέφεται.
Το 1991 έρχεται η οριστική παύση της λειτουργίας της.
ABEΞ: ΤΟ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΠΟΥ ΕΓΙΝΕ ΦΩΛΙΑ ΤΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ
Όλα ξεκίνησαν από τον Γεώργιο Ντόντη, ο οποίος στα 1920 είναι διευθυντης της Εμπορικής Τράπεζας της Ελλάδας. Είναι αυτός που στα 1922 αγοράζει ένα παλιό πρατήριο στην Άνθεια.
Η ΑΒΕΞ ιδρύεται το 1922 στην Ακτή Δυμαίων και Ανθείας ως εργοστάσιο παραγωγής σταφιδοκιβωτίων, δραστηριότητα απολύτως συνυφασμένη με την παραγωγή σταφίδας. Στο καταστατικό της εταιρείας το 1922 ως αγοραστής της έκτασης στην Άνθεια αναφέρεται ο Κωνσταντίνος Δρούλιας, σταφιδέμπορος. Το πρώτο Δ.Σ. της ΑΒΕΞ αποτελείται από τους Κωνσταντίνο Δρούλια, Νίκο Κριεζή, τραπεζίτη, Πέτρο Ρουσσόπουλο, χημικό, Σπύρο Σταυρουλόπουλο, έμπορο και Βασίλη Θεοδώροβιτς βιομήχανο ξυλείας από τη Γιουγκοσλαβία.
Στη διεύθυνση εισέρχεται ο Δημήτριος Ντόντης μετά το 1940 οπότε και αναπτύσσεται το πριστήριο και η επεξεργασία της ξυλείας στο ιδιόκτητο ακίνητο 21 στρεμμάτων πλέον.
Η ΑΒΕΞ εισάγει στην αγορά ξύλου μια σειρά από καινοτομίες από το 1960 έως το 1972.
Η βιομηχανική εγκατάσταση μεταφέρεται στην βιομηχανική περιοχή της Πάτρας με εξ ολοκλήρου νέο μηχανολογικό εξοπλισμό το 1980-1981. Οι εγκαταστάσεις στην Άνθεια στεγάζουν πλέον τα γραφεία της διοίκησης, το εκθετήριο και τη διακίνηση πώλησης των προιόντων.
Στη συνέχεια στην ΑΒΕΞ δραστηριοποιείται η τρίτη γενιά της οικογένειας Ντόντη και συμμετέχει στη διοίκηση και η τέταρτη.
Στις 9 Οκτωβρίου του 2012, 90 χρόνια από την ίδρυσή της, γράφτηκε η «τελευταία σελίδα» της ιστορικής βιομηχανίας, όταν έγινε δεκτή η αίτηση πτώχευσης που είχαν υποβάλει οι εργαζόμενοι, διεκδικώντας την καταβολή μισθών τους μέσω της εκποίησης περιουσιακών στοιχείων της.
Ακολούθησε η εγκατάλειψη ενώ η ΑΒΕΞ στην Ακτή Δυμαίων αποτέλεσε επί μακρόν κατάλυμα για μετανάστες.
ΒΕΣΟ: Ο...ΠΟΛΥΧΩΡΟΣ
Η ΒΕΣΟ ιδρύθηκε το 1930 με έδρα τον Πειραιά. Απορρόφησε όλη την περιουσία της «Κ.Α. Αλεξόπουλος και ΣΙΑ» η οποία δραστηριοποείτο από το 1911 στη θέση Κρύα Ιτεών.
Ο κ. Αλεξόπουλος συμμετείχε και στην ίδρυση της εθνικής βιομηχανικής εταιρείας «Παλλάς Αθηνά». που ιδρύθηκε το 1918, από συγχώνευση των μεγαλύτερων 12 εργοστασίων πυρηνελαιουγίας της Ελλάδας.
Τη διοίκηση αποτελούν οι Α. Σπυράκης πρόεδρος και Παναγ. Αλεπουδέλης αντιπρόεδρος.
Στη νοτιοδυτική παραλία της Πάτρας ξεκινάει η λειτουργία δύο εργοστασίων της ΒΕΣΟ.
Το πρώτο εργοστάσιο βρίσκεται στην Ακτή Δυμαίων 17 και λειτουργεί ως οινοπνευματοποιείο, ποτοποιία, αρωματοποιεία και παραγωγή φωτιστικού, σαπονοποιίο, σπορελαιουργείο κ.α.
Στο δεύτερο εργοστάσιο της Ακτής Δυμαίων 85, λειτουργεί οινοποιείο με παραγωγή ξηρών και γλυκών κρασιών, τμήμα παραγωγής αμύλου και γλυκόζης, κ. α.
Στις δεκαετίες 1960-70 επεκτείνει και εκσυγχρονίζει τις εγκαταστάσεις της.
Διοικείται απο τους αδελφούς Ζούλλα με γενικό διευθυντή τον Αλέξανδρο Ζούλλα και διευθυντή τον χημικό Ορέστη Αγγελίδη. Παράγει το χρόνο 1800 τόνους οινόπνευμα, 2.559 τόνους πυρηνέλαιο, 400 τόνους σαπούνια, 5.000 τόνους κρασιά, 900 τόνους άμυλο και 3.200 γλυκόζη.
Η επιχείρηση διέκοψε τη λειτουργία της το 1985, ενώ απασχολούσε 180 εργαζόμενους.
Οι εγκαταστάσεις της αγοράστηκαν απο την εταιρεία «ΕΛΣΑΠ ΑΕ», η οποία μετεφερε τμήμα των μηχανολογικών εξολπισμών σε δικό της εργοστάσιο.
Το πρώτο αεργοστάσιο αποξηλώνεται και την άνοιξη του 1998 ξεκινά η θεμελίωση του πολυχώρου ψυχαγωγίας Veso Mare.
Στο δεύτερο εργοστάσιο, ακολουθεί αργότερα τον Αύγουστο του 2005 την ίδια πορεία.
OΙΝΟΠΝΕΥΜΑΤΟΠΟΙΪΑ ΣΠΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ, Η ΜΟΝΗ "ΖΩΝΤΑΝΗ"
Ήταν στα 1985 όταν ο Βασίλειος Σπηλιόπουλος ίδρυσε στην Ακτή Δυμαίων 87-89 μια απο τις παλαιότερες οινοπνευματοποιίες, εγκαθιστώντας μια μονάδα παραγωγής αιθαλικής αλκοόλης με περισσεύματα σταφίδας και στεμφυλόπνευμα των αμπελουργών.
Tο 1935 πέθανε και μπήκαν στην εταιρεία οι τέσσερις γιοι του με βασικό συνεχιστή του έργου του τον Γιώργο.
Στο Β΄Παγκόσμιο πόλεμο, το εργοστάσιο δεν λειτουργεί.
Η επανεκκίνησή του γίνεται το 1946 ενώ εκσυγχρονίζεται και μετατρέπεται από Ο.Ε. σε ΑΕ. Το 1959 εγκαθίστανται νέα μηχανήματα απόσταξης και στα μέσα της δεκαετίας του 1960 ιδρύεται και μονάδα συμπύκνωσης σταφύλων.
Το 1972 η βιομηχανία διαθέτει στεγασμένα κτίρια σε 17 στρέμματα με εγκατεστημένη ισχύ 410 ίππους και παραγωγική ικανότητα ανά 8ωρο 5,5 τόνους οινόπνευμα, 100 τόνους οίνους και 0,5 τόνους ανθρακικό με μέση απασχόληση 65 εργαζόμενους
To 1972 εισέρχεται στη διοίκηση ο γιος του Γεωργίου, Βασίλειος ως εντεταλμένος σύμβουλος, και από το 1980 διευθύνων σύμβουλος. Το 1990 όταν πέθανε ο Γέωργιος, ανέλαβε και καθήκοντα Προέδρου.
Το 1985 γίνεται νέος εκσυχγρονισμός του εργοστασίου και αναβαθμίζεται η παραγωγική ισχύς και το 1995 εγκαθίσταται νέο συγκρότημα ανακαθαρτηρίου και στηλών απόσταξης .
Η οινοπνεματοποιία Σπηλιόπουλου αποτελεί σήμερα μια απο τις αρχαιότερες βιομηχανικές εγκαταστάσεις σε εθνικό επίπεδο, την αρχαιότερη οινοπνευματοποιία της Ελλάδας και μια από τις παλιότερες της Ευρώπης.
Εκπροσωπώντας την τέταρτη γενιά ο Γιώργος Σπηλιόπουλος, πρώην χρηματιστής στην επενδυτική τράπεζα UBS Investment Bank, πρόσφατα παρουσίασε την πρώτη βότκα ελληνικής κατασκευής.
Η οινοπνευματοποιία Σπηλιόπουλου είναι το μόνο εργοστάσιο της περιοχής που κόντρα στον καιρό, συνεχίζει και επεκτείνεται έχοντας στο τιμόνι της έναν δραστήριο και δυναμικό απόγονο που συνεχίζει επάξια την οικογενειακή παράδοση του «επιχειρείν».
Γ. Κοντογεωργοπούλου
